Reeves budjeti: ikki bolali oilalar uchun yordam saqlanadi, yuqori baholangan uylar va elektr mashinalar uchun yangi soliq joriy etildi

Buyuk Britaniyada Moliya vaziri Reeves tomonidan e’lon qilingan budjetda ijtimoiy yo’nalishlar barqarorlikka yo’naltirilgan, soliqlar esa jamiyatning keng qatlami uchun adolatli tarzda tuzilgan. Budjetda 2031 yilgacha soliq chegaralarini muzlatish va ba’zi soliqlarni oshirish kabilar kiritildi; bu odamlarga to’g’ridan-to’g‘ri ta’sir o‘tkazadi.

Asosiy o‘zgarishlar

1. Daromad solig‘i chegaralarini muzlatish — Angliya, Uels va Shimoliy Irlandiyada daromad solig‘i hamda Milliy Sug‘urta chegaralari yana uch yil davomida o‘zgarilmas, 2031 yil apreliga qadar faoliyatini saqlaydi.
2. Yuqori qiymatli uylar uchun yangi soliq — 2 million funtdan yuqori baholangan uylarga yillik soliqlar qo‘shimcha tarzda to‘lanadi: 2 500 funt, 5 million funtgacha bo‘lgan uylarda 7 500 funt belgilangan va bu to‘lovlar 2028 yil aprelidan boshlab joriy qilinadi.
3. Elektr mashinalari uchun yangi soliq — elektr mashinalari uchun mil boshiga 3 pensiya, plug-in gibridlar uchun 1,5 peniya soliq joriy etiladi.
4. Onlayn bukmekerlik soliqlari — onlayn bukmekerlik faoliyatidan olingan soliq stavkasi 15% dan 25% ga oshiriladi.
5. Nafaqa jamg‘armalariga cheklov — “salary sacrifice” orqali ish haqi bilan nafaqaga yo‘naltiriladigan badallar bo‘yicha yillik 2 000 funt cheklovi kiritildi.
6. Ikki bolali yordam cheklovi — ikki bolali yordam chegarasining bekor qilinishi: 2029-30 mavsumda 450 mingdan ortiq bolalar bu o‘zgarishdan ijobiy foyda ko‘radi. Shuningdek, elektr energiyasi uchun yashil soliq bosqichlari bekor qilinishi natijasida oila xarajatlarida potentsial tejash ko‘rsatildi.
7. Yashil soliq va elektr to‘lovlari — elektr energiyasi bo‘yicha yashil soliqlari bekor qilinishi xalqaro xarajatlarni kamaytirishga yordam beradi; retsept to‘lovlari va ba'zi temir yo‘l narxlari ham muzlatiladi.
8. Qarzni qoplash va xavfsizlik zaxirasi — budjet davlat qarzini pasaytirishni davom ettiradi, ayni paytda xavfsizlik zaxirasi (headroom) 21,7 milliard funtga ko‘tariladi.

OBR prognozlariga ko‘ra, yil oxiriga kelib soliqlar umumiy daromadlarga mo‘ljalangan holda 2030-31 yilda barcha davr bo‘yicha rekord darajaga ko‘tarilishi mumkin. Reeves budjetni “adolatli soliqlar, kuchli jamoat xizmatlari va barqaror iqtisodiyot uchun budjet” deb ta’riflashda davom etdi.

Reaktsiyalar

Qarshilikchi partiyalarning yetakchilari Reevesning soliqlarni ko‘tarishini tanqid qildi. Tinglovlar davomida ikkita bolali bolalar uchun yordamni bekor qilmaslik va barqaror o‘sishni ta’minlash yo‘lida kurashayotganlar mavjud bo‘lsa-da, ayrimlar budjetni “yuklama bilan bog‘liq qarorlar” deb baholashdi.

Bir qator siyosiy nuqtai nazarlardan olingan sharhlar quyidagicha: “Budjetning natijalari ko‘pchilik fuqaro uchun qimmatga tushadi, – deyilgan ekan, boshqalar barqaror xizmatlar uchun yo’naltirilgan qadamlar deb ko‘rmoqda.”

OBR risolasi tarqatilgandan so‘ng bahslar kichik darajada bo‘lsa-da, bozorlardagi munosabatlar o‘zgardi: siyosatchilar budjetdan oldin bo‘lgan bo‘shliqlarni tiklashga ishonch bildirishdi.

Asosiy xulosalar

• Daromad solig‘i chegaralari 2031 yilgacha muzlatiladi.
• 2 mln funtdan yuqori uylar uchun yillik soliq 2 500 funt, 5 mln uchun 7 500 funt.
• Elektr mashinalari uchun mil boshiga 3 pensiya, plug-in gibridlar uchun 1,5 pensiya soliq.
• Onlayn bukmekerlik soliqlari 25% ga oshdi.
• Ikki bolali oilalar uchun yordam cheklovi bekor qilinadi; yashil to‘lovlar bekor qilinishi oila xarajatlarini kamaytirishga yordam beradi.

Mutaxassislar budjetni siyosiy xavfsizroq yo‘lga qo‘yish deb baholashsa-da, soliq yukining keng qatlamlar uchun oshishi haqidagi xavotirlar saqlanmoqda.

Mutaxassis dan izoh

Moliya bo‘limi mutaxassisi: “Budjet adolatli taqsimotga qaratilgan bo‘lib, xizmatlar sifatini yaxshilashga xizmat qiladi. Shuningdek, istiqbolda barqaror iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari qat’iy nazorat qilinmoqda.”

Qisqa mazmun

Reeves budjeti iqtisodiy barqarorlikni mustahkamlashga qaratilgan bo‘lib, soliq tizimini bir nechta kichik, ammo ahamiyatli o‘zgarishlar bilan moslashtiradi. Qo‘shimcha daromadlar xizmatlar sifatini saqlab qolishga xizmat qiladi, biroq ayrim qatlamlar uchun xarajatlar oshishi mumkin. Muxlislar esa bu qarorlarning bozor ishonchini qanday ta’minlayotganini kuzatmoqda.

Budjet jamiyatda adolatli soliqlarni ta’minlab, xizmatlar darajasini saqlab qolishga qaratilgan — bu o‘zgarishlar keng tomonga ta’sir ko‘rsatadi. BBC News