Tinglash va Ko‘rish Xotiralari: O‘tgan Vaqtni Qanday Qabul Qilamiz

Echoic xotira – bu sizning quloqlaringiz orqali kelgan tovush ma'lumotlarini vaqtincha saqlovchi eshitish sezgirligi xotirasidir. Bu turli sezgi xotiralari orasida vizual (iconic) va teginish (haptic) xotiralari bilan birga joylashgan.

Inson xotirasi asosan uch turga bo‘linadi:

• Uzoq muddatli xotira – hodisalar, faktlar va ko‘nikmalarni soatlardan o‘nlab yillargacha saqlaydi.
• Qisqa muddatli xotira – yaqinda olingan ma'lumotlarni bir necha soniyadan bir daqiqagacha saqlaydi.
• Sezgi xotirasi yoki sezgi registri – sezgilardan keladigan ma'lumotlarni ushlab turadi. Bu xotira turlari orasida:
  • Iconic xotira – ko‘rish orqali keladigan vizual ma'lumotlarni saqlaydi.
  • Haptic xotira – teginish sezgisidan olingan ma'lumotlarni qamrab oladi.
  • Echoic xotira – eshitish orqali olingan tovushlarni vaqtinchalik saqlaydi.

Echoic xotiraning vazifasi – tovushni miyaga yetkazish va uni qisqa vaqt davomida saqlash, shuningdek, tovushning ma'nosini tushunishga yordam beradigan kichik audio bo‘laklarini tutib turishdir.

Echoic xotira qanday ishlaydi?

Tovushni eshitganingizda, eshitish nervi uni elektr signallari sifatida miyaga yuboradi. Bu signal hali qayta ishlanmagan «xom» tovush ma'lumotidir.

Miya bu ma'lumotni bosh miya yarimsharlaridagi asosiy eshitish korteksida (primary auditory cortex) qabul qilib, echoic xotirada saqlaydi.

Agar tovush o‘ng quloqda eshitilsa, chap yarimshardagi eshitish korteksi ma'lumotni ushlab turadi, va aksincha. Agar tovush ikkala quloq orqali kelgan bo‘lsa, har ikkala yarimshar ham ma'lumotni saqlaydi.

Bir necha soniyadan keyin echoic xotira qisqa muddatli xotiraga o‘tadi, bu yerda miyangiz tovushni qayta ishlab, unga ma'no beradi.

Echoic xotira hayotdagi misollari

Echoic xotira avtomatik ravishda ishlaydi, ya'ni siz ataylab tinglayotganingiz yo‘q bo‘lsa ham, tovush ma'lumotlari doimiy ravishda saqlanib boradi.

Gaplashish jarayonida

Inson nutqida har bir bo‘lak (sillaba) echoic xotirada ushlab turiladi. Miya ularni ketma-ket bog‘lab, so‘z va gaplarni tushunishga yordam beradi.

Musiqa tinglashda

Musiqani eshitayotganda, miyangiz oldingi notani qisqa muddatga eslab qoladi va uni keyingi nota bilan bog‘lab, butun qo‘shiqni anglaydi.

So‘zlarni takrorlashda

Agar kimdir gapirayotganda siz diqqat qilmasangiz, ularning gapini takrorlashini so‘rashingiz mumkin. Bu holatda echoic xotira birinchi gapni eslab qolgan bo‘ladi, shuning uchun takroriy so‘z sizga tanish bo‘ladi.

Echoic xotira qancha davom etadi?

Neurologik musiqiy terapiya qo‘llanmasiga ko‘ra, echoic xotira odatda 2-4 soniya davom etadi. Bu uning juda qisqa davomiyligini ko‘rsatadi, lekin har kuni ko‘plab echoic xotiralar hosil bo‘ladi.

Echoic xotiraga ta'sir qiluvchi omillar

Har bir inson echoic xotiraga ega bo‘lsa-da, uning sifati quyidagi omillarga bog‘liq bo‘lishi mumkin:

• yosh
• Altsgeymer kabi nevrologik kasalliklar
• shizofreniya kabi psixiatrik kasalliklar
• giyohvandlik
• eshitish qobiliyatining zaiflashishi
• til bilan bog‘liq muammolar

Shuningdek, tovushning davomiyligi, chastotasi, intensivligi, ovoz balandligi va til xususiyatlari ham echoic xotiraga ta'sir qiladi.

Iconic va echoic xotira farqlari

Iconic xotira – bu ko‘rish sezgilari orqali keladigan vizual ma'lumotlarni saqlovchi xotira turi bo‘lib, echoic xotira kabi sezgi xotirasiga kiradi.

Biroq, iconic xotira juda qisqa, taxminan yarim soniyadan kamroq davom etadi. Chunki ko‘z oldidagi tasvirlar tez yo‘qolmaydi va ularni ko‘p marotaba ko‘rish mumkin.

Echoic xotira esa ko‘proq vaqt davom etadi, chunki tovush to‘lqinlari vaqtga bog‘liq va ularni qayta ko‘rish mumkin emas, faqat takrorlanganda eslanadi.

Tovushdagi har bir kichik bo‘lak oldingisiga ma'no qo‘shib boradi, shuning uchun audio ma'lumotni saqlash uchun ko‘proq vaqt kerak bo‘ladi.

Xotirangizni mustahkamlash uchun maslahatlar

Har birimiz ba'zida narsalarni unutamiz, bu normal holat, ayniqsa yosh o‘tgan sari xotira biroz susayishi tabiiy.

Agar xotira bilan bog‘liq jiddiy muammolar yuzaga kelsa, shifokorga murojaat qilish muhimdir.

Quyidagi holatlar kuzatilsa, mutaxassisga murojaat qiling:

• tanish joylarda yo‘qolish
• oddiy so‘zlarni eslay olmaslik
• bir xil savollarni takrorlash
• oddiy ishlarni bajarishda vaqt ko‘p ketishi
• yaqin do‘st va oila nomlarini unutish

Shifokor sizni psixolog yoki nevrolog mutaxassisiga yo‘naltirishi mumkin.

Asosiy xulosa

Tovush eshitilgandan so‘ng, uning ma'lumoti echoic xotirada 2-4 soniya davomida saqlanadi, so‘ngra miyada qayta ishlanadi. Bu qisqa muddatli xotira tovushlarni anglashimiz uchun juda muhimdir.

Yosh va ba'zi kasalliklar echoic xotiraning samaradorligiga ta'sir qilishi mumkin. Agar xotira bilan bog‘liq og‘ir muammolar yuzaga kelsa, mutaxassisga murojaat qilish zarur.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 05-11-2019 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Tinglash va Ko‘rish Xotiralari: O‘tgan Vaqtni Qanday Qabul Qilamiz " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Tinglash va Ko‘rish Xotiralari: O‘tgan Vaqtni Qanday Qabul Qilamiz haqidagi ma'lumotlar sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.