Qalqonsimon Bez Kasalliklari va Tutqanoq: Ular Orasidagi Bog‘liqlik Nima?

Qalqonsimon bezining haddan tashqari faoliyati (gipertireoz) tutqanoqlar xavfini oshirishi mumkin. Bu holat miyada o‘tkirlikni kuchaytirib, tutqanoq yuzaga kelishiga zarur bo‘lgan chegarani pasaytiradi.

Gipertireoz — qalqonsimon bez gormoni ko‘payib, organizmda turli belgilarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladigan kasallikdir. Ushbu holat quyidagi alomatlar bilan tavsiflanadi:

• kutilmagan vazn yo‘qotilishi
• tez uruvchi yurak
• tashvish va bezovtalik

Tutqanoqlar esa miya elektr faolligining nazoratsiz portlashlari bo‘lib, ong va xulq-atvorda o‘zgarishlarga olib keladi.

Gipertireoz miya o‘tkirligini oshirib, tutqanoq yuzaga kelishiga moyillikni oshirishi mumkin. Shuningdek, qalqonsimon bezning jiddiy asorati — qalqonsimon bo‘ron (thyroid storm) ham tutqanoqlarni keltirib chiqarishi mumkin.

Bundan tashqari, ayrim tutqanoq dorilari qalqonsimon gormonining ko‘payishi yoki kamayishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Quyida gipertireoz va tutqanoqlar orasidagi murakkab bog‘liqlik haqida batafsil ma’lumot berilgan.

Gipertireoz tutqanoqni keltirib chiqaradimi?

Qon aylanishida ortiqcha qalqonsimon gormoni mavjudligi thyrotoxicosis deb ataladi. Bu holat ilgari tutqanoq yoki epilepsiya tarixi bo‘lmagan bemorlarda ham tutqanoqlarning yuzaga kelishi bilan bog‘liq.

Hayvonlar ustida olib borilgan tadqiqotlar qalqonsimon gormoni darajasining oshishi miya o‘tkirligini ko‘tarib, tutqanoq yuzaga kelish ehtimolini oshirishi mumkinligini ko‘rsatmoqda. Ammo bu jarayonning aniq mexanizmi hali to‘liq o‘rganilmagan.

Gipertireoz va epilepsiya

Epilepsiya — bu yuqori harorat yoki dorilar kabi tashqi sabablar bo‘lmagan holda takrorlanuvchi tutqanoqlarning yuzaga kelishidir. Ayrim izlanishlar gipertireoz bemorlarida epilepsiya rivojlanish xavfi oshishini ko‘rsatmoqda.

2024-yilda o‘tkazilgan katta tadqiqotda, yarim millionga yaqin gipertireozli odamlar orasida epilepsiya va uning turlarining tarqalishi o‘rganildi. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, gipertireoz barcha turdagi epilepsiyalarning xavfini oshiradi, ammo alohida turlarga ta’siri aniq topilmadi.

Gipertireoz bilan og‘riganlarda epilepsiya rivojlanish xavfi ikki barobar ortganligi aniqlandi.

Qalqonsimon bo‘ron va tutqanoqlar

Qalqonsimon bo‘ron — davolanmay qolgan yoki yetarli darajada nazorat qilinmagan gipertireozning jiddiy, hayot uchun xavfli asoratidir. Bu holatda gormon darajasi xavfli darajada ko‘tariladi va o‘limga olib kelishi mumkin bo‘lgan holatlar yuzaga keladi.

Ushbu holatda tutqanoqlar yuzaga kelishi mumkin. Shuningdek, quyidagi simptomlar kuzatiladi:

• tez uruvchi yurak
• bezatish
• delirium
• chalg‘ish
• beqarorlik
• qaltirash
• yuqori harorat
• ongni yo‘qotish
• komaga kirish

Gipertireoz qaysi turdagi tutqanoqlarga sabab bo‘lishi mumkin?

Gipertireozli bemorlarda turli shakldagi tutqanoqlar uchrashi mumkin. Tutqanoqlar quyidagicha tasniflanadi:

• fokal tutqanoq — miyangizning bir qismi yoki yarim sferasida yuzaga keladi
• generalizatsiyalangan tutqanoq — butun miyani qamrab oladi
• ong saqlanadigan tutqanoq — tutqanoq davomida ong saqlanadi
• ong yo‘qotiladigan tutqanoq — ong yo‘qotiladi

Shuningdek, qalqonsimon bo‘ron holatida bolalarda yuqori harorat fonida yuzaga keladigan febril tutqanoqlar ham qayd etilgan.

Gipertireoz va tutqanoqlar yoki epilepsiya orasidagi boshqa bog‘liqliklar bormi?

Ayrim epilepsiya dori vositalari qalqonsimon bez faoliyatiga ta’sir qilishi va gipertireozga moyillikni oshirishi mumkin.

2022-yilgi tadqiqotda, karbamazepin va fenitoin dori preparatlari qalqonsimon gormon darajasini pasaytirishda eng kuchli ta’sir ko‘rsatgani, Topiramat esa gormon darajasini oshirishga moyilligi aniqlangan.

Tutqanoq gormonal tizimga, ayniqsa gipotalamus va gipofizga ta’sir qilib, qalqonsimon gormon darajasini o‘zgartirishi mumkin.

Gipotalamus TRH (tirotropin chiqaruvchi gormon) ishlab chiqaradi, u esa old gipofizdan TSH (qalqonsimon bezni stimulyatsiya qiluvchi gormon) ajralishiga sabab bo‘ladi. Sichqonlar ustida olib borilgan ba’zi tadqiqotlar tutqanoqlar TRH darajasining sezilarli va uzoq davom etuvchi oshishiga olib kelishini ko‘rsatgan.

Gipertireozning jiddiy simptomlari qanday?

Davolanmagan gipertireoz quyidagi jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin:

• yurak ritmining buzilishi, bu esa quyidagi xavflarni oshiradi:
  • insult
  • yurak etishmovchiligi
  • qon ivishi
• Graves oftalmopatiyasi — ko‘z kasalligi
• osteoporoz
• mushaklar muammolari
• bezaklik muammolari
• hayz tsikli buzilishlari

Gipertireozning boshqa asab tizimi bilan bog‘liq belgilar

Gipertireoz ko‘plab asab tizimi buzilishlari bilan bog‘liq, jumladan:

• harakat buzilishlari
• qaltirashlar
• ixtiyorsiz mushak harakatlari
• hissiyot va kognitiv buzilishlar
• ruhiy kasalliklar
• bosh og‘rig‘i
• uyqu buzilishlari
• asab shikastlanishi

Qachon shifokorga murojaat qilish kerak?

Har bir tutqanoq favqulodda yordamni talab qilmaydi. Amerika Kasalliklarni Nazorat qilish va Oldini Olish Markazi (CDC) quyidagi hollarda tez tibbiy yordamga murojaat qilishni tavsiya etadi:

• tutqanoq 5 daqiqadan ko‘proq davom etsa
• birinchi tutqanoq bo‘lsa
• tutqanoq suvda yuzaga kelsa
• tutqanoq paytida jarohat olish
• nafas olishda qiynalish yoki tutqanoqdan keyin uyg‘ona olmaslik
• homiladorlik yoki qandli diabet mavjud bo‘lsa

Shuningdek, qalqonsimon gormonlarida muammo borligini sezsangiz, shifokorga murojaat qiling. Gipertireoz ko‘pincha muvaffaqiyatli davolanadi. Agar davolanmasa, hayotingiz sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan belgilaringiz davom etishi va hayot uchun xavfli qalqonsimon bo‘ron rivojlanishi mumkin.

Asosiy xulosa

Gipertireoz tutqanoqlar xavfini oshirishi bilan birga, uning jiddiy asorati — qalqonsimon bo‘ron ham tutqanoqlarga olib kelishi mumkin. Bu holat hayot uchun xavfli bo‘lib, koma yoki o‘limga sabab bo‘lishi mumkin. Aksincha, ba’zi epilepsiya dorilari qalqonsimon bez muammolariga moyillikni oshirishi mumkin.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha qiziqarli mavzular va tahliliy materiallarni 20-07-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Qalqonsimon Bez Kasalliklari va Tutqanoq: Ular Orasidagi Bog‘liqlik Nima? " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi yangi tushunchalar va foydali maslahatlarni beradi. Har bir Mavzu diqqat bilan tahlil qilingan va foydalanuvchiga amaliy ma'lumot yetkazishga qaratilgan.

Qalqonsimon Bez Kasalliklari va Tutqanoq: Ular Orasidagi Bog‘liqlik Nima? mavzusi sizning Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada oqilona qilishga yordam beradi. Saytimizdagi barcha mavzular, unikal va foydalanuvchi uchun qimmatli kontent hisoblanadi.