Avstraliyada bolalar uchun ijtimoiy tarmoqlar cheklovi

Avstraliyada 16 yoshgacha bo‘lgan foydalanuvchilar ijtimoiy tarmoqlarga kirishni cheklash bo‘yicha qonun yaqinlashmoqda. Ko‘p ota-ona va mutaxassislar bu qarorni bolalar xavfsizligini oshirish uchun ijobiy deb qarshi chiqsa-da, uning amalda samaradorligi bo‘yicha ko‘plab savollar mavjud.

13 yoshli Isobel ismli qizning misoli bu chora qattiq bo‘lishi o‘rniga uni sinab ko‘rish mumkinligini ko‘rsatdi: Snapchat kabi platformalar yoshni tasdiqlashga oid ogohlantirishlar yubordi, ammo qiz yuz tasdiqlovchisiz o‘tib ketishi mumkin edi. Bu holat yoshni aniqlash mexanizmlarining zaif tomonlarini ko‘rsatadi.

Noyabr 2024-yilda Bosh vazir qonunni e’lon qilgani aytilgan bo‘lsa-da, uning amalda qanday qo‘llanilishi haqida aniq rejalar berilmagan edi. Eng katta jarima — taxminan 544,5 milliard so‘m bo‘lishi mumkin (taxminan 49,5 million AQSh dollari).

Qonun nima maqsadga qaratilgan?

Qonunning asosiy maqsadi bolalarning zararli mazmunga duchor bo‘lishini kamaytirish, kibertuzalarga, noto‘g‘ri ma’lumotlar va zo‘ravonlikka qarshi kurashishdir. Platformalar foydalanuvchi yoshi 16+ ekanligini ishonchli tasdiqlashni talab qiladi; aks holda ular jarimaga tortilishi mumkin. Bunday chora ota-ona va bolalar uchun xavfsizlikni oshirishni ko‘zlaydi, ammo uning samaradorligi hanuz savol ostida.

Qanday amalga oshiriladi? Qonunni tekshirish usullari

Yoshi aniqlanishining eng aniq yo‘li — foydalanuvchidan shaxsiy identifikatsiya hujjatini taqdim etishi. Biroq ko‘plab odamlar shaxsiy ma’lumotlarni tarqatishga qiynaladi. Yoshi taxminiy aniqlash yo‘llari ham bo‘ladi, yuz bo‘yicha tanib olish texnologiyalari esa 16 yoshga mos kelishni barqaror ko‘rsatmasligi mumkin. Yuz skanerlari ko‘zlangan yosh nuqtadan ikki–uch yil farq qiladigan holatlarda ishlamasligi mumkin. Shunga qaramay, mutaxassislar yosh aniqlash texnologiyalarini qatlamlab qo‘llaganda xavfsizlik kuchayishi ehtimolini ta’kidlaydilar.

Masalan, do‘konda yoshni aniqlash qutisi kabi prinsip ishlatilishi mumkin, ya’ni noto‘g‘ri bo‘lsa, qo‘shimcha identifikatsiya ko‘rsatiladi. Biroq erkin muhitda buzilishlar bo‘lishi mumkinligi ham ko‘rsatiladi. VPN kabi yashirish vositalari orqali bolalar ayrim platformalardan yashirin kirishni davom ettirishi mumkinligi oldindan o‘rganilgan.

Ota-ona va ekspertlar fikri

Ko‘pchilik ota-ona kompaniyalar foydadan ko‘ra bolalar xavfsizligini o‘ylaydi, deb hisoblaydi. Dany Elachi, besh farzandi otasi, ta’kidlaydi: kompaniyalar faqat daromadni o‘ylaydi. Emma Mason esa Xalqaro tashkilotlar oldiga bolalar xavfsizligini ta’minlash yo‘llarini qo‘llash kerakligini aytadi.

Onlayn xavfsizlik bo‘yicha mutaxassislar yosh aniqlash texnologiyalari 100% xavfsiz emasligini, biroq to‘g‘ri qatlamlash bilan xavfsizlikni kuchaytirishi mumkinligini aytadi. Bosh vazir Anthoniy Albanesi (Anthony Albanese) hamma uchun xavfsiz muhit yaratish bo‘yicha sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatladi, lekin aniq amaliy qadamlar kelgusida belgilanishi kerak, deb hisoblanmoqda.

Ekspert fikri

Mutaxassis fikri: Yosh aniqlash texnologiyalari 100% xavfsiz bo‘lmasa-da, to‘g‘ri qatlamlash bilan xavfsizlik sezilarli darajada oshishi mumkin. Bu esa kelajakdagi yangi qonunchilik va qoidalarning paydo bo‘lishini talab qiladi.

Qisqa xulosa

Qonun joriy etilishi xavfsizlik tizimini kuchaytirishi mumkin, biroq uning samaradorligi ko‘plab omillarga bog‘liq. Ekspertlar keng ko‘lamli yondashuv, maktablar, ota-ona bilan hamkorlik va tarmoqlararo nazoratning sifatini oshirishni tavsiya qiladi. Bu yo‘lni bosqichma-bosqich amalga oshirish kerak va u kelajakda yanada puxta qo‘shimcha qoidalarni talab qiladi.

BBC maqolasi dan olingan asosiy xulosaga ko‘ra, 16 yoshgacha bo‘lgan foydalanuvchilarni to‘liq cheklash universal xavfsizlikni kafolatlamaydi; bu yo‘llar yanada rivojlantirilishi kerak.