Bolalikdagi Travma va Uzoq Muddatli Kasalliklar: Nega Gaplashish Zarur?

Ushbu maqola hamkorimiz bilan birgalikda tayyorlandi. Matn ilmiy asoslangan, tibbiy jihatdan aniq va ZAMONA tahririy standartlariga muvofiqdir.

Biz bilamizki, travmatik voqealar nafaqat jismoniy, balki ruhiy salomatlikka ham ta’sir qilishi mumkin. Masalan, avtohalokat yoki zo‘ravonlik nafaqat jismoniy jarohatlar, balki depressiya, xavotir va posttravmatik stress buzilishi (PTSB) kabi ruhiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Peki, bolalikdagi emotsional travmalar haqida nima deyish mumkin?

So‘nggi o‘n yil ichida olib borilgan tadqiqotlar bolalikda yuzaga kelgan salbiy voqealarning (ACE) kattalikda turli kasalliklar paydo bo‘lishiga qanday ta’sir qilishini yoritmoqda.

Salbiy Bolalik Tajribalari (ACE)ga Yaqindan Nazar

ACE — bu bolalikning ilk 18 yilida yuzaga keladigan salbiy voqealar. Ular orasida zo‘ravonlik ko‘rish yoki guvoh bo‘lish, e’tiborsizlik va oilaviy muammolar mavjud.

1998-yilda chop etilgan Kaiser tadqiqoti shuni ko‘rsatdiki, bolalikdagi ACElar soni ortgani sayin yurak kasalliklari, saraton, surunkali nafas olish kasalliklari va jigar kasalliklari kabi asosiy o‘lim sabablarining ko‘p risk faktorlariga duch kelish ehtimoli oshadi.

Boshqa bir tadqiqotda esa baland ACE balliga ega bo‘lganlar revmatoid artrit kabi avtoimmun kasalliklar, bosh og‘rig‘i, uyqusizlik, depressiya va xavotirga ko‘proq duch kelishi aniqlangan. Shuningdek, "travmatik zaharli stress" immun tizimining o‘zgarishlarini keltirib chiqarishi mumkinligi dalillari mavjud.

Gipoteza shundan iboratki, kuchli emotsional stress organizmda turli jismoniy o‘zgarishlarni qo‘zg‘atadi.

PTSB bunga yaqqol misol bo‘la oladi. PTSBning keng tarqalgan sabablari ACE so‘rovidasida ko‘rsatilgan voqealar bilan mos keladi — zo‘ravonlik, e’tiborsizlik, baxtsiz hodisalar, urush va boshqalar. Miya tarkibidagi amigdala, gipokampus va ventromedial prefrontal korteks kabi sohalar o‘zgaradi, bu esa eslab qolish, his-tuyg‘ular, stress va qo‘rqinchni boshqaradi. Bu o‘zgarishlar flashbeklar va ortiqcha hushyorlikni kuchaytiradi.

Bolalarda travma stress tizimini doimiy ravishda yuqori darajada ushlab turadi, bu esa yallig‘lanish jarayonlarini kuchaytirib, avtoimmun kasalliklar va boshqa muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Shuningdek, travma tajribasi bo‘lgan bolalar va kattalar zararli odatlarga — chekish, giyohvand moddalar iste’moli, ortiqcha ovqatlanish va giperseksuallikka moyil bo‘lishi mumkin. Bu odatlar va yallig‘lanish holatining kuchayishi turli kasalliklar xavfini oshiradi.

Tadqiqotlar Nimalarni Ko‘rsatmoqda?

CDC-Kaiser tadqiqotidan tashqari, so‘nggi yillarda bolalikdagi ruhiy travmalar va surunkali kasalliklar o‘rtasidagi bog‘liqlik yanada chuqurroq o‘rganilmoqda.

2010-yilda "Clinical and Experimental Rheumatology" jurnalida chop etilgan tadqiqotda Holokostdan omon qolganlarning fibromialgiya kasalligiga chalinish ehtimoli nazorat guruhiga nisbatan ikki barobar ko‘proq ekanligi aniqlangan.

Hozircha bolalikdagi travma qaysi kasalliklarni keltirib chiqarishi aniq emas, ammo nevrologik va avtoimmun kasalliklarda ACElarning muhim roli borligi tobora ko‘proq isbotlanmoqda. Ayniqsa, PTSB va fibromialgiya bilan bog‘liqlik aniq.

Shuningdek, yurak kasalliklari, bosh og‘rig‘lari, o‘pka saratoni, surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi (SO‘OK), jigar kasalliklari, depressiya, xavotir va uyqu buzilishlari ham ACE bilan aloqador bo‘lishi mumkin.

Shaxsiy Tajriba

Mening uchun bu tadqiqotlar shaxsiy ahamiyatga ega. Bolalikda zo‘ravonlik va e’tiborsizlikka duchor bo‘lganman, ACE ballim 8/10 ga teng. Shu bilan birga, fibromialgiya, sistemik revmatik artrit va astma kabi surunkali kasalliklar bilan yashayman, bu holatlar travmaya bog‘liq bo‘lishi mumkin.

PTSB tufayli doimiy hushyorlik va ogohlantirish holatida yashayman. Atrof-muhitdagi kichik tafsilotlarni sezishim, chiqish yo‘llarini doimiy nazorat qilishim bunga misol.

Flashbeklarim vaqti-vaqti bilan yuzaga chiqadi, ularni oldindan bilish qiyin. Miyaning mantiqiy qismi xavf yo‘qligini tan olsa-da, PTSB ta’siridagi qismlar uzoqroq vaqt talab qiladi.

Bu holatlarda men o‘sha paytlardagi voqealarni, hidlarni va hislarni aniq eslayman, bu esa uzoq vaqt davomida tiklanishni talab qiladi.

ACE So‘rovidagi Kamchiliklar

ACE so‘rovi ba’zan juda tor doirada bo‘lishi mumkin. Masalan, jinsiy zo‘ravonlik bo‘limida, javob "ha" bo‘lishi uchun tajovuzkor kamida besh yosh katta bo‘lishi va jismoniy aloqaga kirishishga uringan bo‘lishi kerak. Bu esa ko‘plab bolalar jinsiy zo‘ravonligi holatlarini hisobga olmaydi.

So‘rovda irqchilik, kambag‘allik yoki bolalikda surunkali kasalliklar kabi boshqa salbiy omillar hisobga olinmaydi.

Shuningdek, ACE ijobiy tajribalarni inobatga olmaydi, ammo ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ruhiy va jismoniy sog‘liq uchun muhim ekanligi ma’lum.

Men uchun katta yordam bergan odam — bu buyuk buvim, Katie Mae edi. U menga o‘zini xavfsiz his qilishga yordam berdi va ta’limga bo‘lgan qiziqishimni qo‘zg‘adi.

Kasbiy Yondashuv va Keyingi Qadamlar

Tibbiyot xodimlari bolalikdagi travmalar haqida bemorlar bilan muntazam so‘rashlari muhim. Bu nafaqat diagnostika jarayonini yaxshilaydi, balki oldini olish choralarini ko‘rishga imkon beradi.

Shifokorlar travma haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lish uchun o‘zlarini travma haqida xabardor qilishlari zarur, bu esa bemorlarga yaxshiroq yordam berishni ta’minlaydi.

Shuningdek, mindfulness va meditatsiya kabi usullar stressni kamaytirishga yordam beradi. Buddhify, Headspace va Calm kabi ilovalar ushbu jarayonda foydali bo‘lishi mumkin.

ACElar jamoat salomatligining muhim masalasi bo‘lib, ularning oldini olish mumkin. CDC bolalar uchun xavfsiz va qo‘llab-quvvatlovchi muhit yaratish, shuningdek, ruhiy va jismoniy salomatlikka kirish imkoniyatlarini yaxshilashni tavsiya qiladi.

Asosiy o‘zgarish — bolalikdagi travmalarni jiddiy qabul qilish va ularning sog‘liqka ta’sirini chuqurroq tushunishdir. Bu kelajak avlod sog‘lig‘ini yaxshilashga yordam beradi.

Kirsten Schultz — Viskonsinlik yozuvchi, surunkali kasalliklar va nogironlik faoliyati bilan shug‘ullanadi. U chronicsex.org saytida ish olib boradi va Twitterda faol.

Ushbu maqola muallifning fikrlarini aks ettiradi va Teva Pharmaceuticals kompaniyasining qarashlarini ifodalamaydi. ZAMONA va Teva kompaniyasi muallifning shaxsiy sayti va ijtimoiy tarmoqlardagi kontentiga ta’sir ko‘rsatmaydi. Mazkur material faqat axborot uchun mo‘ljallangan va tibbiy maslahat o‘rnini bormaydi.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha qiziqarli mavzular va tahliliy materiallarni 07-10-2017 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Bolalikdagi Travma va Uzoq Muddatli Kasalliklar: Nega Gaplashish Zarur? " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi yangi tushunchalar va foydali maslahatlarni beradi. Har bir Mavzu diqqat bilan tahlil qilingan va foydalanuvchiga amaliy ma'lumot yetkazishga qaratilgan.

Bolalikdagi Travma va Uzoq Muddatli Kasalliklar: Nega Gaplashish Zarur? mavzusi sizning Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada oqilona qilishga yordam beradi. Saytimizdagi barcha mavzular, unikal va foydalanuvchi uchun qimmatli kontent hisoblanadi.