Dehli havosidagi ifloslanish bolalarda eng katta zarar: nafas olish qiyinlashuvi va infeksiyalar keng tarqalmoqda

Dehli poytaxtida kechayotgan zaharli tutun nafaqat katta muammolarga olib kelmoqda, balki kichik yoshdagi bemorlar uchun eng og‘ir ta’sir ko‘rsatmoqda. INLIBER News Hindistondagi Noida shahridagi klinikalardan birida kechgan kunlar davomida bolalarning holati ancha og‘irlashgani guvohi bo‘lmoqda.

Shifoxonadagi navbatlar gavjum bo‘lib, ota-onalar Xushbola Bharti kabi onalar chaqalog‘ini yelkasida olib kelmoqda; bolalarda tutqun yo‘tal, yo‘tal, nafas olishda og‘riq kabi alomatlar ko‘p uchraydi. Havo sifati yomonlashishi oktabr oyidan boshlab kuchaygan bo‘lib, Palestin bozorlaridan chiqayotgan tutun hukmronlik qilmoqda.

Havo sifati ko‘rsatkichi (AQI) kecha-kunduz 300–400 oralig‘ida kechmoqda, bu Xalqaro Sog‘liqni Saqlash Organization (WHO) tavsiyalaridan ko‘p o‘tadi. PM2.5 kabi yirik zarrachalar kichik nafas yo‘llarini tiqib, kelajakda sog‘liq muammolariga olib kelishi mumkin.

Shu kunlardagi yomon havodan nafas oladigan bolalar va keksa odamlar ko‘proq zarar ko‘radi. Dehli bo‘ylab ko‘plab shifoxonalar nafas olish bilan bog‘liq xastaliklar – bronxit, pnevmoniya va nafas olish qisqarishi – kengaygan bemorlar oqimini ko‘rsatmoqda.

Dehli bolalarning immunitetini zaiflashtirayotganini, ularning organizmi hali rivojlanayotgan paytda zarrachalarning ta’siri kuchli bo‘lishini Shishir Bhatnagar doktordan olingan ma’lumotlar tasdiqlaydi. Unga ko‘ra, shamollash holatlari o‘tgan yillarga qaraganda sezilarli ko‘paygan bo‘lib, tashxislar ko‘proq bolalarda uchraydi. AQSh bozorga oid hisobotlar ham bolalardagi infektsiyalarning ko‘payishini ko‘rsatmoqda.

Hukumat avvalo qurilish ishlarini to‘xtatish, zaharli transport vositalarini cheklash kabi favqulodda choralarni qo‘lladi, hatto ob-havo boshqaruvi uchun bulutli yomg‘irlarni qo‘zg‘atish kabi tajribalar ham amalga oshirildi — ammo natija ijobiy bo‘lmadi.

Dehli aholisi, xususan 20 millionga yaqin aholiga ega bo‘lgan poytaxtda, kundalik hayotida xavotirli holda yashamoqda. O‘qituvchilar tashqi makonda bolalarning mashg‘ulotlarini qisqartirgan holda, darslarni aralash formatda olib borishmoqda.

Khushboo Bharti, 31 yoshda, bir yoshli qizchalari Samairaning kechasi uchqunli yo‘tal bilan uyg‘onib, xavotirga tushganidan oldin tunda zudlik bilan shifoxonga bordi. U aytadi, bolasi nafas olishi qattiq yo‘qolganini his qildi, uyda oddiy yuquri davolanish yordam bermadi. Shifoxonada qat’iy steroid nebulizatsiya bilan nafas olish yo‘llari yordami berildi va Samaira ikki kun oxygen yordamida yotdi; uning pnevmoniya ekanligi aniqlangan edi.

Ma’lum bo‘lishicha, u vaqtincha yirik hayotiy xavotirga tushdi va endi har kichik yo‘talda onasi qo‘rqadi. Raqamlarda bunday hollarning soni ko‘paygani ko‘rinmoqda. Boshqa onalar, masalan Gopal ismli ota ikkita yosh qizaloq Renu’ning ko‘chadan chiqqanida ko‘rayotgan beqaror nafas olishidan xavotir oladi; shifoxonada ko‘zda tutilgan kasalliklar uchun inhalerlar buyurilgan bo‘lishi aytiladi.

Xalqaro tadqiqotlar nafas olish havosidan keladigan zararlarning dunyo bo‘ylab bolalarning o‘sishi, immuniteti va aqliy rivojlanishi uchun xavf tug‘dirishini ko‘rsatmoqda. Cambridge universiteti tadqiqoti yozishicha, ayrim xavfsiz bo‘lmagan zararli moddalarning ta’siri demensiya kabi kasalliklar xavfini oshirishi ehtimolidir.

Ko‘p onalar Dehli tashqarisiga ko‘chish niyatini ko‘rishyapti, lekin shahar ichida qolish sharoitlari hamon bor. Havo ifloslanishi sezilarli darajada pasaytirilishini kutishadi, bolalarning tashqarida sport bilan shug‘ullanishiga bo‘lgan ehtiyojlarini ham hisobga olishadi. Qolaversa, ko‘pchilik oilalarda ichki uy-joyda ko‘proq havoni yuvish va to‘g‘ri nafas olish tartibini qo‘llash lozim.

Shifoxonalar, uydan tashqariga chiqish uchun N95 ni maxsus niqoblar taqish kabi chora-tadbirlarni tavsiya qilmoqda, ammo bolalar o‘sishi uchun erkin o‘yin va jismoniy faoliyat ham zarur ekani ota-onalarni xavotirga solmoqda.

*Nomsiz shaxslar

Hozirgi paytda Dehli shahar bolalarning havodan keladigan xavfini kamaytirishga qaratilgan qator chora-tadbirlarni qo‘llashda davom etmoqda, lekin tadqiqotlar ko‘rsatmoqda: yirik zarrachalar nafas yo‘llari uchun xavfli bo‘lib, erta yoshdan boshlab texnik vositalardan foydalanish va ichki iltimosliklar orqali xavfsiz bo‘lish muhimdir.

Hamma ma’lumotlar bo‘yicha qo‘shimcha yangiliklar INLIBER News India tomonidan kelib chiqmoqda.

Hozirda Dehli bolalarining havosidan himoya qilish uchun quyidagi choralar keng joriy etilgan:

• Bolalarni tashqariga chiqishida vaqtlarni qisqartirish;
• O‘quv darslarini aralash formatda o‘tkazish;
• N95 niqoblar va ehtiyot choralari:
• Uy ichidaYetarli namlik va suyuqlik iste’molini ta’minlash;

Rivojlangan davr boshliqlari mavjud xavf-xatarlarga qarshi kurashishda davom etmoqda, ammo Dehli aholisi uchun hozircha eng yaxshi usul — havoni toza tutish va farzandlarga me’yoriy parvarish ko‘rsatishdir.

Kalit tushuncha: havodagi zarrachalar bolaning nafas olish tizimini zaiflashtiradi, bu erta yoshdan boshlab yomon oqibatlar keltirishi mumkin. Manba: BBC News maqolasi