Meta Avstraliyada 16 yoshdan kichiklar uchun Instagram va Facebookdan chiqarishni boshladi

Meta kompaniyasi Avstraliyada 16 yoshdan kichik foydalanuvchilarni Instagram, Facebook va Threads-dan chiqarishni boshlab yubordi. Ular hisoblarini yopilishidan oldin ogohlantirish olishadi va rasmiy ban 10-dekabrda kuchga kiradi.

Taxminan 150 000 Facebook foydalanuvchisi va 350 000 Instagram hisobi ta’sir ostida bo‘ladi. Threads esa Instagram hisobiga ulanadi va X kabi ijtimoiy tarmoqlar bilan o‘zaro bog‘liq holda ishlaydi.

Avstraliyada 10-dekabr kuni kuchga kiradigan taqiqqa nisbatan jarima maksimal A$49,5 million (taxminan US$33 million yoki £25 million) etishi mumkin. Bu holatda “maqsadga muvofiq choralar” ko‘rilmagan taqdirda jazo bo‘ladi.

Meta INLIBERga bergan ma’lumotiga ko‘ra, “qonunga rioya qilish doimiy va ko‘p bosqichli jarayon bo‘lib qoladi.” Ular qo‘shimcha qilib, yanada samarali, standartlashtirilgan va maxfiylikni saqlovchi yondashuv kerakligini aytishdi. Davlat ilovalar do‘konlarida foydalanuvchi yoshi tasdiqlanishini kuchaytirishi kerak, 16 yoshgacha bo‘lganlar uchun ota-ona roziligi talab qilinsa, yoshlarni turli ilovalarda yoshi tekshirishga ehtiyoj bo‘lmas edi, degan fikr bildirishgan.

O‘tgan oy Meta 16 yoshdan kichik deb belgilangan foydalanuvchilar o‘z postlari, videolari va xabarlarini hisob yopilmaguncha saqlab qolish imkoniyatiga ega bo‘lishlarini aytgan edi. Yoshlar o‘z yoshi noto‘g‘ri belgilangan bo‘lishi mumkinligini his qilsa, ular “video-selfi” yuborib yoki haydovchilik guvohnomasi kabi rasmiy identifikatsiyani taqdim etish orqali yoshini tasdiqlash imkoniyatiga ega bo‘lishadi.

Banlardan kimlar ta’sirlanadi va boshqa platformalar

YouTube, X, TikTok, Snapchat, Reddit, Kick va Twitch kabi boshqa ijtimoiy tarmoqlar ham bu cheklovlardan ta’sir qiladi. Hukumat bu qadamni bolalarni zararli kontentdan himoya qilish maqsadida qilinganini aytsa-da, baxslar ba’zi foydalanuvchilar aloqalarsiz qolishi yoki raqobatdosh tarmoqlarga yo‘l ochilishi haqida xavotirlar bor.

Axborot xavfsizligi bo‘yicha mutaxassis Anika Wells bu jarayonni bosqichma-bosqich amalga oshirish kerakligini ta’kidlab, bir necha kunlik qiyinchiliklar bo‘lishini kutmoqda. “Bir qonun bilan Gen Alpha – 15 yoshgacha bo‘lgan avlod – xavfsizroq bo‘ladi,” dedi u. Bolalar smartfon va ijtimoiy tarmoqlar bilan bog‘lanishidan keladigan quvonchli foyda bilan birga xavf-xatarlar ham borligini ham eslatdi.

Shu bilan birga Lemon8 va Yope kabi kamroq taniqli ilovalarni ham nazorat ostiga olish borasida tekshiruvlar davom etmoqda. Inman Grant Lemon8 va Yope kompaniyalariga o‘z-o‘zini baholash bo‘yicha so‘rov yuborganini bildirdi; Yope bosh direktori Bahrom Ismoilov bu ilovalar faqat xususiy messenjer sifatida ishlashini tushuntirdi. Ular foydalanuvchilar bilan kundalik aloqada bo‘lishni xavfsiz tarzda yo‘lga qo‘yishni maqsad qilganini ta’kidladi. Lemon8 esa 16 yoshdan kichiklarni ro‘yxatdan chiqarishga tayyorligini bildirdi.

YouTube dastlab ban ro‘yxatiga kiritilmagan edi, so‘ngra qisman cheklovlar joriy etildi; kompaniya bu qonunlar tez-tez va to‘g‘ri tatbiq etilishi kerakligini bildirgan. Bu banlar butun dunyoda ijtimoiy tarmoqlarning yosh foydalanuvchilariga ta’sir qilishi mumkinligini ko‘rsatadi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadi: 10–15 yoshdagi bolalarning 96 foizi ijtimoiy tarmoqlardan foydalanadi; ularning ko‘pchiligi zararli kontentga duch kelgan, 70 foizga yaqinining esa kiber-xavfsizlik bilan bog‘liq masalalarda yomon tajribalar bo‘lgan. Shuningdek, ko‘plari yolg‘on yoki zo‘rlik qaratilgan xatti-harakatlar bilan uchrashishadi va kiber-buzoqchi bo‘lish ehtimoli yuqori.

Hukumatning maqsadi - yoshlar xavfsizligini kun tartibiga solish. Biroq, mutaxassislar bu yo‘l platformalar uchun yagona standart bo‘lishini kutmoqda, shikoyatlar esa jamiyatdagi tenglik va erkin aloqa masalasini ko‘taradi.

Qisqa xulosa: Avstraliyada yosh foydalanuvchilarni himoya qilish yo‘lida qilingan yangi qadamlar ijtimoiy tarmoqlarni boshqarishda yangi me’yorlarni belgilaydi. Bu xavfsizlikni kuchaytirishi mumkin, lekin bolalar bilan bog‘lanish hajmini kamaytirishi yoki noaniq hududlarda izolyatsiyaga olib kelishi ehtimoli ham bor. Hukumat, ota-onalar va platformalar o‘rtasidagi hamkorlik kelajakda yanada aniqroq standartlarni ishlab chiqishga yo‘naltirilmoqda.

Key insight: Yoshlar xavfsizligini hisobotga aylantirish uchun bitta qonun yetarli bo‘lmay, balki platformalar hamda ota-onalar bilan hamkorlik zarur bo‘ladi. Bu moslashuv onlayn hayotning xavfsizligini oshiradi, lekin unga ehtiyotkor yondashuv kerak. BBC News