Lupus va Gerpes Virusi: Kasalliklar, Xavf Omillari va Oldini Olish Yo‘llari

Gerpes viruslari o‘zining genetik materialini DNK shaklida saqlaydi. Ular lupusni keltirib chiqarmasa-da, lupus kasalligi infektsiyalarga chalinish ehtimolini oshiradi.

Lupus — bu autoimmun kasallik bo‘lib, u immun tizimining normal faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Umuman olganda, autoimmun kasalliklar odamlarni infektsiyalarga nisbatan ko‘proq zaiflashtiradi.

“Lupus ayniqsa bir nechta gerpes viruslari infektsiyalarining ko‘payishi bilan bog‘liq,” — deydi Maykl Ingber, tibbiyot doktori va Nyu-Jersidagi Maxsus Ayollar Salomatligi Markazi urologi va ayollar tos qismi mutaxassisi.

Lupus va Gerpes Simpleks Virusi

Gerpesviruslar ichida eng mashhuri — gerpes simpleks virusi (HSV). HSV-1 va HSV-2 turlari mavjud bo‘lib, ikkalasi ham og‘iz yoki jinsiy a’zolar hududida gerpesni keltirib chiqarishi mumkin.

2019 yilda o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra, lupus kasalligiga chalingan odamlar HSV infektsiyasiga boshqalarga nisbatan ko‘proq duch keladi va infektsiya ko‘pincha og‘ir kechadi.

Og‘ir HSV infektsiyalari ko‘z, o‘pka, jigar, ovqat hazm qilish tizimi va markaziy asab tizimini zarar yetkazishi mumkin.

Tadqiqotda 122,520 nafar ishtirokchi o‘rganilgan, ulardan 24,504 nafari sistemik lupus eritematozus (SLE) bilan og‘rigan, qolganlari esa sog‘lom nazorat guruhi bo‘lgan. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, SLE bilan og‘riganlar orasida og‘ir HSV infektsiyasi uchrash ehtimoli sog‘lomlarga nisbatan to‘rt barobar ko‘p.

Shuningdek, quyidagilar aniqlangan:

• Kuniga 7.5 milligramdan ortiq og‘zaki prednizolon qabul qiluvchilar og‘ir HSV infektsiyasiga 1.59 barobar ko‘proq moyil;
• Dastlabki yengil HSV infektsiyasiga chalingan SLE bemorlari og‘ir infektsiyaga 2.3 barobar ko‘proq duch keladi;
• Tomir ichiga steroid terapiyasi olganlar orasida esa bu ko‘rsatkich 5.3 barobar oshadi;

18 yoshdan kichiklar esa kattalarga nisbatan og‘ir HSV infektsiyasiga 55% kamroq chalinadi.

Gerpes Simpleks Virusidan Himoyalanish Usullari

HSV-1 asosan sovuq yaralar, tupurik yoki og‘iz atrofidagi yuzalar orqali yuqadi. HSV-2 esa jinsiy a’zolar yoki anus bilan bevosita teri aloqasi orqali, ayniqsa yaralar mavjud bo‘lganda yuqadi.

Sovuq yara bo‘lgan odam bilan o‘pishmaslik, idish-tovoq va ichimliklarni almashmaslik tavsiya etiladi.

Jinsiy aloqada dental damlar, tashqi prezervativlar kabi himoya vositalaridan foydalanish genital gerpes xavfini kamaytirishga yordam beradi. Infektsiya davrida jinsiy aloqadan saqlanish ham virus tarqalishini oldini oladi.

Lupus va Varisella Zoster Virusi

Varisella zoster virusi (VZV) suvchechak va o‘tkir o‘tuvchi og‘riqli toshma — zona kasalligini keltirib chiqaradi.

Virus birinchi marta yuqganda odam suvchechakka chalinadi, keyin esa virus tanada yotqizib qoladi va hayotning keyingi bosqichlarida faollashib zona kasalligini yuzaga keltirishi mumkin.

Lupus bilan og‘riganlar VZV infektsiyasiga nisbatan sog‘lomlarga qaraganda ancha ko‘proq moyil.

2017 yildagi tadqiqotlarga ko‘ra, AQShda har 1000 odamdan 1.5–3 nafari zone kasalligiga chalinadi, SLE bilan og‘riganlar orasida esa bu ko‘rsatkich 6.4–32.5 orasida.

Boshqa tadqiqotlar SLE bemorlarida virusning teri va ichki organlarga tarqalishining yuqori ekanligini ko‘rsatgan.

Varisella Zoster Virusidan Himoya

VZVga qarshi maxsus vaksinalar mavjud bo‘lib, ular suvchechak va zona kasalligini oldini olishga yordam beradi.

Suvchechak vaksinasini 1995 yildan beri qo‘llash boshlangan, shuning uchun 35 yoshdan kichik ko‘pchilik bolalikda emlangan bo‘ladi.

13 yoshdan katta va ilgari suvchechak bilan kasallangan yoki emlangan bo‘lmaganlar kattalar uchun vaksina olishlari mumkin.

Zona vaksinasini odatda 50 yoshdan oshgan kattalar uchun tavsiya qilinadi, ammo immun tizimi zaiflashgan har qanday yoshdagi kattalar ham emlanishi mumkin.

Lupus va Epstein-Barr Virusi

Epstein-Barr virusi (EBV), inson gerpesvirusi 4, mononukleoz kasalligini keltirib chiqaradi.

90% dan ortiq odamlar hayotlari davomida EBV bilan kasallanishadi. 2012 yilgi tadqiqotga ko‘ra, SLE bilan og‘riganlarning 99.5% EBV infektsiyasini boshdan kechirgan.

2017 yilda o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, SLE bemorlarida EBV simptomlari sog‘lomlarga nisbatan og‘irroq kechishi mumkin.

Lupus — aniq sababi noma’lum bo‘lgan kasallik. Ba’zi tadqiqotlar EBV tarixi bo‘lgan odamlar orasida lupus rivojlanish xavfi yuqoriligini ko‘rsatadi.

2018 yilda olib borilgan tadqiqotda virus tomonidan ishlab chiqarilgan EBNA2 oqsili inson genlarining lupus bilan bog‘liq hududlariga birikishi aniqlangan.

Epstein-Barr Virusidan Himoya

EBV asosan tupurik orqali yuqadi, shuning uchun uni “o‘pish kasalligi” deb ham atashadi. Bundan tashqari, virus vaginal suyuqliklar, sperma va qon orqali ham yuqishi mumkin.

Mononukleozli odam bilan o‘pishmaslik, idish-tovoq va ichimliklarni almashmaslik zarur.

Prezervativ va boshqa himoya vositalaridan foydalanish, shuningdek, faol infektsiya davridagi jinsiy aloqadan saqlanish virus tarqalishini kamaytiradi.

Lupus va Inson Sitomegalovirusi

Inson sitomegalovirusi (HCMV) kamroq tanilgan bo‘lsa-da, juda keng tarqalgan virusdir.

2019 yilgi global tadqiqotga ko‘ra, butun dunyo aholining 83% qoni HCMVga oid belgilarni o‘z ichiga oladi. Eng yuqori ko‘rsatkichlar Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining Sharqiy O‘rta Yer dengizi mintaqasida (90%) va eng past ko‘rsatkichlar Yevropa mintaqasida (66%) qayd etilgan.

Sog‘lom odamlar orasida virus simptomlari odatda yengil bo‘lsa-da, immun tizimi zaiflashganlarda hayot uchun xavf tug‘dirishi mumkin.

Og‘ir infektsiyalar ko‘zlar, o‘pka, jigar, qizilo‘ngach, oshqozon, ichaklar va miya kabi organlarga zarar yetkazishi mumkin.

2019 yilgi boshqa tadqiqot HCMVning latent va faol bosqichlari o‘rtasida o‘tishi tufayli lupusning yallig‘lanish jarayonlarini qo‘zg‘atishi mumkinligini ko‘rsatmoqda.

Yangi tadqiqotlar HCMV va EBV kabi viruslarning lupus rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatishi ehtimolini ko‘rsatmoqda.

Aniq mexanizm hali noma’lum bo‘lsa-da, virus UL44 oqsili orqali lupus bilan bog‘liq jarayonlarga ta’sir qilishi mumkin deb taxmin qilinmoqda.

Inson Sitomegalovirusidan Himoya

HCMV qon, siydik, tupurik, ona suti, yoshlar ko‘z yoshlari, sperma va vaginal suyuqliklar orqali yuqadi.

Qo‘lni tez-tez va yaxshilab yuvish infektsiyaning jinsiy bo‘lmagan yo‘llar orqali yuqishini kamaytiradi.

Tupurik va ko‘z yoshlari bilan aloqadan saqlaning, idish-tovoq, ichimlik va og‘izga tegadigan boshqa narsalarni almashmaslikka harakat qiling.

Prezervativ va boshqa himoya vositalaridan foydalanish HCMV infektsiyasiga chalinish xavfini kamaytiradi.

Natija

Lupus kabi autoimmun kasalliklar turli infektsiyalarga, jumladan gerpesviruslar oilasidagi viruslarga chalinish xavfini oshiradi.

Agar sizda lupus bo‘lsa, shaxsiy xavf omillaringizni aniqlash uchun shifokor bilan maslahatlashish muhimdir. Ular sizga emlash va boshqa ehtiyot choralarini ko‘rish bo‘yicha tavsiyalar berishi mumkin.

Gabrielle Kassel (u/qiz) — queer seksolog va sog‘liq jurnalisti bo‘lib, odamlarning o‘z tanasida eng yaxshi his qilishlariga yordam berishga intiladi. Uning maqolalari Shape, Cosmopolitan, Well+Good, Health, Self, Women’s Health, Greatist kabi nashrlarda chop etilgan. Bo‘sh vaqtida Gabrielle CrossFit bilan shug‘ullanadi, zavq mahsulotlarini ko‘rib chiqadi, chegara kollisi bilan sayr qiladi va Bad In Bed nomli podkastning homiyligida ishtirok etadi. Instagramda @Gabriellekassel orqali kuzatishingiz mumkin.

Siz Kattalar uchun seksual tarbiya bo'yicha foydali maqolalarni 09-11-2023 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Lupus va Gerpes Virusi: Kasalliklar, Xavf Omillari va Oldini Olish Yo‘llari " sizga Kattalar uchun seksual tarbiya sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Lupus va Gerpes Virusi: Kasalliklar, Xavf Omillari va Oldini Olish Yo‘llari maqolasi sizga Kattalar uchun seksual tarbiya bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.