Port-Arthur qotilligi va Bondi voqeasi: Avstraliyada qurol nazorati yangilanmoqda

1996-yilda Port-Arturna bo‘lib o‘tgan fojia Avstraliyani xavfsizlik siyosatini tubdan o‘zgartirishga majbur qildi. O‘shanda sodir bo‘lgan qotillik dunyodagi eng qattiq qurol nazorati tajribalaridan biriga aylantirdi. Bondi plyajidagi yakshanba kuni ro‘y bergan yangi hujum esa bu isloqlarni yana yuzaga chiqarib, mamlakat bo‘ylab xavfsizlik munozaralarini yana band qiladi.

Avstraliyaning qurol nazorati bo‘yicha yetakchi roli uzoq yillardan beri davom etmoqda, lekin Bondi voqeasi “o‘yinni oxirigacha o‘zgartirish kerakmi?” degan savolni yana ko‘tarib qo‘ydi. Faqatgina bir hududda yashash, dengiz bo‘yida sayr qilish yoki sayohatchilar ko‘p bo‘lgan joylarda ham xavfsizlik muammolari paydo bo‘ladi — deb bildiradi qurol nazorati tarafdorlari.

Qurol egaligi bo‘yicha hozirgi holat

Yaqinda e’lon qilingan tahlilga ko‘ra Avstraliyada xususiy qurol egalari soni millionlab bo‘lib, o‘tgan ikki o‘n yildan ko‘ra deyarli ikki baravar ko‘paygan. Natijada odam boshiga bittadan ko‘p qurol bo‘lish ehtimoli oshdi. Kvinslend viloyati eng ko‘p ro‘yxatdan o‘tgan qurollar soniga ega bo‘lib keladi, undan keyin NSW va Viktoriya keladi. Aholi zichligi yuqori bo‘lgan gigiyenik hududlarda ham qurol tarqalishi kuzatilmoqda—ya’ni shaharlarda ham qurol egaligi keng tarqalgan. Umumiy ko‘rsatkichlar o‘sishi ro‘yxatdan o‘tish darajasiga nisbatan sekin bormoqda, litsenziya egalari o‘rtasida o‘rtacha to‘rtdan ortiq qurol borligi aytilmoqda.

Hozirda faqat G‘arbiy Avstraliya litsenziya egalariga qurol soniga cheklov o‘tkazmoqda: litsenziya turiqa ko‘ra qurollar soni 5–10 dona oralig‘ida belgilangan. Bondi voqealarida istalgan qurol normasi haqida so‘zlar ko‘tarilgan bo‘lsada, rasmiylar bu cheklovlar qisman bo‘lishi mumkinligini bildirishmoqda. Joriy siyosat qidiruvi pickonstri sifatida prezidentlar tomonidan qo‘yilgan buyuk yo‘nalishlar qatoriga kiritilmoqda.

Port-Arthurdan Bondi g‘oyasi: isloqlar qachon va qanday?

Port-Arthur voqeasidan keyin yurt bo‘ylab qurol nazorati kuchaytirildi: jarayon 650 000 dan ortiq qurollar bo‘shab berilib, elektr do‘konlar bo‘yicha ro‘yxatga olingan qurollar uchun maxsus “buyback” (qaytarilish) dasturi boshlangan edi. Endi esa yangi isloqlar — qurol egalik uchun afzal ko‘riladigan sabablarga qat’iyroq talablarga ega bo‘lish, xavfsizlik tekshiruvlarini kuchaytirish va qurol ro‘yxatini umumiy federal darajaga ko‘tarish kabi tashabbuslar ko‘zda tutilmoqda.

Shu bilan birga, har qanday qurol egalik cheklovi ham propagandaga aylanish ehtimolini yodga solmoqda. Tom Kenyon boshchiligidagi Xbox (Sporting Shooters Association of Australia) nomli sportchilar tashkiloti esa qurol sonini chegaralash islohlarning amalda samaradorligini kamaytiradi, degan fikrni takrorlab kelmoqda. Ular esa odamlar misli ko‘rinmagan hollarda ham zo‘ravonlik yuz berishi mumkinligini, boshqa qurollar bilan ham sodir bo‘lish ehtimolini unutmadi.

O‘zgarishlar qayerda va qanday amalga oshirilmoqda?

Rasamiy ma’lumotlarga ko‘ra, yurt bo‘yicha qurol ro‘yxati yaratish kabi asosiy isloqlar hali to‘liq yo‘lga qo‘yilmadi. Amalda dastur 2028-yilda ishga tushishi kutilgan bo‘lsa-da, 2022-yilda Woimbilla fojiasi tufayli bu yo‘l tezlashtirildi. Bondi hodisasi esa bu yo‘l-yo‘riqlarni yangi prioritets sifatida ko‘rib chiqishga sabab bo‘ldi.

Qolaversa, ko‘pchilik tomonidan qo‘yilgan takliflar orasida:

• qurollarni egalik qilish sonini cheklash;
• “ochiq” litsenziyalarni cheklash;
• Australian fuqaroligini qurol egaligi uchun talab qilinishi;
• litsenziya berish jarayonida razvedka qobiliyatini kuchaytirish;

PM Anthony Albanese va mahalliy yetakchilar bu rejalarni tezlashtirishga rozi bo‘lishdi. Ularda nazarda tutilgan “buyback” dasturi aholidan qurollarni bo‘shatishga yordam beradi, deb ta’kidlandi.

Qayg‘ular va o‘zgarishlarga munosabatlar

Ba’zi tadqiqotchilar va qurol nazorati tarafdorlari xavfsizlikni oshirish uchun yanada qat’iyroq ko‘rsatkichlar va ma’lumotlar ulashishni talab qiladi. Boshqa taraf — qurol egaligi tarixi bo‘yicha siyosiy kuchlar — bu masalani siyosiy o‘yinga aylantirishdan saqlanishi kerak, deb hisoblaydi. Yaqin kelajakda yaxshilanishlar xavfsiz intellektual aloqalarni kuchaytirishga yo‘naltiriladi, dedi mutaxassislar.

Mutaxassislar fikri

Mutaxassis fikri: Bondi voqeasi bizga qurol nazoratini mustahkamlash zarurligini yana ko‘rsatdi; lekin yo‘l-yo‘riqlar faqat qurolning o‘ziga bog‘liq bo‘lmasligini unutmaslik lozim. Xavfsizlik faqat tegishli qurol bo‘lmas, balki ratsion, axloqiy me’yorlar va razvedka xizmatlari o‘zaro aloqasini ham o‘z ichiga oladi.

Qisqa xulosa

Port-Arthur voqeasidan boshlab qattiq qurol nazorati Avstraliyani xavfsizlik bo‘yicha namuna sifatida ko‘rsatdi. Bondi hodisasi esa isloqlarni yanada kuchaytirish ehtiyojini ko‘rsatdi, jumladan buyback dasturi va litsenziya cheklovlari kabi tashabbuslar, shuningdek ma’lumotlar almashinuvi va nazorat tizimlarining yaxshilanishini talab qiladi. Hali ham har bir fuqaro uchun qurol egaligi bilan bog‘liq xavfsizlik bahosi o‘z o‘rnida turadi; muhim bo‘lgan narsa — jamiyatni radikalizatsiya qiluvchi omillarga qarshi samarali arestlar hamda bilimli yondoshuvdir.

Eng muhim iqtibos: Port-Arthur voqeasi Avstraliyada qurol nazoratini mustahkamlash zarurligini ko‘rsatdi; Bondi voqeasi esa bu ishni butun hudud bo‘ylab kengaytirish zaruratini ko‘rsatdi. BBC manbasi

Siz Dunyo yangiliklari bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 19-12-2025 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Port-Arthur qotilligi va Bondi voqeasi: Avstraliyada qurol nazorati yangilanmoqda " sizga Dunyo yangiliklari sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Port-Arthur qotilligi va Bondi voqeasi: Avstraliyada qurol nazorati yangilanmoqda haqidagi ma'lumotlar sizga Dunyo yangiliklari bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.