HPV va Gerpes: Farqlari va Himoya Usullari
HPV va gerpes — jinsiy yo‘l bilan yuqadigan keng tarqalgan viruslar bo‘lib, ko‘pincha genital shishlar yoki bezgaklar bilan namoyon bo‘lishi mumkin. Ularning o‘xshashliklari ko‘p, ammo ularning xususiyatlari, xavf omillari va oldini olish usullari haqida batafsil ma’lumot.
Inson papilloma virusi (HPV) va gerpes — jinsiy yo‘l bilan yuqadigan viruslar bo‘lib, genital sohada shishlar va yaralar hosil qilishi mumkin. Ko‘p hollarda har ikkisi ham hech qanday belgi ko‘rsatmasligi mumkin. Ammo HPV gerpesga qaraganda ancha keng tarqalgan virus hisoblanadi.
Bu viruslarning o‘xshashligi tufayli, ba’zi odamlar qaysi virusga chalinganini aniqlashda qiyinchilikka duch keladi.
Jinsiy faol insonlarning deyarli hammasi hayotlarida kamida bir marta HPV bilan zararlangan bo‘ladi. Shuningdek, har qanday jinsiy faol inson bu viruslardan birini yoki ikkalasini ham yuqtirib olishi mumkin.
Ularning o‘ziga xos farqlari, o‘xshash tomonlari va qanday qilib ulardan himoyalanish mumkinligi haqida quyida batafsil tushuntiramiz.
HPV va genital gerpes belgilari
HPV belgilar
Ko‘plab odamlar HPV virusini yuqtirib ham, hech qanday alomat sezmaydi. Ba’zida virus organizmda yillar davomida yashirin qolishi mumkin.
Eng keng tarqalgan belgi — bezgaklar (wartlar). HPV ning 150 dan ortiq turi mavjud bo‘lib, har biri turli xil alomatlar keltirib chiqaradi. Masalan, ba’zi turlari bezgaklar hosil qiladi, boshqalari esa saraton rivojlanishi xavfini oshiradi.
HPV tufayli bezgaklar asosan genital sohada paydo bo‘ladi va ular quyidagi ko‘rinishda bo‘lishi mumkin:
- yagona o‘sma shaklida
- bir nechta o‘sma to‘plami
- gulkaram shaklida bezgaklar
Shuningdek, genital bezgaklar bilan birga og‘iz va tomoqda ham bezgaklar paydo bo‘lishi mumkin. Buni og‘iz HPV deb atashadi.
Gerpes belgilar
Gerpes simplex virusining ikki turi mavjud: HSV-1 va HSV-2. Har ikkala tur ham tananing turli qismlarini, jumladan og‘iz va genital sohani zararlashi mumkin.
Gerpes ham ko‘pincha hech qanday belgilarsiz o‘tishi mumkin yoki belgilari juda nozik bo‘lib, odamlar uni boshqa kasalliklar bilan adashtirishi mumkin, masalan:
- teri ustidagi shishlar yoki qichishish
- terining ichkariga o‘sib chiqishi
- grippga o‘xshash simptomlar
Agar alomatlar og‘iz, lablar va tomoq sohasida paydo bo‘lsa, buni og‘iz gerpes deb atashadi. Belgilarga quyidagilar kiradi:
- shishgan limfa tugunlari va bosh og‘rig‘i kabi gripp simptomlari
- qizil rang, shishish, og‘riq yoki qichishish
- lablar yoki burning ostida og‘riqli, suyuqlik bilan to‘la pufakchalar
- og‘iz atrofida sovuq yaralar yoki bezgaklar
Agar alomatlar jinsiy a’zolar atrofida bo‘lsa, bu genital gerpes hisoblanadi. Belgilar:
- shishgan bezlar, isitma, sovuq tushish, bosh og‘rig‘i kabi grippga o‘xshash simptomlar
- infektsiya joyida kuydirish yoki qichishish hissi
- jinsiy sohada qizarish va og‘riq
- qizarib ketgan shishlar yoki pufakchalar, ba’zida suyuqlik oqishi mumkin
- oyoqlar yoki bel sohasida og‘riq
- siydik chiqarishda og‘riq va kuydirish
Gerpes va HPV viruslari uzoq muddat yashirin holatda saqlanishi mumkin, bu esa alomatlar yo‘qligida ham virus mavjudligini anglatadi.
HPV va gerpesni solishtirish
| HPV | Gerpes | |
|---|---|---|
| Belgilar | Eng ko‘p bezgaklar; ko‘pincha hech qanday simptomlar bo‘lmaydi. | Ba’zida hech qanday simptom yo‘q, ko‘pincha pufakchalar, yaralar, qichishish yoki og‘riq paydo bo‘ladi. |
| Diagnostika | HPV testi Pap smear davomida olinadi; bezgaklarni ko‘z bilan ko‘rish orqali ham tashxis qo‘yiladi. | Agar yara bo‘lsa, jismoniy ko‘rik va virusni aniqlash uchun swab olinadi. |
| Davolash | Virusni yo‘q qilish imkoni yo‘q, ammo bezgaklar uchun dori vositalari va jarrohlik usullari mavjud. | Virusni davolash mumkin emas, lekin antiviral dorilar simptomlarni kamaytiradi va kasallikning qaytalanishini oldini oladi. |
| Oldini olish | To‘liq himoya yo‘q, lekin xavfsiz jinsiy aloqa va muntazam tekshiruvlar, ayniqsa bachadon bo‘yni saratoni uchun, juda muhim. | Jinsiy aloqada, shu jumladan og‘iz orqali ham xavfsiz jinsiy aloqa qilish tavsiya etiladi. |
Gerpes va HPV qanday yuqadi?
Ushbu viruslar teri bilan teri to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa orqali yuqadi. Bu vaginal, anal yoki og‘iz orqali jinsiy aloqa shaklida bo‘lishi mumkin. Virus bilan aloqada bo‘lgan narsalarni tegish ham xavf tug‘diradi.
Gerpesni sovuq yaralarni yuzaga keltiruvchi virusni quyidagi yo‘llar bilan ham yuqishi mumkin:
- idish-tovoq yoki stakan almashish
- lablar uchun balzamni birga ishlatish
- o‘pishish
Agar HSV bilan kasallangan kishi og‘iz orqali jinsiy aloqa qilsa, virus sherigiga yuqishi mumkin. Genital gerpes alomatlarsiz ham yuqishi ehtimoli bor, shuning uchun doim xavfsiz jinsiy aloqa qilish muhim.
Nodir hollarda, homiladorlik yoki tug‘ruq vaqtida virus ona dan chaqaloqqa yuqishi mumkin. Agar homiladorlikdan oldin virus aniqlangan bo‘lsa, shifokor homiladorlik davomida maxsus nazorat o‘rnatadi.
Kim xavf ostida?
Jinsiy faol bo‘lgan har qanday kishi jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarga (JYK) duchor bo‘lishi mumkin. Kondomlardan foydalanmaslik xavfni oshiradi.
HPV va gerpes simptomlarsiz ham yuqishi mumkin, shuning uchun oldini olish choralarini doimiy qo‘llash kerak.
Immunitet tizimi susaygan yoki immunitetni bostiruvchi dori-darmonlarni qabul qilayotgan odamlarda xavf yanada yuqori bo‘ladi.
Gerpes simptomsiz yuqish xavfi qanday?
Belgilari bo‘lmasa ham virusni yuqtirish ehtimoli mavjud. Eng yuqori xavf — faol pufakchalar paytida bo‘ladi.
Tashxis qo‘yish
Agar yaqinda himoyasiz jinsiy aloqa qilgan bo‘lsangiz, noma’lum simptomlar paydo bo‘lgan bo‘lsa yoki HPV yoki gerpes xavfidan xavotirda bo‘lsangiz, shifokor bilan maslahatlashing.
HPV tashxisi
Agar genital sohada bezgaklar mavjud bo‘lsa, shifokor ularni ko‘zdan kechirib tashxis qo‘yadi. Cervikal HPV turlari esa muntazam Pap-testlar orqali aniqlanadi. Shifokoringiz bilan tekshiruvlar qanchalik tez-tez bo‘lishi kerakligini muhokama qiling.
Erkaklarda HPV uchun maxsus skrining testi yo‘q. Agar bezgaklar bo‘lmasa, tashxis qo‘yish qiyin bo‘ladi.
Gerpes tashxisi
Shifokor pufakchalar mavjud bo‘lsa, ularni ko‘rikdan o‘tkazadi va kerak bo‘lsa, virusni aniqlash uchun test oladi. Virus turi (HSV-1 yoki HSV-2) aniqlanadi va eng yaxshi davolash usuli tavsiya qilinadi.
HPV va gerpesni davolash
HPV simptomlarini davolash
Ko‘pchilikda HPV o‘z-o‘zidan yo‘qoladi, davolash talab qilinmaydi. Ammo bezgaklarni kamaytirish yoki olib tashlash uchun dori-darmonlar va usullar mavjud:
- imiquimod (Aldara, Zyclara)
- podofilox (Condylox)
- sinecatechins (Veregen)
Shifokor trixloroatsetik kislota, bikloroatsetik kislota qo‘llashi yoki krioterapiya yordamida bezgaklarni yo‘qotishi mumkin. Jarrohlik faqat bezgakni olib tashlaydi, virusni emas.
Agar yuqori xavfli HPV aniqlansa, shifokor saraton rivojlanishini oldini olish uchun muntazam nazorat o‘tkazadi.
Gerpes simptomlarini davolash
Gerpesni davolash mumkin emas, ammo antiviral dorilar yordamida simptomlar kamaytiriladi va virusning yuqtirish ehtimoli pasaytiriladi.
- asiklovir (Zovirax)
- famciklovir (Famvir)
- valasiklovir (Valtrex)
HPV va gerpesning asoratlari
HPV asoratlari
Ko‘pchilikda organizm virusni o‘z-o‘zidan yengib o‘tadi. Immunitet zaiflashgan odamlarda sog‘liq muammolari ko‘proq uchraydi.
Eng katta xavf — bachadon bo‘yni saratoni va boshqa jinsiy a’zolar saratonlari:
- anus
- vulva va vagina
- penis
Og‘iz HPV og‘iz saratoniga olib kelishi mumkin.
Saraton rivojlanishi ko‘pincha virus yuqtirilgandan keyingi yillar davomida yuz beradi. Ba’zan odam faqat saraton tashxisi qo‘yilgach virusga chalinganini bilib qoladi.
HPV bilan bog‘liq saratonlarni erta aniqlash uchun muntazam skrining va STI testlari muhimdir.
Gerpes asoratlari
Gerpes asoratlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- gerpes yaralari orqali boshqa jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar oson yuqishi
- siydik yo‘li infeksiyalari va pufakchalarda shishish
- kamdan-kam hollarda miyani va orqa miya suyuqligini shishiruvchi meningit
- ayniqsa erkaklarda anus sohasida yallig‘lanish
Homiladorlikda virus bilan yuqtirilgan chaqaloqlarda miya shikastlanishi, ko‘r-ko‘rona bo‘lish yoki hatto o‘lim xavfi bor.
Oldini olish
HPV oldini olish
HPVga qarshi emlash erkaklar va ayollar uchun mavjud bo‘lib, saraton rivojlanish xavfini sezilarli kamaytiradi. Emlash ikki yoki uch dozadan iborat bo‘lib, barcha dozalarni olish muhimdir.
HPV emlash qanday qilinadi?
Markaziy kasalliklarni nazorat qilish markazi (CDC) 11-12 yoshdagi barcha bolalarga emlashni tavsiya qiladi. Agar 11-14 yosh oralig‘ida emlanmasa, 15-45 yoshdagi barcha odamlar uch dozali emlashni olishlari mumkin.
Ayollar uchun 21 yoshdan 65 yoshgacha bachadon bo‘yni saratoni uchun muntazam Pap-testlar qilish tavsiya etiladi.
HPV, gerpes va boshqa JYKlardan himoya qilish
Jinsiy yo‘l bilan yuqadigan barcha kasalliklardan, jumladan HPV va gerpesdan himoya qilishning eng samarali usuli — xavfsiz jinsiy aloqa qilishdir.
- jinsiy aloqada kondom ishlatish
- og‘iz orqali jinsiy aloqa paytida dental dam yoki kondom qo‘llash
- muntazam jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklar uchun test topshirish
- sheriklaringizni ham testdan o‘tishga undash
- kasallik mavjudligini, alomatlar bo‘lmasa ham, sheriklarga aytish
Kondomlar gerpesni to‘liq himoya qilmaydi, shuning uchun ochiq muloqot va shifokor bilan maslahatlashish muhim.
Umumiy ko‘rinish
HPV va gerpes viruslari o‘xshash tomonlarga ega bo‘lsa-da, ularning xususiyatlari va xavflari turlicha. Ikkalasi ham alomatlarsiz kechishi mumkin.
Hech biri to‘liq davolanmaydi, ammo HPV ko‘p hollarda organizm tomonidan yo‘q qilinadi, gerpes esa uzoq yillar yashirin qolishi mumkin.
Viruslarni yuqtirgan har bir kishi o‘z sog‘lig‘i va sheriklari xavfsizligi uchun ehtiyot choralarini ko‘rishi, shuningdek, shifokor bilan muntazam maslahatlashishi zarur.
HPV aniqlanganlarda saraton rivojlanishini erta aniqlash uchun muntazam tekshiruvlar muhimdir.
Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha foydali maqolalarni 24-12-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " HPV va Gerpes: Farqlari va Himoya Usullari " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.
HPV va Gerpes: Farqlari va Himoya Usullari maqolasi sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.