EU X platformasiga 120 mln yevro jarima: firibgarlar va identifikatsiya xavfi

Yevropa Komissiyasi Elon Musk bosh qiladigan X ijtimoiy tarmog‘ini ko‘k tasdiq belgilari (blue tick) bo‘yicha foydalanuvchilarni aldash, kim turganini aniq ishonch bilan tasdiqlamaslik bilan bog‘lashdi. Natijada platforma 120 million yevro miqdoridagi jarima bilan jazolandi. Bu qaror, foydalanuvchilarning xavfsizligini oshirish hamda raqamli xizmatlar qonunlari (DSA) talablari bajarilishini ta’minlash maqsadida qabul qilindi.

Komissiya bayonotida aytilishicha, ko‘k belgilari to‘lov evaziga berilishi foydalanuvchilarni aldashga olib keladi, chunki kim turganini qisqa muddatli tasdiqlash orqali aniq ko‘rsatish mumkin emas. Bu esa firibgarliklar, shaxsini soxtalashtirish hamda boshqa zararli manipulyatsiyalarga yo‘l ochadi, deyiladi

Rasmiy bayonotda shuningdek, X platformasining reklama uchun shaffoflik yo‘qligi va jamoatchilikka etkazilgan ma’lumotlar bo‘yicha ochiqlik yetishmayotgani ham ta’kidlangan. Komissiya bu ishni platformaning foydalanuvchi huquqlarini himoya qilinishiga to‘sqinlik qilayotgan holda baholadi.

Jarima miqdori DSA ning buzilishining tabiati, ta’sir qilinayotgan foydalanuvchilar soni va buzilish davomiyligi kabi omillar asosida hisoblab topilgan. Xalqaro rasmiylar, jumladan Yaqin MQSHdagi Senat a’zosi Marco Rubio va FCC raisi Brenden Carr, EU regulyatsiyasini amerika texnologiya kompaniyalariga qarshi bosim sifatida ko‘rmoqda. Ular bu qoidalarni chet el bozori uchun cheklov deb baholashmoqda. Musk ham Rubio yozgan postga “albatta” deb javob berdi.

Shu bilan birga, X ning tasdiq tizimini o‘zgartirish bo‘yicha auditlar davom etmoqda. Avval X ko‘k belgi to‘lash evaziga beriladigan obuna modelini joriy etib, foydalanuvchilarni davomli to‘lovga undadi. Yangi talablarga ko‘ra, belgi olish uchun profil nomi, rasm, telefon raqami tasdiqlangan bo‘lishi, so‘nggi 30 kun ichida faol bo‘lish kabi sharti talab qilinadi. Shuningdek, soxta yoki aldovga yo‘l qo‘yadigan hisoblardan saqlanishga ham katta e’tibor berilib kelinmoqda.

DSA va DMA haqida qisqa ma’lumot

Raqamli xizmatlar bo‘yicha qonun (DSA) platformalar uchun kontent, ma’lumotlar va reklama bo‘yicha majburiyatlarni belgilaydi; Digital Markets Act (DMA) esa bozorda raqobatchilikni himoya qilish va foydalanuvchi manfaatini ko‘zlaydi. X ning ularga mos kelishi uchun muayyan o‘zgarishlar kutilmoqda, aks holda jarimalar davom etishi mumkin.

Muskning ko‘k belgi tizimiga nisbatan o‘zgarishlar

Musk 2022-yilda Xni sotib olganidan so‘ng ko‘k belgi tizimini obuna asosiga o‘tkazdi. Endi berilgan belgi obuna to‘loviga bog‘liq bo‘lib, foydalanuvchi nomi yonida belgilanadi. Biroq belgi olish uchun profilingiz aniq identifikatsiyadan o‘tishingiz, telefon raqamingiz tasdiqlangan bo‘lishi, so‘nggi 30 kun ichida faol bo‘lishingiz kabi talablar mavjud. Shuningdek, hisoblar aldov yoki spam bilan shug‘ullanishi mumkin emas.

Ekspertlar fikricha, bu o‘zgarishlar odatda ishonch sinali sifatida qaralishi kerak bo‘lgan belgi tizimini xuddi pul bilan sotishga o‘xshatdi. X platformasi bu nuqtada “raqamli ishonch” ga ko‘proq e’tibor qaratadi, biroq ba’zi mutaxassislar tekshiruv jihatidan yetarli bo‘lmasligini aytmoqda.

Ekspert izohi

Texnik soha bo‘yicha ekspert Matt Navarra bu jarima faqat jazodan iborat emas, balki Yevropa Ittifoqining noqonuniy xuquqlarni bosqichma-bosqich qat’iyroq nazorat qilish niyatini ochiq-oydin ifodalaydi deb hisoblaydi. U Xning yangi tizimi ishonch belgisi bo‘lishining o‘rniga savdo xususiyati sifatida qaralayotgani uchun bu qarorning keng ko‘lamli bo‘lishini ta’kidladi.

Qisqa xulosa

Yevropa Komissiyasi X platformasining ko‘k belgilari orqali foydalanuvchilarni aldash xavfini kamaytirishga qaratilgan qoidalarni qo‘llagan holda 120 million yevro jarimasini belgiladi. Bu qaror DS A reglamentlarining platformalar uchun qattiqroq majburiyatlarini kuchaytirgani va foydalanuvchi xavfsizligini oshirishdagi sa’y-harakatlarni mustahkamlashi kutilmoqda. Shuningdek, AQSh rasmiylari bu chorani chet el bozorlariga qarshi bosim sifatida talqin etdi, iboralar esa tech kompaniyalaridagi muammolarni yoritadi.

“Raqamli xizmatlar qonunlari dorilari platformalarni yanada shaffof va xavfsiz qiladi, foydalanuvchilarni himoya qilish esa doimiy yondashuv talablari sifatida qolmoqda.” — BBC News