«Mashinani kengaytirish» ko‘paymoqda: SUV’lar jamiyatga qanday ta’sir qiladi

«Mashinani kengaytirish» (carspreading) tushunchasi Yevropada tobora keng tarqalmoqda. Katta, og‘ir mashinalar ko‘proq qulaylik, xavfsizlik va imtiyozlar berishi mumkin, deb hisoblanadi; biroq shaharlarda ularning ta’siri haqida savollar paydo bo‘lmoqda. Quyida mavzu bo‘yicha muhim nuqtalar taqdim etiladi.

Parij misolida nima yuzaga kelmoqda?

Paris shahri 2024 yil oktyabridan boshlab shaharda “og‘ir” mashinalar uchun parkovka to‘lovlarini oshirdi. Bir soatlik parkovka 6€ dan 18€ ga ko‘tarildi (taxminiy 1€ = 15 000 so‘m; 1 soat uchun 90 000—270 000 so‘m). 6 soatlik parkovka esa 75€ dan 225€ ga oshdi (1 125 000—3 375 000 so‘m).

Shahar meri Anne Hidalgo aytdi: “Kattaroq bo‘lish havo ifloslanishini ko‘proq qiladi” va yangi cheklovlar atmosferani tozalashga yordam beradi. Bir necha oy ichida juda og‘ir mashinalar ko‘chada park qoldirish kamaydi; holat ikki baravar kamaygani iddao qilindi.

Qolgan shaharlarda ham o‘zgarishlar bor

Ulsherlarda (UK) Kardiff shahar kengashi 2 400 kg dan og‘ir mashinalar uchun parkovka narxini oshirdi. Dastlab bu o‘zgarish faqat ayrim modellarga taalluqli bo‘lsa-da, vaqt o‘tishi bilan vazn chegarasi qisqarishi mumkin. Boshqa joylarda ham shunga o‘xshash qarorlar ko‘rib chiqilmoqda.

“Chelsea tractors” deb ataladigan SUV’lar, ko‘p hollarda off-roadga mo‘ljallangan bo‘lsa-da, ko‘plab modellari asfalt yo‘lida ishlatiladi.

Nima uchun SUV’lar bunday mashhur?

Yevropada yangi modellarning kengligi 2011 yilda 13,2% bo‘lgan bo‘lsa, 2025 yilga kelib uning bozor ulushi 59% ga yetdi. Thatcham Research ma’lumotlariga ko‘ra, 2018 yildan boshlab o‘lchamlar o‘sishi davom etmoqda. Autocar muharriri Rachel Burgess “Yuqori ko‘rinish, ko‘rish balandligi va xavfsizlik hissi — SUV’larni tanlashning asosiy sabablari,” deb yozadi. Bolalar bilan sayohat qiluvchilar uchun yuqori o‘rinlardan chiqish ham qulayroq bo‘ladi.

West Sussexdan Lucia Barbato uch o‘g‘li bilan yashab, katta oilani shaharlik tashkillyotchilar bilan boradiganda Lamborghini yoki sport modellari emas, balki keng salonli SUV’lar muhimligini aytadi: “Bolg‘a — bolalar, kitlar, sport jihozlari — hammasi bitta bo‘lishi kerak.”

Ehtimoliy foyda va narxlar

SUV’lar nafaqat ommaga mos, balki ishlab chiqaruvchilar uchun daromadli bo‘lishi mumkin. Just Auto sayti tahlilchisining fikricha, katta mashinalar ko‘proq narx-poytaxtga ega bo‘ladi; JATO Dynamics mutaxassisi Daniele Ministeri esa ko‘plab modellarda asosiy farq tashqi ko‘rinish, suspenziya va joylashuv kabi jihatlarda bo‘lishini, shuning uchun ba’zi modellarda narx farqi bo‘lishini aytadi.

Xavfsizlik va ekologiya: munosabatlar

Ko‘tarilgan o‘lchamlar ba’zi hollarda piyodalar uchun xavfni oshirishi mumkin. T&E mutaxassisi Tim Dexter xavfsizlikka bo‘lgan xavotirlarni eslatadi. Ilgarigi tadqiqotlar 10 sm baland bonetning piyodalar uchun xavfini 27% ga oshirishini ko‘rsatadi. IEA xavfsizlik va energiya samarasini tahlil qilganda, SUV’lar ko‘proq chiqindilarni chiqarishi mumkinligini ta’kidlaydi, garchi elektrlashtirish chiqindilarni kamaytirish yo‘lini ochsa-da, elektr energiyasining manbasi qaysi bo‘lishiga qarab farq qiladi.

40% SUV endi nol-emissiya hisoblanadi, va Mike Hawes so‘zlariga ko‘ra ko‘plab yillarda SUV’lar CO2 chiqindilarini sezilarli darajada kamaytirishga yordam bergan.

Fransiya modeli va kelajak yo‘nalishlari

Fransiyada 1600 kg dan og‘ir mashinalarga qo‘shimcha soliq qo‘llanadi: har bir qo‘shimcha kilogramm uchun taxminan 10 yevro, 2100 kg dan oshganda bosqichlar o‘tadi va maksimal cheklovlar 70 000 yevrogacha yetishi mumkin. Bu kichikroq mashinalarni rag‘batlantirish uchun T&E Buyuk Britaniyada ham shunday soliq yo‘lini ko‘rmoqchi. David Leggett bunday o‘zgarishlar shaharlarda kichikroq mashinalarning egallanishini oshirishi mumkin, degan fikrda. Ammo kichik shahar mashinalarini yetarlicha ta’minlash qiyin bo‘lishi mumkin, deb qo‘shimcha qiladi.

Hozircha SUV’lar bozorda yetakchi bo‘lib qolmoqda. Rachel Burgess “Insonlar SUV’larni xohlaydi; lekin kichik mashinalar ham yana paydo bo‘ladi,” deb qo‘shimcha qiladi. Kelajakda BYD Dolphin Surf, Leapmotor T03, Hyundai Inster, Renault 5 kabi kichik EV modellari bozorda kengayadi; Kia EV2 va VW ID Polo kabi modellarning ham paysal qilinishi kutilmoqda.

Rasmlar manbai: Getty Images

Manba: BBC News — BBC News

Mutaxassis fikri

Ekspert fikri: SUV’lar o‘lchami ko‘tarilishi xavfsizlik va atrof-muhit masalalarini hal etish uchun bosqichma-bosqich yechimlar talab qiladi. Yaqin yillarda kichikroq EV modellari ko‘proq bozorga kirishi kutilmoqda, bu holat bozorni muvozanatlab turishi mumkin.

Qisqa xulosa: SUV’lar jamiyatda katta qismi bo‘lib qolmoqda, ammo ularning masshtabi ijtimoiy va ekologik siyosatlarni o‘zgartirishga sabab bo‘lmoqda. Kichikroq mashinalar ham elektrli dunyoda o‘z o‘rnini topishi ehtimol, bu esa siyosatchilar uchun soliqlar va rag‘batlantirishlar yo‘llarini ochadi. Manba: BBC News.

Asosiy xulosaga ko‘ra, mashinalarning o‘lchamlari o‘sishi shaharlarda transport siyosatini qayta ko‘rib chiqishga zamin yaratmoqda; kichikroq, elektrli variantlar bozorda o‘z o‘rnini topishi kutiladi. Manba: BBC News

Siz Texnologiya yangiliklari bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 19-12-2025 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " «Mashinani kengaytirish» ko‘paymoqda: SUV’lar jamiyatga qanday ta’sir qiladi " sizga Texnologiya yangiliklari sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

«Mashinani kengaytirish» ko‘paymoqda: SUV’lar jamiyatga qanday ta’sir qiladi haqidagi ma'lumotlar sizga Texnologiya yangiliklari bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.