Yaponiya demensiya xavfini kamaytirish uchun texnologiyani sinamoqda

O‘tgan yili Yaponiya bo‘ylab demensiya bilan yashayotgan qariyalar uydan chiqib ketgan holatlar ko‘paydi, 18 mingdan oshdi. Ulardan ba’zilari yo‘qolib, 500 nafardan ko‘progi hayotdan voz kechdi. Bu jarayon dunyoning eng qadimiy jamiyatlaridan biri bo‘lgan Yaponiyada sotsiologik va iqtisodiy bosimni oshirmoqda.

Shu bilan birga, ishchi kuchining qisqarishi va chet ellik xodimlar oqimini cheklash kabi omillar ham parvarish xizmatlarining barqarorligini xavf ostiga qo‘ymoqda. Hukumat 2030-yilda demensiya bilan bog‘liq sog‘LIK hamda ijtimoiy xizmatlar uchun byudjet qismining kattalashishini taxmin qilmoqda, bu esa milliardlar darajasidagi yo‘qotishlarni anglatadi.

Davlat siyosati esa diqqatni texnologik yechimlarga burmoqda: respublika bo‘ylab xavfsizlik va parvarishdagi bosimni yengillashtirish maqsadida GPS asosidagi kuzatuv tizimlari keng tarqalmoqda.

GPS va mahalliy jamiyat yordamida yo‘qolganlarni qidirish

Ba’zi hududlarda yoqa ostidagi geolokatsiya yozuvlari yordamida odam uydan chiqishi bilan darhol ogohlantirish yuboriladi. Ayrim viloyatlarda do‘konlar va jamoat joylari ham real vaqt rejimida xabarnoma oladi, natijada yo‘qolgan shaxslarni so‘nggi bir necha soatda topish mumkin bo‘lmoqda.

Robotlar, AI va erta tashxislar

Fujitsu kompaniyasining aiGait tizimi sun’iy intellekt yordamida bemorning yurish uslubini, tan jarayonlarini analiz qiladi. Postura, aylanma harakatlar kabi erta alomatlarni aniqlab, sog‘liqni saqlash mutaxassislari uchun shifoxonada tekshiruvlar oldindan tayyor bo‘ladi. “Keksayishga oid kasalliklarni erta aniqlash – eng muhim omil,” deydi Fujitsu vakili Xidenori Fujiwara. “Harakatlarni likely monitor qilsa, tibbiy aralashuv erta bo‘ladi.”

Shuningdek, Waseda Universiteti 150 kilogrammlik AIREC nomli insoniy yordamchi robotini ishlab chiqmoqda. U odamga kundalik ishlarida yordam berishi – paypoq kiydirish, tuxum qovurish, kir yuvish kabi vazifalarni bajarishi rejalashtirilgan. Kelajakda AIREC bazaviy gigiyena va bosim yaralarini oldini olish bo‘yicha ham yordam berishi kutilmoqda.

Uy-joyda foydalanilayotgan boshqa robоtlar bemorlarni qo‘llab-quvvatlash uchun musiqa chaladi, moslashuvchan cho‘zish mashqlarini yo‘lga qo‘yadi va kechasi bemorlarni kuzatish uchun silliqlanib yotish uchun yotoqda yordam beradi. Biroq mutaxassislar yaqin yillarda inson bilan o‘zaro muloqot qilish uchun kerakli aniqlik va emotsional integratsiyani yetarlicha rivojlantirish bosqichida bo‘lishi uchun kamida besh yil kerakligini aytmoqda.

Emotsional yordam ham dolzarb yo‘nalish. Poketomo nomli 12 sm’lik roboti sumkaga solinishi mumkin bo‘lib, bemorlarga dori qabul qilishni eslatadi, tashqaridagi ob-havo haqida real ma’lumot beradi va yolg‘iz yashovchilar bilan suhbat quradi. Uni ishlab chiquvchilar “yangi texnologiyalar jamiyat muammolarini hal qilishga yordam beradi” deb ta’kidlaydilar.

Garchi qurilmalar yordam bera olsa-da, insoniy aloqaning o‘rni har doim shaxsiy va tutqoq bo‘lib qoladi. Waseda Universiteti mutaxassisi Tamon Miyake: “Robotlar inson parvarvchilarining o‘rnini bosolmaydi; ular yordamchi bo‘lib qoladi va bemorlarga xizmat ko‘rsatishni qo‘llab-quvvatlaydi.”

Jamiyatdagi ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash

Sengawa, Tokyo shahridagi «Xatoliklar Restorani» - Akiko Kanna tomonidan tashabbus ko‘tarilgan jamiyat markazi bo‘lib, demensiya bilan og‘rigan bemorlar hamon faol bo‘lishiga yordam beradi. Ustida ishlangan loyihalar nafaqat xizmat ko‘rsatish, balki mijozlar uchun ham ma’noli ishtirokni yaratadi. Toshio Morita nomli iste’molchi, gullardan foydalanib, kelgan mijozlarni eslatmalar bilan bog‘laydi; kasallik uning xotirasiga duch kelgan bo‘lsa-da, u insonlar bilan munosabatlardan zavqlanadi. Ayoliga ko‘ra, bu joy, ijtimoiy aloqalarni mustahkamlashga katta hissa qo‘shadi va texnologiya faqat vosita sifatida qoladi.»

Mutaxassislar nuqtai nazari

Mutaxassislar aytishicha, texnologiya yordam berishi mumkin, biroq insoniy aloqaning o‘rnini bosolmaydi. Parvarishchilar va bemorlar uchun texnologiya yordamchilik qilishi kerak, odamlar o‘rtasidagi munosabatlar esa hamon markaziy rol o‘ynaydi.

Qisqa xulosa

Yaponiya demensiya bilan kurashishda GPS kuzatuvi, robotlar va emotsional qo‘llab-quvvatlash kabi yechimlarni keng tadbiq qilmoqda. Shu bilan birga, insoniy aloqa va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashni saqlab qolish muhimligini mutaxassislar doim aytib keladi. Texnologiya yordamchi bo‘lib xizmat qilishi kerak, xolos; yanada samarali natijalar uchun jamiyat birgalikda harakat qilishi lozim.

Asosiy fikr: insoniy aloqani yo‘qotmasdan, texnologiya yordamida demensiya bilan kurashish mumkin. BBC maqolasiga murojaat