AQSh vaksinalar kengashi bolalarda gepatit B emlashini doimiy boshlash bo‘yicha qarorni ko‘rib chiqdi

AQShda gepatit B emlashini barcha chaqaloqlar uchun doimiy yo‘l sifatida davom ettirish bo‘yicha uzoq vaqt davom etgan tavsiyaga nisbatan yangi yo‘l ko‘rilmoqda. Immunizatsiya Amaliyotlari bo‘yicha maslahat kengashi (ACIP) 8 ovozga qarshi 3 ovoz bilan bolalarda tug‘ilgan paytda to‘liq emlash bo‘lmasdan, har bir bola uchun shaxsiy qaror qabul qilish yo‘lini qo‘llab-quvvatlashga qaror qildi.

Tarixiy ma’lumot sifatida aytadigan bo‘lsak, bir necha o‘n yil oldin boshlangan emlash dasturi 1991-yildan beri mavjud bo‘lib kelayotgan edi va statistika bo‘yicha bu reja tufayli qariyb 90,000 nafar insonning hayoti xavfsiz qolgani taxmin qilinadi.

Qarorning konteksti va kechagi voqealar

Ma’lum bo‘lishicha, iyun oyida sog‘liqni saqlash vaziri Robert F. Kennedy Jr. emlashlar bo‘yicha fikrini o‘zgartirib, ACIP a’zo barcha vakillarini ishdan bo‘shatib, emlashlar bo‘yichaisbatlarni tanqid qiluvchi yangi kadrlar bilan almashtirdi. Bu o‘zgarishlar davrida umumiy bolalar emlashlar jadvali bo‘yicha qayta ko‘rib chiqish ko‘zda tutildi.

Prezident Donald Tramp esa voqealardan so‘ng o‘zining yuqori lavozimli sog‘liqni saqlash raxbariyatigaган masim aloqalar bo‘yicha tahlil yo‘lini yo‘lga qo‘ydi və chet eldagi o‘xshash tajribalarni o‘rganishni buyurdi. U ijtimoiy tarmoqlarda kengashning yakuniy qarorini «juda yaxshi» deb baholab, dunyo bo‘ylab boshqa davlatlar amaliyotini o‘rganishni iltimos qildi.

Nima o‘zgarmaydi va nima uchun xavotirlar bor

ACIP endi bo‘ylab emlash bo‘yicha yangi tavsiyani ishlab chiqadi, ammo bolalarda tug‘ilgan paytda birinchi dozani yuborish bo‘yicha oldin belgilangan tartib saqlanadi. Biroq ba’zi kengash a’zolari yangi yo‘l xavfsizlikka nisbatan ishonchsiz bo‘lishi mumkinligini aytishdi.

Mutaxassislar “gepatit B” virusining uzluksiz yuqumli yo‘l bilan emas, balki yallig‘lanishli jarayonlar bilan ham tarqalishi mumkinligini eslatadilar. Ularga ko‘ra, virusning o‘z vaqtida aniqlanmagan hollari katta yoshli bemorlarda, ug‘urlikli muammolarga olib kelishi mumkin.

Aktual masalada, tug‘ilgan paytda emlashga o‘xshash to‘liq tizim bo‘lmasa, bolalarda virusga uchramoq xavfi oshishi mumkin. Shuning uchun ko‘plab tibbiyot mutaxassislari universal emlash siyosatini saqlab qolish zarurligini ta’kidlamoqda.

Tashqi nuqtai nazarlar va tarmoq tadqiqotlari

Dunyo Sog‘liqni Saqlash Tashkiloti (WHO) bolalarda HBV emlashini nol, bir oy va olti oyda tavsiya qiladi. Buyuk Britaniyada esa emlashlar bolalikning 8, 12 va 16-oylarida tavsiya qilinadi, agar onada virus aniqlanmagan bo‘lsa. Guruh a’zolari bo‘lmaganda ko‘p hollarda turli hududlarda amaliyotlar farq qiladi.

Shifoxonalar va klinikalar tomondan bildirilgan fikrlar, kengashning yangi yo‘lga o‘tish qaroriga qarshiliklar bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatdi. Ular tug‘ilish paytida majburiy emlash bo‘yicha mavjud fikrlar o‘zgarmasligini talab qilmoqda.

Nafasini bo‘shatmagan nuqtai nazarlar

Kennedyy ga yaqin bo‘lgan ayrim hamkasblari xavfsizlikka e’tibor berib, shakllantirilayotgan siyosatni “hissiyotga bog‘liq bo‘lgan” deb atashgan bo‘lishsa, boshqa tomondan Kishaklar shaxsiy yondashuvlar bo‘yicha emlashning samarali bo‘lishi mumkinligini qo‘llab-quvvatlashdi.

Masalan, Retsef Levi USHBV siyosatini dunyo bo‘yicha mos kelsa, deydi; ammo ularning fikricha, bu yondashuv sog‘liqni saqlash tizimini bir xilda bo‘lmagan yo‘lga soladi.

Siyosiy munosabatlar va mahalliy ta’sirlar

Nizolar, ayniqsa respublika nufuzli senatorlari orasida targ‘ib qilinmoqda. Republican senator Bill Cassidy, uzoq yillar davomida gepatit B bilan og‘ir kasal bemorlarni davolagan shifokor sifatida, yangi jadvalni xatolik deb baholagan holda, “tug‘ilgan paytda emlash majburiy bo‘lmagan bo‘lsa ham xavfsiz va samarali ekanini” ta’kidlagan.

Maryland shtati bo‘yicha sog‘liqni saqlash bo‘limi juma kuni Amerikan Pediatriya Akademiyasining tavsiyalarini eslatib, boshpеtarlar va kasalxonalarni tug‘ilgan paytda gepatit B emlashini davom ettirishga chaqirdi va kelajakda barcha bolaslar uchun emlashga kirishish imkoniyatini yaxshilash yo‘llarini izlayapti.

Ekspertning fikri

Dr Cody Meissner: “Gepatit B emlashining tavsiyalari yaxshi o‘rnatilgan bo‘lib, u xavfsiz va samarali ekanini ko‘rish mumkin. Yangi o‘zgarishlar esa ko‘plab bolalarda infektsiya xavfini oshirishi mumkin.”

Qisqa xulosa

Bugungi narxda ACIP bo‘lajak qarorlarni shakllantirish yo‘lini ko‘rsatmoqda: ba’zilar uchun shaxsiy qarorlar bo‘yicha yondashuv yaxshiroq ekan, boshqalar uchun universal emlash xavfsiz va samarasiz bo‘lishi mumkin. Prezident Trampning siyosatni kengaytirish rejasi dunyo tajribasini o‘rganishga chaqirmoqda, biroq sog‘liqni saqlash mutaxassislari xavfsizlik va kengroq tenglik tushunchalarini saqlab qolishni talab qilmoqda.

“Gepatit B emlashining universal bo‘lishiga qarshi, yo‘lni shaxsiy xavf-xatarlar asosida belgilash ehtimoli xavfli bo‘lishi mumkin.”

BBC xabari