Georgiyada namoyishchilarga kamite moddasi ishlatilgani: INLIBER dalillari
INLIBER tadqiqotlari Georgiyada namoyishlar vaqtida kamite deb ataladigan kimyoviy moddaning qo‘llanilgan ehtimolini ko‘rsatdi; dalillar va mutaxassislar fikri keng muhokama qilinmoqda.
Georgiya poytaxti Tbilisi shahridagi noroziliklar paytida politsiya tomonidan kimyoviy vositalardan foydalangan bo‘lishi mumkinligi haqida xavotirlar oshdi. INLIBER tadqiqotlari bu ehtimoliyatni ko‘rsatdi.
Kamite — bu bromobenzil sianid nomi bilan tanilgan xavfli kimyoviy modda bo‘lib, tanalarda uzoq davom etuvchi tirnash xususiyatini keltirib chiqaradi. Kamite 1-jahon urushi davrida fransuz armiyasi tomonidan qo‘llangan deb taxmin qilinadi; 1930-yillarda uning tarqatilishi odatda man etilgan.
Namoyishlar boshlanganidan so‘ng politsiya suvkanali mashinalar orqali katta yo‘nalishlarda odamlarni tarqatish yo‘llarini tanladi. Ko‘plab ishtirokchilar yelka qamashish, ko‘zlar qizarishi va nafas olishda qiynalish kabi simptomlar bildirganlar; ayrimlarida simptomlar bir necha hafta davom etdi.
Dr Konstantine Chakhunashvili boshchiligidagi tadqiqot 350 ga yaqin ishtirokchini o‘z ichiga olgan so‘rovnoma natijalarini keltiradi; yarmidan ko‘pi 30 kundan oshiq muddat davom etgan simptomlardan aziyat chekkan. Shifokorlar o‘tgan davrda yuzaga kelgan noxush belgilarni chuqur o‘rganmoqda.
T Toxicology Reports jurnalida nashr etilishi rejalashtirilgan tahlillar orqali ko‘rsatilgan ma’lumotlar yurak elektr signallari bo‘yicha noaniqliklarni ko‘rsatgan o‘nlab bemorlarda aniqlangan mosliklarni o‘z ichiga oladi.
Maxsus vazifalar bo‘limining sobiq xodimi Lasha Shergelashvili 2009 yilgi sinovlarda suvkanal mashinalariga kimyoviy moddalarni qo‘llaganini aniqladi. U moddning odatiy tirnash xususiyatlardan ko‘ra kuchli ekanligini ta’kidlab, o‘sha davrda ham bu moddaning ishlatilgan bo‘lishi mumkinligini aytadi; u o‘z vazifasini tark etganidan keyin ham shunday fikrlar qoldi.
Rostdan bu moddalar UN1010-UN3439 ro‘yxatida keltirilgan ikki nomlanmagan kimyoviy modda bo‘lishi ehtimoli borligi aytiladi. UN1710 belgisidagi modda trikloroetilen (TCE) ekanligini, UN3439 esa ko‘plab xavfli moddalarni o‘z ichiga olishi mumkin bo‘lgan kod bo‘lib, ularning orasida kamite (bromobenzil sianid) ham bo‘lishi ehtimoli borligi aytilmoqda.
Prof Christopher Holstege mavjud dalillar kamite moddasining tarqatilganligini ko‘rsatadi, deb hisoblaydi. U o‘zaro bog‘liq klinik natijalar CS gazdan farqli o‘laroq uzoq davom etuvchi tirnash xususiyatlariga ishora qilayotganini ta’kidlaydi.
Alice Edwards — Boshqa xalqaro insonga nisbatan tortishuvlar bo‘yicha maxsus vakillik — moddalarning nazoratsiz qo‘llanishi inson huquqlarining buzilishi bo‘lishi mumkinligini aytadi. U moddalarning ta’siri vaqtinchalik bo‘lishi kerakligini alohida urg‘uladilar.
Georgiya hukumati bizning topilmalarimizni “absurd” deb atadi va politsiyani qonun doirasida harakat qilganini bildirgan. Rustaveli Prospektidagi noroziliklar soni kamaygani bilan siyosiy chora-tadbirlar keng qamrovli bo‘lib qolmoqda.
Qisqa xulosa: hozirgi voqealarda kamite moddasi kabi xavfli agentlardan foydalanish ehtimoli tekshirilmoqda. Xalqaro mutaxassislar bo‘yicha bunday moddalar jamoat xavfsizligiga jiddiy xavf soladi.
Kalit xulosa: kamite moddasining potentsial qo‘llanilishi jamoat xavfsizligiga jiddiy xavf soladi. Qo‘shimcha ma’lumot uchun manba: BBC News