Bioakustik korektsiya nima va u rostdan ishlayaptimi?

Bioakustik korektsiya — bosh miyaning faoliyatini ovozli stimulyatsiya orqali tartibga solishni maqsad qilgan ko‘rsatkichli usul. U haqda gaplar ko‘pincha ijobiy natijalarni ta’kidlaydi, ammo ilmiy tadqiqotlar barqaror dalillar bergani yo‘q. Bu yo‘l odatda Rossiyada paydo bo‘lib, dunyoda turlicha baholangan bo‘lib keladi.

Bioakustik korektsiya nimaga qaratilgan?

Bu usulda bemor boshiga sensorlar qo‘yilib elektron neyroohangografiya (EEG) orqali miya faoliyati o‘lchanadi. So‘ng mos keluvchi ma’lumotlar musiqa ko‘rinishida moslashtirilib tinglovchi quloqchinlarga beriladi. Taxminan 10–20 daqiqa davomida bemor o‘z miya ishini “qulog‘ingizga eshitmoqda” deb his qiladi.

Rivojlanayotgan nuqtalarga e’tibor beradiganlar turli kasalliklar uchun bu usuldan foydalanganliklarini da’vo qiladilar, jumladan qoniqarsiz yurak-qon tomirlari, hajmli yumshoq to‘qimalar bilan bog‘liq buzilishlar, allergik kasalliklar va hatto ruhiy holatlar. Biroq bular ilmiy tasdiqlanmagan mavzular sifatida qabul qilinishi kerak.

Qanday ishlashi kutiladi?

Ushbu fikr egalari miyani nazorat qilinadigan tizim deb hisoblab, inson o‘zini tinchlantirish yoki yurak tezligini pasaytirish kabi fiziologik jarayonlarni diqqatsiz parvarish qilishi mumkinligiga ishonadilar. Ular musiqa orqali kerakli miya hududlari faollashadi va bemor o‘zini yaxshi his qiladi, deb hisoblashadi. Amalda xavfsiz bo‘lishi uchun musiqa oddiy taassurot bo‘lib, uning miya darajasidagi aniq o‘zgarishlarga bog‘liqligi ko‘p hollarda isbotlanmagan.

Maismonchilikka ko‘ra, eshitilayotgan musiqaning aynan nima ekanligi ko‘plab holatlarda oldindan yozib olingan namunalar bo‘lishi mumkin. Bu holatda miya o‘zgarishlarni hosil qilayotgani haqidagi taxminlar ishonchli tasdiqqa aylanishi qiyin bo‘ladi.

Ilmiy baholar va xavflar

Xalqaro klinik yo‘riqnomalarda bioakustik korektsiya keng qamrovda tavsiya qilingan yo‘riq kursi sifatida ko‘rilmaydi. Ko‘plab rus tilidagi nashrlarda bu mavzu bo‘yicha tadqiqotlar mavjud bo‘lsa-da, ularning ko‘pi xalqaro indekslanmagan yoki ilmiy qiymati past baholangan. Kichik hajmdagi tadqiqotlar xulosalari ko‘pincha xatarli bo‘lib, uchinchi taraf nazorati yo‘q bo‘lgan holda o‘tkazilgan.

19 va 21-asrlarda o‘tkazilgan bir nechta ishlar shunchaki xavf-xatarlar borligini ko‘rsatadi: EEG bilan bog‘liq nozik reaktsiyalar, teri allergik reaksiyalari, yo‘qlash jarayonlari, bosh aylanishi yoki ko‘z qovog‘ida yaltirash kabi ehtimollar. Epilepsiya xavfi bo‘lgan bemorlarda ehtiyot choralar ko‘rilishi shart, ayniqsa yorug‘lik yoki musiqadagi jiddiy stimulyatsiya bo‘lsa.

Eng katta e’tiborli ohanglaridan biri — ba’zi tadqiqotlar natijalaridan kelib chiqib, “muolajalar” natijalari boshqa davolanishlardan ham ta’sir qilishi mumkin. Bu yerda nazariy jihatlar, o‘z-o‘zini ishonch va platsebo ta’siri e’tiborga olinadi. 2020-yilgi tadqiqotlar kiber-o‘yinchilar orasida stress qoldiruvchi effektni kamaytirgani haqida xulosalar bergan bo‘lishi mumkin, ammo ishtirokchilar soni kichik edi va kontekst ham cheklangan edi.

Nima qilish mumkin?

Agar siz yoki farzandingizga bioakustik korektsiya tavsiya etilsa, uni tan olishdan oldin yana bir nechta xavfsizlik nuqtalariga e’tibor berish muhim. Ilmiy dalillar cheklangan, demak kasalliklar uchun ishonchli dorivor yo‘llar mavjud bo‘lgan holda o‘rganish tavsiya etilmaydi. Sog‘liqni oldindan dalillar asosida davolashni afzal ko‘ring.

Odatdagi, ishonchli yo‘llar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• allergiya kramalari uchun dermatologik kremlar;
• gastrit va oshqozon-ichak kasalliklari uchun shifokor tomonidan belgilangan dorilar;
• qon bosimini mayoriy darajada tartibga solish uchun tibbiy ko‘rsatmalar;

Agar bola kechikkan rivojlanish xavfi ostida bo‘lsa, yaxshisi malakali mutaxassislardan yordam so‘rang:

• RAS yoki intellektual qobiliyatlar cheklanishi bo‘yicha maxsus ta’lim beruvchi o‘qituvchi;
• nutq nuqsonlari bo‘yicha logoped yoki defektolog;
• psixiatr yoki nevrolog shifokor, kerak bo‘lsa dori-darmonlarni buyuradi.

Agar kimdir sizga bioakustik korektsiyani yozib bergan bo‘lsa

Agar shifokor kurs bo‘yicha davom etishni tavsiya qilsa, foydali bo‘lmasligini tushunib, boshqa mutaxassisdan ikkinchi fikr oling. Agar siz kichik shaharda yoki qishloq joyda bo‘lsangiz, yaqinroq tuman markaziga borish yoki onlayn konsultatsiya olish mumkin.

Ekspert yordamchi fikri: Bizning tahlillarimiz ko‘rsatadiki, bioakustik korektsiya hozirgi kunda keng qo‘llaniladigan ishonchli dalillar bilan tasdiqlangan davolash yo‘li emas. Shuni inobatga olib, shifokor bilan suhbatlashgandan keyin aniq va xavfsiz davolanish yo‘lini tanlash muhim.

Qisqa xulosa

Bioakustik korektsiya — miya faoliyatini ovozli stimulyatsiya orqali o‘zgartirishga qaratilgan yo‘l, lekin yangi dalillar cheklangan. Rasmiy yo‘riqnomalarda tasdiqlangan samaradorlik yo‘q bo‘lishi sababli uni keng tavsiya etilgan davolash yo‘li sifatida qabul qilish xavfli bo‘lishi mumkin. O‘zingizni qo‘llab-quvvatlash uchun ishonchli, ekspertlar nazoratidagi davolanish usullarini tanlang.

Asosiy xulosaga ko‘ra, ilmiy tadqiqotlar yetarli dalillar berolmagani uchun bioakustik korektsiyani qo‘shimcha vosita sifatida ko‘rish kerak, lekin asosiy tibbiy yordamdan voz kechmaslik lozim.