Yevropa Ittifoqidan Chiqish: 50-Moddani Tushunish va Amaliyoti

Suzanne — kontent marketingi mutaxassisi, yozuvchi va faktlarni tekshiruvchi. U Bridgewater Davlat Universitetida Moliya bo‘yicha bakalavr darajasiga ega va kontent strategiyalarini yaratishda yordam beradi.

50-Modda Nima?

50-moddasi Yevropa Ittifoqining Lisbon shartnomasidagi band bo‘lib, davlatlar Ittifoqdan o‘z ixtiyorlari bilan chiqish tartibini belgilaydi. Ushbu modda yo‘lga qo‘yilganda, mamlakat rasmiy ravishda Ittifoqdan chiqish niyatini bildiradi va chiqarilish jarayoni boshlanadi. Buyuk Britaniya 2016-yilda o‘z fuqarolarining ko‘pchiligi Ittifoqdan chiqishni qo‘llab-quvvatlaganidan so‘ng birinchi bo‘lib 50-moddani ishga tushirdi.

Asosiy Jihatlar

• 50-modda Yevropa Ittifoqidan ixtiyoriy tarzda chiqish tartibini belgilaydi.
• Modda shunday deyilgan: “Har bir a’zo davlat o‘zining konstitutsiyaviy talablariga muvofiq Ittifoqdan chiqishga qaror qilishi mumkin.”
• U 2010-2014 yillardagi Yevropa suveren qarz inqirozi davrida, ayniqsa Gretsiya iqtisodiy qiyinchiliklarga duch kelganda muhokama qilindi.
• Buyuk Britaniya Ittifoqdan chiqish uchun birinchi bo‘lib 50-moddani ishga tushirgan davlat hisoblanadi.

50-Modda Qanday Ishlaydi?

50-modda 2007-yilda barcha 27 a’zo davlat tomonidan imzolangan va 2009-yilda kuchga kirgan Lisbon shartnomasining bir qismidir. Ushbu modda a’zo davlatning ixtiyoriy ravishda Ittifoqdan chiqish tartibini belgilaydi.

Modda matnida quyidagilar ko‘rsatilgan:

1. Har qanday a’zo davlat o‘z konstitutsiyaviy talablariga muvofiq Ittifoqdan chiqishga qaror qilishi mumkin.
2. Chiqishga qaror qilgan davlat Yevropa Kengashiga o‘z niyatini bildiradi. Kengash tomonidan belgilangan ko‘rsatmalar asosida Ittifoq va davlat o‘rtasida chiqish shartnomasi tuziladi. Ushbu shartnoma kelajakdagi munosabatlarni ham nazarda tutadi va Yevropa Parlamenti roziligi bilan Kengash tomonidan qabul qilinadi.
3. Agar shartnoma imzolansa, unga qadar shartnoma kuchga kirgan kundan boshlab davlatga shartnomalar tatbiq etilmaydi; aks holda, xabarnoma berilgan kundan boshlab ikki yil o'tgach shartnomalar bekor qilinadi. Bu muddat Yevropa Kengashi va davlatning bir ovozdan qarori bilan uzaytirilishi mumkin.
4. Chiqayotgan davlatni vakillari Yevropa Kengashi va Kengashdagi muhokamalarda ishtirok etmaydi. Qobil ovoz ko‘pchiligi Yevropa Ittifoqining ish faoliyati haqidagi shartnomaga muvofiq belgilanadi.
5. Agar chiqib ketgan davlat qayta qo‘shilishni so‘rasa, u 49-modda bo‘yicha ko‘rib chiqiladi.

Qiziqarli Fakt

1962-yilda Jazoir Fransiyadan mustaqillik olganidan so‘ng Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatidan chiqdi, 1985-yilda esa Grenlandiya maxsus shartnoma asosida Ittifoqdan chiqdi.

Maxsus Holatlar

50-modda 2010-2014 yillardagi Yevropaning suveren qarz inqirozi vaqtida, ayniqsa Gretsiya iqtisodiy qiyinchiliklarga duch kelganda jiddiy bahs-munozaralarga sabab bo‘ldi. Yevroni va Ittifoqni inqirozdan saqlash uchun ba’zi rahbarlar Gretsiyani evrozondan chiqarishni ko‘rib chiqishgan.

Biroq, 50-moddada a’zo davlatni roziligisiz majburan chiqarish mexanizmi yo‘qligi muammo tug‘dirdi. Shuningdek, Gretsiyani faqat evrozondan chiqarish kerak edi, Ittifoqdan emas. Oxir-oqibat, Gretsiya qarzdorlari bilan kelishuvga erishdi.

50-Moddaning Tarixi

Yevropa Ittifoqi 1957-yilda Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyati sifatida tashkil etilgan bo‘lib, u a’zolar o‘rtasida iqtisodiy o‘zaro bog‘liqlikni rivojlantirishga qaratilgan edi. Dastlab, Niderlandiya, Fransiya, Belgiya, G‘arbiy Germaniya, Lyuksemburg va Italiya kirgan. 1973-yilda Buyuk Britaniya, Daniya va Irlandiya qo‘shildi. 1992-yilda Maastricht shartnomasi bilan rasmiy Yevropa Ittifoqi tashkil topdi, va 1995-yilgacha uning a’zolari 15 taga yetdi. 2004-2007 yillarda esa 12 ta yangi davlat qo‘shilib, ayniqsa sobiq kommunistik mamlakatlar Ittifoqga kirdi.

Lisbon shartnomasi Ittifoqning samaradorligi va demokratik asoslarini kuchaytirish, hamda uning faoliyatini yaxshilash uchun tuzildi. 2007-yilda barcha 27 a’zo davlat tomonidan imzolangan va 2009-yilda kuchga kirgan ushbu shartnoma ikki qismdan iborat: Yevropa Ittifoqi shartnomasi va uning faoliyati haqidagi shartnoma. Umumiy 358 banddan iborat bo‘lib, 50-modda ham shular qatoridadir.

Ushbu modda muallifi dastlab uning zarurligini ko‘rmagan. Shotlandiyalik Lord Kerr of Kinlochard 2016-yilda BBCga bergan intervyusida, agar davlat o‘z majburiyatlarini bajarmasa, boshqalar uning chiqib ketganini seza boshlaydi, dedi. U 50-moddaning ayniqsa davlat to‘ntarishi yoki diktator hokimiyatga kelganda foydali bo‘lishini ta’kidladi, chunki u holda davlat o‘z a’zoligini to‘xtatishi mumkin bo‘ladi.

50-Moddadan Amaliy Misol

50-moddani birinchi bo‘lib ishga tushirgan davlat Buyuk Britaniya bo‘lib, u 2020-yil 31-yanvarda Yevropa Ittifoqidan rasmiy ravishda chiqdi. Bu qaror 2016-yil 23-iyun referendumida ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilingan.

Buyuk Britaniya bosh vaziri Tereza Mey 2017-yil 29-martda 50-moddani ishga tushirdi. Jarayon ko‘plab kechikishlar, uzaytirilishlar va muzokaralar bilan kechdi. Meyning kelishuv loyihasi parlament tomonidan rad etildi. Uning o‘rniga Boris Jonson bosh vazir bo‘lib, muzokaralarni davom ettirdi.

Mamlakat Ittifoqdan chiqish bilan birga 11 oylik o‘tish davrini boshladi. Bu davrda Buyuk Britaniyaning Yevropa Parlamentidagi vakillari faoliyati to‘xtatildi va veto huquqi yo‘qoldi. Ammo yangi savdo kelishuvi hali ham tuzilishi kerak edi. O‘tish davrida hal qilinishi lozim bo‘lgan asosiy masalalar:

• Pensiya masalalari;
• Huquqni muhofaza qilish va xavfsizlik sohasidagi hamkorlik;
• Birgalikda foydalaniladigan baliqchilik zonalari;
• Shimoliy Irlandiya va Irlandiya Respublikasi o‘rtasidagi bojxonalar va chegara nazorati;
• Tariflar va savdo to‘siqlari.

Shuningdek, EU fuqarolarining Buyuk Britaniyaga va aksincha harakati muhim masala edi. Brexitdan oldin taxminan 3 million EU fuqarosi Buyuk Britaniyada yashab, ishlagan yoki ta’lim olgan, 1 million Buyuk Britaniya fuqarosi esa EUda shunday faoliyat bilan shug‘ullangan. O‘tish davrida ularning chegaradan o'tishi ruxsat etilgan bo‘lsa, keyinchalik vizalar talab qilindi.

Muzokaralar ko‘plab to‘siqlarga qaramay davom etdi. Nihoyat, 2020-yil 24-dekabrda tomonlar yangi savdo kelishuvini e’lon qildi, u Buyuk Britaniya uchun Yevropa Ittifoqining yagona bozor va bojxona ittifoqi o‘rnini bosdi. Kelishuv 2020-yil 30-dekabrda imzolandi va 2021-yil 1-yanvardan vaqtinchalik kuchga kirdi. To‘liq ratifikatsiya 2021-yil aprel oyida amalga oshdi va kelishuv 2021-yil 1-maydan to‘liq kuchga kirdi.

Siz Davlat va Siyosat bo'yicha foydali maqolalarni 14-08-2021 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Yevropa Ittifoqidan Chiqish: 50-Moddani Tushunish va Amaliyoti " sizga Davlat va Siyosat sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Yevropa Ittifoqidan Chiqish: 50-Moddani Tushunish va Amaliyoti maqolasi sizga Davlat va Siyosat bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.