Zo‘ravonlik va suiiste’mol o‘rtasidagi farq nima?

“Zo‘ravonlik” va “suiiste’mol” so‘zlari ko‘pincha almashtirib ishlatilsa-da, ular o‘rtasida muhim farqlar mavjud. Zo‘ravonlik ko‘pincha bir martalik harakatni anglatishi mumkin, holbuki suiiste’mol uzoq muddat davom etadigan, bir shaxsning boshqasini nazorat qilmoqchi bo‘lishidan iborat xulq-atvor shaklidir.

Zo‘ravonlik harakatlari suiiste’mol naqshining bir qismi bo‘lishi mumkin va “oilaviy zo‘ravonlik” hamda “oilaviy suiiste’mol” atamalari ko‘pincha bir-birining o‘rnida ishlatiladi. Ammo zo‘ravonlik harakati suiiste’mol naqshidan tashqarida ham sodir bo‘lishi mumkin.

Masalan, noma’lum bir kishi sizga to‘satdan hujum qilishi va keyin yana uchrashmasligi mumkin. Bu holatda zo‘ravonlik mavjud, ammo bu suiiste’mol deb atalmasligi mumkin, chunki bu uzoq davom etadigan naqsh emas.

Qonuniy nuqtai nazardan, turli mamlakatlarda zo‘ravonlik va suiiste’mol o‘rtasida farq bo‘lishi mumkin. Bu esa zarar ko‘rgan shaxslar uchun qanday aralashuvlar, himoyalar va xizmatlar taqdim etilishini belgilaydi.

Shu bilan birga, agar siz zo‘ravonlik yoki suiiste’molga duch kelsangiz, o‘zingizni qanday ifodalashingiz sizga bog‘liq. Sizni qiynayotgan holat uchun qaysi atamani ishlatishingizdan qat’iy nazar, bu sizning aybingiz emas va siz xavfsiz yashashga haqlisiz.

Biz nima uchun bu ikki tushunchani aralashtirib yuboramiz?

Ushbu tushunchalar bir-biriga juda yaqin. Ikkalasi ham boshqalarga zarar yetkazish bilan bog‘liq.

Bu kvadrat va to‘rtburchak misoliga o‘xshaydi: barcha kvadratlar to‘rtburchak, ammo barcha to‘rtburchaklar kvadrat emas. Shu tarzda, barcha suiiste’mol harakatlari zo‘ravonlik deb qaralishi mumkin, ammo har bir zo‘ravonlik holati suiiste’mol naqshiga tegishli emas.

Bundan tashqari, qonuniy talqinlar turli hududlarda farq qiladi. Masalan, AQShda ayrim shtatlar bu atamalarni bir xil ma’noda ishlatsa, boshqalari oilaviy va yaqin shaxslar o‘rtasidagi nizolarda zo‘ravonlik va suiiste’molni alohida ta’riflaydi.

“Yaqin sheriklar zo‘ravonligi” va “yaqin sheriklar suiiste’moli”, shuningdek, “oilaviy zo‘ravonlik” va “oilaviy suiiste’mol” atamalari ko‘pincha bir xil ma’noda qo‘llanadi.

Zo‘ravonlik qanday ta’riflanadi va qanday xususiyatlarga ega?

Zo‘ravonlik odatda boshqalarga jismoniy zarar yetkazish, shikast yetkazish yoki hatto o‘ldirish maqsadida kuch ishlatishni anglatadi. Biroq, zo‘ravonlik jinsiy tajovuz shaklida ham bo‘lishi mumkin. Ba’zida “zo‘ravonlik” atamasi boshqalarga zarar yetkazuvchi harakatlarni umumiy ifodalash uchun ishlatiladi.

Zo‘ravonlik ko‘pincha bir martalik yoki vaqti-vaqti bilan sodir bo‘ladigan holatlarni anglatadi, holbuki suiiste’mol uzoq muddatli naqsh sifatida ko‘riladi.

Masalan, tasodifiy otishma qurol zo‘ravonligi hisoblanadi, lekin bu har doim suiiste’mol naqshiga ishora qilmaydi.

Shuningdek, suiiste’molga uchragan kishi o‘zini himoya qilish maqsadida zo‘ravonlik qilishi mumkin, ammo bu ularning ham zo‘ravon ekanligini anglatmaydi.

Suiiste’mol qanday ta’riflanadi va qanday xususiyatlarga ega?

Suiiste’mol odatda boshqasini nazorat qilish, manipulyatsiya qilish yoki ustunlikka erishish maqsadida amalga oshiriladigan xulq-atvorni anglatadi. Bunday xatti-harakatlar ko‘pincha uzoq muddatli naqshda takrorlanadi.

Suiiste’mol jismoniy, hissiy, og‘zaki, psixologik, jinsiy, texnologik yoki moliyaviy shakllarda bo‘lishi mumkin.

Abuserlar ko‘pincha buni anglamasalar ham, ularning harakati boshqalar ustidan nazoratni saqlab qolishga qaratilgan bo‘ladi. Bu esa davomiy zarar va ruhiy azoblarga olib keladi.

Agar bu usullar sizga tanish bo‘lsa nima qilish kerak?

Agar kimdir sizga zo‘ravonlik qilgan bo‘lsa, lekin bu suiiste’mol hisoblanadimi-yo‘qmi deb aniq bilmasangiz, o‘zingizdan bu farq siz uchun muhimmi deb so‘rashingiz mumkin.

Kimdir sizga zarar yetkazganda, bu holat davomiy naqshda bo‘lishini kutishingiz shart emas. Siz xavfsiz bo‘lishga haqlisiz.

Agar kimdir sizga zo‘ravonlik yoki suiiste’mol qilgan deb hisoblasangiz, o‘zingizni tinglang va qanday harakat qilishni o‘ylab ko‘ring. Bu shaxsiy holatingizga bog‘liq bo‘ladi.

Quyidagi maslahatlar yordam berishi mumkin:

• Abuseringizni o‘zgartirish sizning vazifangiz emas: Abuser bilan muloqot qilish ko‘pincha samara bermaydi. Ular qanchalik pushaymon bo‘lishidan qat’i nazar, o‘z xulqini o‘zgartirish ularning mas’uliyatidir. Siz o‘zingizni xavf ostiga qo‘yishingiz shart emas.
• Imkon qadar chegaralar qo‘ying: Masalan, “Agar menga haqoratli so‘zlar aytsangiz, suhbatni davom ettirmayman” yoki “Do‘stlaringiz oldida meni kamsitsangiz, uyga ketaman” kabi ifoda qilish mumkin. Bu ultimatum emas, balki o‘zingizni qanday himoya qilishingiz haqida ogohlantirishdir.
• Abuser bilan muloqotni cheklang: Bu sizning u bilan munosabatingizga bog‘liq. Agar birga ishlasangiz, turli smenalar yoki jamoalarga o‘tishni o‘ylab ko‘ring. Agar birga yashasangiz, suiiste’mol to‘xtashi uchun u yerdan chiqishingiz kerak bo‘ladi. Xavfsizlik rejasini tuzing va yordam qidirishni o‘ylang.

Abuser bilan munosabatda bo‘lish juda qiyin bo‘lishi mumkin, ammo siz yolg‘iz emassiz.

Ishonchli yaqinlaringizga gapiring, qo‘llab-quvvatlash guruhlari, ishonch telefonlari va psixologlar bilan bog‘laning.

Qo‘shimcha ma’lumot va yordam manbalari

Suiiste’mol haqida ko‘proq bilish, uning tabiatini tushunishga va davolanishga yordam beradi.

Foydali maqolalar:

• Oilaviy Zo‘ravonlik Bo‘yicha Resurslar Qo‘llanmasi
• Oilaviy Zo‘ravonlik Nima? Belgilari va Yordam Qanday Olish Mumkin
• Og‘zaki Suiiste’mol Nima? Xulqni Qanday Tanish Va Nima Qilish Kerak
• Hissiy Suiiste’molning Qisqa va Uzoq Muddatli Ta’sirlari
• Ruhiy Salomatlik Resurslari

Yordam olish uchun manbalar:

• Milliy Oilaviy Zo‘ravonlik Ishonch Telefonlari (1-800-799-7233 (SAFE)) – bepul va maxfiy maslahatlar beradi, veb-saytida ko‘plab foydali materiallar mavjud.
• Milliy Jinsiy Tajovuz Ishonch Telefonlari (800-656-4673 (HOPE)) – bepul va maxfiy qo‘llab-quvvatlash.
• Oilaviy Adliya Markazlari Assotsiatsiyasi – oilaviy va uy zo‘ravonligi bo‘yicha resurslar.
• Safe Horizon – mahalliy zo‘ravonlik boshpanasini topishda yordam beradi.
• DomesticShelters.org – boshpana va boshqa yordamlarni topish uchun ishonch telefoni mavjud.
• Love Is Respect (Milliy Tanishuvdagi Zo‘ravonlik Ishonch Telefonlari) – onlayn chat, qo‘ng‘iroq yoki SMS orqali maslahat beradi.

Zo‘ravon shaxsdan chiqish qiyin bo‘lishi mumkin, ammo bu mumkin. Siz hurmat va mehr bilan munosabatda bo‘lishga loyiqsiz. Agar yordam kerak bo‘lsa, yuqoridagi manbalarga murojaat qiling.

Sian Ferguson – Janubiy Afrikaning Keyptaun shahrida faoliyat yurituvchi mustaqil sog‘liq va kenevir bo‘yicha yozuvchi. U o‘quvchilarni ilmiy asoslangan va hissiyotga boy ma’lumotlar orqali ruhiy va jismoniy sog‘liqni parvarish qilishga ruhlantirishga bag‘ishlangan.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha foydali maqolalarni 15-08-2023 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Zo‘ravonlik va suiiste’mol o‘rtasidagi farq nima? " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Zo‘ravonlik va suiiste’mol o‘rtasidagi farq nima? maqolasi sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.