Yaqinlik Qoidasi: Munosabatlar Va Ijtimoiy Aloqalar Sirlarini Ochiq Qilish

Yaqin odamni sevish - bu hayotiy haqiqat.

Biz ko‘p marta uchrashadigan va muloqot qiladigan insonlar bilan yaqin munosabatlar o‘rnatishga moyil bo‘lamiz — maktabdoshlar, hamkasblar, qo‘shnilar yoki kunlik hayotimizda tez-tez ko‘rishadigan boshqalar. Psixologiyada buni yaqinlik qoidasi deb atashadi. Bu qoida obyektlar va odamlar orasidagi munosabatlar qanday shakllanishini tushuntirib beradi. Jismoniy yaqinlik yoki hatto yaqinlik tuyg‘usi insonlar o‘rtasidagi aloqalarning muhim omili ekanini ko‘rsatadi.

Gestalt psixologiyasida, yaqinlik qoidasi sezgi tashkiloti tamoyillaridan biri bo‘lib, odamlar yaqin joylashgan narsalarni bir guruh sifatida qabul qilishini bildiradi.

Ijtimoiy psixologiyada esa, jismoniy makonda yaqin joylashgan odamlar o‘rtasida munosabatlar shakllanish ehtimoli uzoqroqda turganlarga nisbatan ancha yuqoriroq ekanligi ta'kidlanadi.

Ko‘p yillik tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bir-birini tez-tez ko‘rish insonlar orasida tanishlik va yaqinlikni oshiradi. Shu sababli yaqinlik munosabatlarni o‘rnatish va saqlashda juda muhim rol o‘ynaydi. Bu, shuningdek, uzoq masofaviy munosabatlar qanchalik murakkab ekanligini tushuntiradi va onlayn, matn orqali yoki boshqa raqamli aloqa shakllari munosabatlarga qanday ta'sir qilishi mumkinligi haqidagi savollarni yuzaga keltiradi.

Quyida yaqinlik qoidasi qanday ishlashi, kundalik hayotimizga ta'siri va ijtimoiy aloqalarni mustahkamlash uchun qanday qo‘llanishi haqida batafsil ma'lumot olishingiz mumkin.

Gestalt Psixologiyasida Yaqinlik Qoidasi

Gestalt psixologiyasi 20-asr boshlarida nemis psixologlari tomonidan inson miyasi ko‘rgan vizual ma'lumotlarni qanday qabul qilishini tushuntirish maqsadida tashkil etilgan. Ular inson ko‘zining ko‘rgan narsalariga tuzilma berib, butun obyektlarni alohida parchalar o‘rniga tushunishga moyilligini aniqlashdi.

Buning uchun ular shakllar, ranglar, figuralar va boshqa ko‘rish elementlarini qanday tashkil etish va talqin qilishni tushuntiruvchi bir qator tamoyillarni ishlab chiqdilar. Ularni Gestalt tamoyillari deb atashadi, chunki Gestalt nemis tilida “shakl” degan ma'noni anglatadi.

Yaqinlik tamoyili Gestalt psixologiyasining asosiy qonunlaridan biri bo‘lib, yaqin joylashgan elementlar uzoqroqda joylashganlarga nisbatan ko‘proq bog‘liq ko‘rinishini ta’kidlaydi. Bu tamoyil vizual qabulimizga beqiyos ta'sir ko‘rsatib, hatto rang yoki shakl o‘xshashligidan ham ustun turishi mumkin.

Yaqinlik Qoidasining Kundalik Hayotdagi Misollari

Masalan, ushbu maqolani oling. So‘zlar gaplarga, gaplar esa paragraflarga ajratilgan. Natijada, siz har bir paragrafni alohida guruh sifatida ko‘rasiz. Agar har bir paragrafdagi har ikkinchi gap qizil rangda yozilgan bo‘lsa ham, siz har bir paragrafni alohida o‘qiysiz, qora va qizil gaplarni alohida o‘qishga harakat qilmasdan.

Bu holda gaplar yaqinlik tamoyiliga ko‘ra guruhlanadi, rang o‘xshashligi bo‘yicha emas.

Biroq, yaqinlik qoidasi va boshqa Gestalt qonunlari mutlaq haqiqat emas, balki tez va samarali tushunishni ta’minlovchi aqliy qisqa yo‘llar hisoblanadi. Bu bizga kunlik ko‘plab vizual ma'lumotlar bilan charchamaslikka yordam beradi, ammo ba’zan noto‘g‘ri qabul qilishlarga olib kelishi mumkin.

Masalan, suratda chiroq ustuni bir kishining boshidan chiqayotgandek ko‘rinishi mumkin. Surat oluvchi chiroq ustunini uzoqda joylashtirgan bo‘lsa-da, ikki o‘lchovli tasvirda bu elementlar bitta obyektda birlashgandek ko‘rinadi.

Ijtimoiy Psixologiyada Yaqinlik Qoidasi

Qiziq tomoni shundaki, ko‘zimiz yaqin joylashgan narsalarni bir guruh deb qabul qilgani kabi, odamlar ham jismoniy yaqinlikda bo‘lganda tabiiy ravishda munosabatlar o‘rnatishga moyil bo‘ladi. Bu ijtimoiy psixologiyada keng o‘rganilgan hodisadir.

Biz sezmay turib ham, yaqinlik biz kim bilan ko‘proq vaqt o‘tkazishimizga va kim bilan aloqalarni rivojlantirishimizga ta'sir qiladi. Bu shahar yoki ish joyida yashash bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin, lekin bu yanada aniqroq darajada namoyon bo‘ladi.

Masalan, bitta tadqiqotda, maktabdagi o‘quvchilar o‘zlariga yaqin joylashgan sinfdoshlari bilan do‘stlashishga ko‘proq moyil bo‘lishlari aniqlangan. Shunday qilib, maktabda lab hamkori yoki ofisda yoningizdagi hamkasb bilan aloqalar osonroq rivojlanadi.

Yaqinlik Qoidasi Bo‘yicha Tadqiqotlar

Yaqinlik bo‘yicha eng mashhur tadqiqotlardan biri Massachusetts Texnologiya Institutida o‘tkazilgan bo‘lib, unda talabalar o‘zlarining yotoqxonasida yashovchi va ayniqsa, yon-atrofdagi qo‘shnilari bilan ko‘proq do‘stlashishlari aniqlandi.

Bu holatni oddiy ko‘rish effekti orqali tushuntirish mumkin — biror stimullarga (shu jumladan, odamga) takroran duch kelish ularni yoqtirishga olib keladi. Shunday qilib, yaqinlikda yashash odamlar o‘rtasidagi tanishlik va ijobiy munosabatlarni oshiradi.

Biroq, ba'zida yaqinlik salbiy munosabatlarni ham keltirib chiqarishi mumkin. Bir tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, odamlar ko‘pincha o‘zlariga yaqin joylashgan kishilardan norozi bo‘lishadi. Do‘stlik yuzma-yuz ko‘p uchrashishni talab qilsa, norozilik esa kamdan-kam uchrashgan holda ham paydo bo‘lishi mumkin.

Yaqinlik Qoidasi Salbiy Tomonlari

Yaqinlik qoidasi ko‘pincha hayotimizda ijobiy ta’sir ko‘rsatadi — dunyoni tushunishga yordam beradi va guruhlarda uyg‘unlik, hamkorlik va yaqinlikni rivojlantiradi. Ammo ba’zida u bizni faqat o‘xshash insonlar bilan aloqada bo‘lishga olib kelishi mumkin, bu stereotiplar va intolyerantlikka sabab bo‘lishi mumkin.

Biroq, bu holatni ijobiy tomonga o‘zgartirish mumkin. Masalan, maktablar, ish joylari va boshqa jamiyatlarda turli xil ijtimoiy guruhlar (turli irq, jins, ijtimoiy tabaqalar) yaqin joylashishini ta’minlash orqali biz o‘zaro tushunishni va bag‘rikenglikni oshirishimiz mumkin.

Asosiy Xulosalar

Yaqinlik qoidasi hayotimizda muhim rol o‘ynaydi, hatto biz buni anglamasak ham. U nima uchun ba'zi hamkasblarimiz eng yaqin do‘stlarimizga aylanib ketishini va eng ko‘p ko‘rgan insonlar bilan ko‘proq mos kelishimizni tushuntiradi. Shuningdek, uzoq masofaviy aloqalarni saqlash qanchalik murakkab ekanini ko‘rsatadi. Yaqinlik ta’sirini tushungan holda, yuzma-yuz uchrasha olmasak ham aloqalarni mustahkamlash uchun choralar ko‘rishimiz mumkin.

Muallif: Dr. Sintiya Vinney, media psixologiya bo‘yicha mutaxassis va nashr qilingan olim.

Siz Psixologiya Nazariyalari bo'yicha qiziqarli mavzular va tahliliy materiallarni 22-07-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Yaqinlik Qoidasi: Munosabatlar Va Ijtimoiy Aloqalar Sirlarini Ochiq Qilish " sizga Psixologiya Nazariyalari sohasidagi yangi tushunchalar va foydali maslahatlarni beradi. Har bir Mavzu diqqat bilan tahlil qilingan va foydalanuvchiga amaliy ma'lumot yetkazishga qaratilgan.

Yaqinlik Qoidasi: Munosabatlar Va Ijtimoiy Aloqalar Sirlarini Ochiq Qilish mavzusi sizning Psixologiya Nazariyalari bo'yicha qarorlaringizni yanada oqilona qilishga yordam beradi. Saytimizdagi barcha mavzular, unikal va foydalanuvchi uchun qimmatli kontent hisoblanadi.