Moskva tinchlik muzokaralariga chin dildan tayyor emas — von der Leyenning bayonoti

Yevropa Ittifoqi Ukraina kurashi atrofidagi vaziyatni "o‘zgaruvchan va xavfli" deb tavsiflab, Moskva tinchlik muzokaralariga chin dildan tayyor emasligini bildirdi. Buni Strasbourgda Yevropa Parlamentiga murojaat qilganida aytgan Ursula von der Leyen taʼkidlab o‘tdi. Kreml vakili Dmitriy Peskov esa kelajakdagi tinchlik bitimi haqida gapirishning “oldindan aytib bo‘lmasligini” maʼqulladi.

Von der Leyen Ukraina xavfsizligini mustahkamlovchi kuchli kafolatlar zarurligini aytib, Rossiya Ikkinchi jahon urushidan keyingi dunyoqarashini saqlab qolgan holda Evropa bozorini o‘zining “zahiriy ta’sir doirasi” sifatida ko‘rishni davom ettirayotganini qoldi. Parlamentsga yo‘llagan nutqida u Yevropaning Ukraina yonida turishini va har bir bosqichda yordam berishini yana bir bor taʼkidladi.

U paytda Genewa va Abu Dabiy muzokaralarida Ukraina tinchlik kelishuvining mohiyatiga yo‘l topilgan bo‘lishiga qaramay, Rossiya bilan kvadraturali masalalarda jiddiy qarshiliklar saqlanmoqda. Ukrainaning Prezidenti Volodymyr Zelenskiy yangi taklifni “to‘g‘ri yo‘l” deb atasa-da, hijl bo‘lgan nuqtalar hali ham mavjudligini bildirdi.

Yevropa Ukrainaning yonida turishni davom ettiradi

Parlamentdagi nutqda von der Leyen Yevropa birligi Ukraina uchun xavfsizlik kafolatlarini yangi darajada taʼminlashni davom ettiradi deya qatʼiy yaqinlashishni bildirdi. U yozishga o‘tgan 210 milliard yevro miqdoridagi Rossiya muzlatilgan aktivlari Evropa moliya tizimlarida turganini eslatdi; biroq Belgiya kabi davlatlar bu aktivlarni Ukrainaga o‘tkazishni xalqaro huquqqa xilof bo‘lishi mumkinligi sabab qiyin deb hisoblashmoqda. Boshqa tomondan, bu xavf-xatarlarga qarshi ehtiyot choralarini muhokama qilish uchun Komissiya **variantlar** va yuridik matnlar tayyorlaganini eʼlon qildi. Dekabr oyi oxirida Yevropa yetakchilari bu masalani yakuniy qarorga aylantiradi, deb kutmoqda.

Jeneva va Abu Dabi muzokaralaridan so‘ng Evropalik yetakchilar avvaldan moslashgan rejalarni ko‘rib chiqayotgani aytilsa-da, Yevropa endi o‘zining bevosita ishtirokini talab qilmoqda. Ular “Ukraina haqida Ukraina bo‘lmagan hech narsa bo‘lmasligi” prinsipini yana tilga olishdi, yaʼni kelishuv ishlab chiqishda Yevropa bilan NATO hamkorlari mustahkam o‘rin tutishi kerakligiga urg‘u berildi. Kreml esa bunday tashabbuslarni foydasiz deb baholaydi.

Rasmiylarni va ekspertlarni ko`rsatganidek, Kreml Evropani bevosita aralashuvda ko‘rsatishni noqulay deb hisoblaydi, shu sababli Yevropaning kelgusi uchrashuvlarda o‘zini ko‘rsatishi qiyin bo‘lmoqda. AQSh tomoni esa Moskva–Kiyev yo‘nalishida shuttl-diplomatiyasini davom ettirib kelmoqda: yaqin kunlarda Moskva yo‘nalishiga rasmiy aloqalar o‘rnatilishi rejalashtirilgan. Zelenskiy esa AQSh bilan bevosita uchrashuvlar o‘tkazishni istaydi va yaqin kelajakda har ikki tomonni qiziqtirgan masalalarni aniq belgilash maqsadida muzokaralarni kuchaytirishni so‘zlab qoldi.

Shu o‘nlikda, Donald Tramp ham ijtimoiy tarmoqlarda yaqin paytlarda Zelenskiy va Putin bilan uchrashishga tayyorligini bildirdi — lekin bu uchrashuv urushni tugatadigan kelishuv aslida yakuniy bo‘lishi yoki uning yakuniy bosqichida bo‘lishi kerakligini qo‘shimcha qildi.

Asosiy Natijalar

• Ukrainaga nisbatan Yevropa Ittifoqi xavfsizligini himoya qilish uchun qatʼiy yordam va kafolatlar qatorini saqlab qolmoqda.
• Yevropa ning kelajagi bo‘yichalarni belgilashda o‘z ishtirokini yanada kuchaytirishga intilmoqda; Ukraina suverenitetini himoya qilishni asosiy maqsad qilib qo‘ygan.
• Rossiya muzlatilgan aktivlar masalasi xalqaro huquq doirasida ko‘rib chiqilmoqda; Evropa davlatlari bu oltin zaxiralarini Ukrainaga yo‘naltirish bo‘yicha xavotirlarini bildirishmoqda.
• AQShning shuttl-diplomatiyasi davom etmoqda; ko‘p tomonlama munosabatlar orqali kelishuv yo‘llarini qidirish rejalashtirilmoqda.

Ekspert fikri

Ekspert sharhi: tahlilchi Amir Islomov: «Yevropa o‘z xavfsizligini ustuvor yo‘l bilan himoya qilishga intilmoqda; Ukraina bilan barqaror kelishuvga erishish uchun mustahkam xavfsizlik kafolatlari muhim omil bo‘ladi.»

Qisqa xulosa

Hozirda Evropa Ukrainaning yonida turish bilan birga, kelajakdagi kelishuv yo‘lini belgilash uchun o‘z yo‘lini izlamoqda. Muzokaralarda o‘z rolini kuchaytirishga urinishlar davom etmoqda, ammo Kremlning qarshiliklari hamon bor. Shartli vaqf bo‘yicha o‘zaro kelishuvlarni yakunlash uchun AQSh va Yevropa yetakchilarining yanada aniq ko‘rsatmalariga ehtiyoj bor.

"Ukraina haqida Ukraina bo‘lmagan hech narsa bo‘lmasligi” prinsipining amalda qo‘llanishi Evropa xavfsizligini mustahkamlashning kaliti hisoblanadi. BBC News