Infratuzilma Sarfi: Iqtisodiy Rivojlanishni Rag'batlantirishda Haqiqatan Samaralimi?

Gabe Alpert — moliyaviy jurnalist va ZAMONA sobiq muharriri.

Infratuzilma sarflari transport, energetika va suv ta'minoti kabi umumiy manfaatdagi infratuzilmalarni qurish va modernizatsiya qilishga qaratilgan bo‘lib, bular iqtisodiyot uchun muhim omillardir. Davlat tomonidan bunday xizmatlarni ta'minlash iqtisodiyot uchun zarur va infratuzilma sarflarining yalpi ichki mahsulotga (YaIM) rag‘batlantiruvchi ta'siri mavjud.

Biroq, infratuzilma sarflari boshqa sarflarga nisbatan ko‘proq ta'sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lsa-da, uning iqtisodiy rag‘bat sifatidagi samaradorligi har doim ham aniq va kafolatlangan emas. Amaliyotda, ayniqsa transport sohasidagi sarflar ma'lum shart-sharoitlarda samaraliroq bo‘ladi.

Infratuzilma loyihalari siyosatchilar uchun moliyaviy rag‘batlantirish vositasi sifatida jozibadordir. Keng ko‘lamli qurilish ishlari saylovchilarga hukumat muammolarni hal qilish uchun faol ish olib borayotganini namoyish etadi. Shuning uchun bunday loyihalar ko‘pincha iqtisodiy rag‘batlantirishning samarali usuli sifatida targ‘ib qilinadi, hatto ularning yakuniy natijalaridan qat'iy nazar.

Shu bois, fuqarolar infratuzilmaning iqtisodiy rag‘batlantirish vositasi sifatidagi kuchli va zaif tomonlarini yaxshi tushunishlari kerak, chunki siyosatchilar ko‘pincha uning siyosiy signali kuchli ekanligi sababli unga murojaat qilishadi.

Shuningdek, infratuzilma sarflari iqtisodiyotni rag‘batlantiradimi yoki boshqa moliyaviy rag‘batlantirish shakllaridan yaxshiroq natija beradimi degan savol ham muhimdir. Siyosat ishlab chiquvchilar byudjetni belgilayotganda biror loyiha natijasining ijobiy tomonlarini boshqalar bilan solishtirishlari lozim.

Infratuzilma sarflarining iqtisodiy rag‘batlantirishda qachon eng samarali bo‘lishini o‘rganing.

Asosiy Xulosalar

• Infratuzilma moliyaviy rag‘batlantirishda mashhur, chunki uning natijalari saylovchilarga ko‘rinadigan darajada.
• Tadqiqotlar infratuzilma sarflarining boshqa xarajatlarga nisbatan sezilarli iqtisodiy rag‘batlantirishga olib kelishini ko‘rsatadi.
• Biroq, amaliy cheklovlar infratuzilma sarflarining samaradorligini faqat ma'lum shartlarda cheklaydi.
• Davlat sarflari iqtisodiyotni rag‘batlantirishda eng samarali bo‘lishi uchun har bir sarflangan dollar qo‘shimcha xususiy sektor xarajatlarini uyg‘otishi kerak.
• Eng yaxshi iqtisodiy rag‘batlantirish uchun infratuzilma sarflari tezkor, aniq maqsadga yo‘naltirilgan va vaqtinchalik bo‘lishi lozim.

Infratuzilma Rag‘batlantirish Nazariyasi

Infratuzilma sarflarini iqtisodiy rag‘batlantirish vositasi sifatida qo‘llash Keynes iqtisodiyot nazariyasiga asoslangan. Keynes nazariyasiga ko‘ra, iqtisodiy inqirozda umumiy talabning pasayishi tufayli uzoq davom etadigan yuqori ishsizlik va YaIMning sekinlashishi yuzaga keladi. Iste'molchilar va korxonalar kam xarid qilishsa, korxonalar sotuvlarni yo‘qotib, ishchilarni qisqartiradi, bu esa iqtisodiy aylanishni pasaytiradi.

Keynes nazariyasiga ko‘ra, bunday holatda davlat defitsit hisobiga xususiy sektor talabini to‘ldirish uchun bevosita xarajatlarni oshirishi mumkin. Bu xarajatlar turli sohalarga qaratilishi mumkin.

Muhiymuhim

Iqtisodchi Milton Fridman Keynes nazariyalarining ko‘plarini rad etib, monetarizm yo‘nalishini yaratgan.

Keynes o‘z fikrini isbotlash uchun shunday fikrni ilgari surgan: agar ishsizlik juda yuqori bo‘lsa, iqtisodiy rag‘batlantirish uchun oddiygina ko‘mir koniga pul idishlarini yashirish va odamlarni ularni qazib olishga undash foydali bo‘ladi.

Bu gap ko‘pincha so‘zma-so‘z qabul qilinadi, ammo aslida har qanday moliyaviy rag‘batlantirish iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlashda ijobiy ta'sir ko‘rsatishi mumkinligini ko‘rsatish uchun aytilgan. Keynesning o‘z so‘zlariga ko‘ra, “uylar qurish kabi loyihalar qurish ancha ma’qulroq bo‘lardi”.

Kupaytirish Ta'siri

Stimulyatsiyaning iqtisodiy o‘sishga ta'siri kupaytirish ta'siriga bog‘liq. Kupaytirish ta'siri deganda davlat sarflagan har bir dollar iqtisodiyotda qo‘shimcha xususiy sektor xarajatlarini uyg‘otishi tushuniladi. Misol uchun, hukumat yo‘l qurish uchun ishchini ishga oladi, u o‘z navbatida do‘konda xarid qiladi, do‘kon egasi esa qo‘shimcha ishchilarni yollaydi va hokazo.

Bu ta'sir pul qayerga sarflanganiga bog‘liq. Agar pulni tejashga yo‘naltirilsa, kupaytirish ta'siri kichik bo‘ladi, ammo agar pul tez sarflansa, kupaytirish ta'siri kattalashadi.

Shu yo‘l bilan moliyaviy rag‘batlantirish davlat sarflagan summadan ancha katta ta'sir ko‘rsatishi va iqtisodiy inqirozdan chiqishda defitsitni kamaytirishda yordam beradi.

Infratuzilma Rag‘batlantirishining Iqtisodiy Ta'siri

Konress Byudjet Idorasi (CBO) va iqtisodiy tadqiqotlar natijalarining meta-tahlillari asosida davlat infratuzilma investitsiyalari yalpi ichki mahsulotga sezilarli rag‘batlantiruvchi ta'sir ko‘rsatadi va kupaytirish ta'siri orqali boshqa sarflarga nisbatan yanada samaraliroqdir.

Biroq, iqtisodiy inqirozni bartaraf etishda iqtisodiy rag‘batlantirishni qo‘llashda mutaxassislar uchta muhim tamoyilga e'tibor berishlari kerak:

Tezkorlik

Iqtisodiyotning tez pasayishini to‘xtatish uchun rag‘batlantirish tez amalga oshirilishi zarur. Oylar yoki yillar davom etadigan loyihalar iqtisodiy krizisga o‘z vaqtida ta'sir ko‘rsatmasligi mumkin. Kechikishlar iqtisodiyotni haddan tashqari isitilishiga ham olib kelishi mumkin.

Maqsadga Yo‘naltirilganlik

Iqtisodiy rag‘batlantirish pulini darhol sarflashga tayyor bo‘lgan, asosan past daromadli va iqtisodiy qiyinchiliklarni boshdan kechirayotgan odamlarga yo‘naltirish kerak. Agar oluvchilar pulni tejasa yoki qarzlarni qisqartirishga sarflasa, rag‘batlantirishning kupaytirish ta'siri kamayadi.

Vaqtinchaliklik

Rag‘batlantirish xarajatlari faqat inqiroz vaqtida amalga oshirilishi lozim. Doimiy defitsit xarajatlari davlat qarzining ortishiga, xususiy investitsiyalar kamayishiga yoki bozorda noxush o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin.

Maxsus Omillar

Infratuzilma loyihalarini boshlash uchun ko‘p vaqt ketadi, shuning uchun rag‘batlantirish o‘z vaqtida ta'sir qilmasligi mumkin.

Qurilish ishlari ko‘pincha loyiha boshlanganidan keyin bir necha yil o‘tib avj oladi, bu paytda iqtisodiyot ko‘pincha tiklanishni boshlaydi. Bu esa rag‘batlantirishning tsiklik xarakterini yuzaga keltiradi va iqtisodiy sikllarni yumshatish o‘rniga kuchaytiradi.

Shuningdek, infratuzilma sarflari ko‘pincha siyosiy va saylov omillariga ko‘proq bog‘liq bo‘lib, iqtisodiy maqsadlar bilan har doim ham mos kelmasligi mumkin.

Tez Fakt

2022 yilgi Inflatsiyani kamaytirish qonuni $437 milliard miqdorida energiya xavfsizligi, iqlim o‘zgarishi va sog‘liqni saqlashni kengaytirishga yo‘naltirilgan investitsiyalarni o‘z ichiga oladi.

Infratuzilma Sarflarining Iqtisodiy Rag‘batlantirishdagi Xavflari

Agar infratuzilma faqat iqtisodiy rag‘batlantirish uchun qurilsa, uzoq muddatda mintaqaviy iqtisodiyotga salbiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin.

Shuningdek, infratuzilma sarflari ko‘pincha og‘ir qurilish sanoatiga yo‘naltiriladi, lekin har bir inqirozda aynan shu soha eng ko‘p zararlangan bo‘lavermaydi.

Infratuzilma ehtiyojlari mintaqaviy xarakterga ega bo‘lib, inqiroz ta'siri tarqalgan hududlar bilan doimiy mos kelmasligi mumkin. Bu iqtisodiy rag‘batlantirish va haqiqiy infratuzilma ehtiyojlari o‘rtasida ziddiyat yuzaga keltiradi.

Ko‘plab tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, infratuzilma sarflari ko‘pincha siyosiy manfaatlar asosida taqsimlanadi, bu esa iqtisodiy maqsadlarga qarshi ishlashi mumkin.

Infratuzilma Sarfi Qachon Samara Beradi

Infratuzilma loyihalari rejalashtirilish bosqichlari o'tkazib yuborilib, faqat tezkor rag‘batlantirish uchun amalga oshirilsa, bu mintaqaviy iqtisodiyotga uzoq muddatli zarar keltirishi mumkin.

Shuning uchun samarali moliyaviy rag‘batlantirish uchun infratuzilma loyihalari quyidagi shartlarga javob berishi kerak:

• Davlat tomonidan moliyalashtiriladigan loyihalar hozirda zarur bo‘lgan, rejalashtirilgan yoki allaqachon boshlangan bo‘lishi lozim.
• Ular inqiroz ta'siri eng kuchli bo‘lgan hududlarda joylashgan bo‘lishi kerak.
• Inqiroz qurilish va og‘ir ishlab chiqarish kabi infratuzilma bilan bog‘liq tarmoqlarga ta'sir qilgan bo‘lishi zarur.

Infratuzilmaning kuchli kupaytirish ta'siri hisobiga rag‘batlantirish kuchli iqtisodiy o‘sish vositasi bo‘lishi mumkin, ammo yuqoridagi shartlar bajarilmasa, infratuzilma sarflari samarasiz yoki hatto zararli bo‘lishi mumkin.

Infratuzilma Investitsiyalari va Ish O‘rinlari Qonuni

Prezident Bayden 2021 yil 15 noyabrda $1.2 trillion miqdoridagi Infratuzilma Investitsiyalari va Ish O‘rinlari Qonunini imzoladi. Ushbu qonun yo‘llar, ko‘priklar, suv tizimlarini tiklash, butun mamlakat bo‘ylab tezkor internet ta'minlash va qayta tiklanadigan energiya loyihalarini kengaytirishni o‘z ichiga oladi.

Ushbu katta infratuzilma paketi Prezident Baydenning dastlabki $1.75 trillionlik "Build Back Better" (BBB) rejasining taxminan yarmi bo‘lib, BBB rejasi ijtimoiy va sog‘liqni saqlash infratuzilmasini qamrab olishga mo‘ljallangan edi. BBB rejasi qisqartirilib, 2022 yil 16 avgustda Inflatsiyani kamaytirish qonuni sifatida qabul qilindi.

Infratuzilma Nimalardan Iborat?

Infratuzilma — jamiyat uchun xizmat qiluvchi umumiy manfaatdagi infratuzilma vositalaridir. Bularga suv ta'minoti, kanalizatsiya, elektr, gaz, mobil aloqa minoralari, internet tarmoqlari kiradi. Shuningdek, infratuzilma transport yo‘llari, ko‘priklar, tunnel, temir yo‘llar va suv yo‘llarini o‘z ichiga oladi. Ular jamoat mulki bo‘lib, asosan soliq to‘lovchilar mablag‘lari hisobidan moliyalashtiriladi.

Infratuzilma Sarfi Qanday Iqtisodiy Rag‘batlantirish Keltiradi?

Infratuzilma loyihalari rejalashtirish va bajarish jarayonida ko‘plab ish o‘rinlari yaratiladi, bunda nafaqat qurilish ishchilari, balki injenerlar kabi yuqori malakali mutaxassislar ham jalb qilinadi. Loyihalar bir necha oy yoki yillar davomida amalga oshirilishi sababli ish o‘rinlari uzoq muddat davom etadi. Ushbu ishchilar daromadlarini mahalliy iqtisodiyotda sarflab, iqtisodiy faollikni oshiradi. Loyihaning yakunlanishi bilan esa fuqarolar transport va kommunal xizmatlardan samaraliroq foydalanib, ish unumdorligini oshiradilar.

Build Back Better Rejasi Nima Bo‘ldi?

Build Back Better qonuni 2021 yil 19 noyabrda Vakillar Palatasida 220 ga 213 ovoz bilan qabul qilindi, ammo Senatda o‘tmagan. Respublika partiyasi va ba'zi demokrat senatorlar qonun loyihasini qimmat va federal hukumatning vakolatlarini orttiruvchi deb hisoblashdi. Natijada, qonun qisqartirilib, 2022 yil 16 avgustda Inflatsiyani kamaytirish qonuni sifatida qabul qilindi.

Xulosa

Transport, energetika va suv tizimlari kabi infratuzilma vositalari davlat va jamiyatning muhim ehtiyojlarini qondirish uchun zarurdir. Infratuzilma sarflari iqtisodiyotni rag‘batlantirishda samarali vosita sifatida ko‘riladi, hatto loyihalarning yakuniy foydalari noma'lum bo‘lsa ham.

Bu xarajatlar YaIM va ish o‘rinlari kabi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga ijobiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin. Lekin infratuzilma loyihalari uzoq vaqt talab qilgani sababli, ular har doim ham inqiroz paytida tezkor yordam bera olmaydi. Eng samarali infratuzilma sarflari mavjud ehtiyojlarga javob berishi, o‘z vaqtida amalga oshirilishi va inqirozdan eng ko‘p zarar ko‘rgan sohalar va ishchilarga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.

Siz Iqtisodiyot bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 25-08-2023 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Infratuzilma Sarfi: Iqtisodiy Rivojlanishni Rag'batlantirishda Haqiqatan Samaralimi? " sizga Iqtisodiyot sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Infratuzilma Sarfi: Iqtisodiy Rivojlanishni Rag'batlantirishda Haqiqatan Samaralimi? haqidagi ma'lumotlar sizga Iqtisodiyot bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.