Beta-Blokatorlar: Yon Ta’sirlar, Dori O'zaro Ta’siri va Xavfsizlik Maslahatlari

Beta-blokatorlar yurak urish tezligini kamaytirish va qon bosimini pasaytirishga yordam beradi. Ular adrenalin gormonining beta retseptorlarga bog‘lanishini to‘sib, bu ta’sirni amalga oshiradi.

Dorilar singari, beta-blokatorlar ham ba’zi yon ta’sirlarga sabab bo‘lishi mumkin. Shifokorlar ko‘pincha ularni shunday sharoitlarda tavsiya qiladi, chunki bemorning holati yon ta’sirlarga qaraganda xavfsizroq hisoblanadi.

Quyida beta-blokatorlarning yon ta’sirlari, dori o‘zaro ta’sirlari va ehtiyot choralari haqida batafsil ma’lumot berilgan.

Beta-blokatorlar qaysi kasalliklarda qo‘llaniladi?

Ular asosan yurak bilan bog‘liq kasalliklarda qo‘llaniladi, jumladan:

• ko‘krak qismidagi og‘riq (angina)
• yurak yetishmovchiligi
• yuqori qon bosimi (gipertenziya)
• yurak ritmining buzilishi (aritmiya)
• postural taxikardiya sindromi (POTS)
• oldin yurak xuruji bo‘lgan bemorlarda yurak xurujining oldini olish

Beta retseptorlari faqat yurakda emas, balki butun organizmda mavjud. Shu sababli, beta-blokatorlar migren, bezovtalik va ko‘rish bosimi oshishi (glaukoma) kabi holatlarda ham qo‘llaniladi.

Beta-blokatorlarning turlari

Beta-blokatorlarning bir necha turi bor va har biri biroz farq qiladi. Shifokorlar bemorning holatini, yon ta’sir xavfini va boshqa qabul qilinayotgan dorilarni hisobga olib, mos turini tanlaydi.

Nonselektiv beta-blokatorlar

Ular barcha beta retseptorlarga ta’sir qiluvchi birinchi dorilar bo‘lib, 1960-yillarda tasdiqlangan. Bu turdagi dorilar nafaqat yurak va buyrak hujayralaridagi beta-1 retseptorlarga, balki o‘pka, qon tomirlari, oshqozon, mushak va yog‘ hujayralaridagi beta-2 va beta-3 retseptorlarga ham ta’sir qiladi.

Shuning uchun, ayniqsa chekuvchilar va o‘pka kasalliklari (astma, xronik obstruktiv o‘pka kasalligi) bo‘lgan odamlarda yon ta’sir xavfi yuqoriroq.

Eng mashhur nonselektiv beta-blokatorlarga quyidagilar kiradi:

• nadolol (Corgard)
• oksprenolol (Trasicor)
• pindolol (Visken)
• propranolol (Inderal, InnoPran XL)
• sotalol (Betapace)

Kardioselektsiyalangan beta-blokatorlar

Yangi avlod beta-blokatorlar faqat yurakdagi beta-1 retseptorlarga ta’sir ko‘rsatadi, shuning uchun o‘pka kasalliklari bo‘lganlar uchun xavfsizroq hisoblanadi.

Ularning eng keng tarqaganlari:

• asebutolol (Sectral)
• atenolol (Tenormin)
• bisoprolol (Zebeta)
• metoprolol (Lopressor, Toprol XL)

Uchinchi avlod beta-blokatorlar

Bu dorilar qon tomirlarni kengaytirish va qon bosimini yanada samarali pasaytirishga yordam beradi. Ular metabolik sindromga ega bemorlar uchun ham istiqbolli hisoblanadi.

Eng ko‘p ishlatiladigan uchinchi avlod beta-blokatorlarga:

• karvedilol (Coreg)
• labetalol (Normodyne)
• nebivolol (Bystolic)

Masalan, 2017-yilda o'tkazilgan tadqiqotlarda nebivolol qandli diabet va yog‘ almashinuvida buzilishlar bo‘lgan bemorlar uchun foydali ekanligi ko‘rsatilgan. 2019-yilda sichqonlarda olib borilgan tadqiqotda esa karvedilol insulin sezgirligini oshirishda yordam berishi aniqlangan.

Beta-blokatorlarning yon ta’sirlari

Ular samarali, xavfsiz va nisbatan arzon bo‘lgani uchun yurak kasalliklarini davolashda keng qo‘llaniladi. Eng ko‘p uchraydigan yon ta’sirlarga quyidagilar kiradi:

• Charchoq va bosh aylanishi — yurak urishi sekinlashgani uchun qon bosimi pasayishi mumkin.
• Qon aylanishining sustlashishi — qo‘l va oyoqlarda sovuq yoki qichishish paydo bo‘lishi mumkin.
• Hazm buzilishlari — oshqozon noqulayligi, ko'ngil aynishi, diareya yoki qabziyat. Ovqat bilan qabul qilinsa, bu ta’sirlar kamayadi.
• Jinsiy faoliyat buzilishi — ba’zilarda erektil disfunktsiya kuzatilishi mumkin.
• Vazn ortishi — ayniqsa eski nonselektiv beta-blokatorlarda uchraydi, sababi metabolizmga ta’siri bilan bog‘liq.

Bundan tashqari, kamroq uchraydigan yon ta’sirlar:

• Nafas olishda qiynalish — ayniqsa o‘pka kasalliklari bor odamlarda.
• Qon shakarining oshishi — diabetga ega bemorlarda kuzatilishi mumkin.
• Depressiya, uyqusizlik va tush ko‘rish — asosan eski turdagi beta-blokatorlarda.

Agar quyidagi alomatlar paydo bo‘lsa, shoshilinch shifokorga murojaat qiling:

• Yurak muammolari belgisi: nafas qisishi, jismoniy faollikda yo‘tal yomonlashishi, ko‘krak og‘rig‘i, yurak ritmining buzilishi, oyoqlarning shishishi
• O‘pka muammolari belgisi: nafas qisishi, ko‘krak torayishi, nafas olishda shovqin
• Jigar muammolari belgisi: teri va ko‘zlarning sarg‘ayishi (jaundis)

Beta-blokatorlarning boshqa dori vositalari bilan o‘zaro ta’siri

Ular quyidagi dorilar bilan o‘zaro ta’sir qilishi mumkin:

• Allergiya dorilari
• Anesteziklar
• O‘tkir oshqozon yarasi dorilari
• Antidepressantlar
• Xolesterin pasaytiruvchi statinlar
• Burun tiqilishi uchun dorilar
• Insulin va diabet dorilari
• Astma va xronik o‘pka kasalligi uchun dorilar
• Parkinson kasalligi dori vositalari (levodopa)
• Mushak bo‘shatuvchi dorilar
• Nonsteroid yallig‘lanishga qarshi dorilar (ibuprofen va boshqalar)
• Qon bosimini pasaytiruvchi va yurak og‘rig‘i uchun dorilar
• Ba’zi antibiotiklar, jumladan rifampitsin

Shifokoringizga qabul qilayotgan barcha dorilar va qo‘shimchalar haqida to‘liq ma’lumot bering.

Beta-blokatorlar qabul qilayotganda spirtli ichimlik ichish mumkinmi?

Spirtli ichimliklarni iste’mol qilishdan saqlanish tavsiya etiladi. Beta-blokatorlar va spirt birgalikda qon bosimini xavfli darajada pasaytirishi mumkin, natijada bosh aylanish, kuchsizlik yoki hushdan ketish kuzatilishi mumkin.

Biroq, kichik miqdorda spirtli ichimlik iste’mol qilish xavfini kamaytirishi mumkin, ammo bu haqda shifokor bilan maslahatlashish muhimdir.

Kimlarga beta-blokatorlar tavsiya etilmaydi?

Quyidagi holatlarda beta-blokatorlar xavf tug‘dirishi mumkin:

• Astma, xronik obstruktiv o‘pka kasalligi va boshqa o‘pka kasalliklari
• Qandli diabet
• Past qon bosimi yoki sekin yurak urishi
• Metabolik kislotalanish
• Qon aylanishining jiddiy buzilishlari, masalan, Reyno sindromi
• Og‘ir yurak yetishmovchiligi
• Og‘ir periferik arteriya kasalligi

Agar sizda yuqoridagi kasalliklar bo‘lsa, shifokor boshqa muqobil davolash usullarini ko‘rib chiqadi.

Shifokor bilan muhim ma’lumotlarni bo‘lishish

• Homiladorlik, homilador bo‘lish rejalari yoki emizish haqida shifokorga xabar bering.
• Barcha qabul qilinayotgan dorilar va qo‘shimchalar ro‘yxatini taqdim eting.
• Spirtli ichimlik, tamaki va boshqa moddalardan foydalanish to‘g‘risida to‘g‘ri ma’lumot bering.

Beta-blokatorlarni to‘xtatish xavfsizmi?

Ularni birdan to‘xtatish xavfli bo‘lishi mumkin, chunki organizm yurak urishini sekinlashtirishga moslashgan bo‘ladi. To‘satdan to‘xtatish yurak xurujiga olib kelishi ehtimoli bor.

Agar yon ta’sirlar davom etsa, shifokoringiz bilan maslahatlashib, dozani asta-sekin kamaytirish bo‘yicha ko‘rsatma oling.

Xulosa

Beta-blokatorlar yurak kasalliklarini davolashda muhim vosita hisoblanadi. Ularning yon ta’sirlari va dori o‘zaro ta’sirlarini bilish, shifokor bilan to‘liq maslahatlashish xavfsiz qo‘llanilishiga yordam beradi.

Agar noqulay yon ta’sirlar yuzaga kelsa, shifokorga murojaat qilib, xavfsiz usulda davolashni davom ettiring yoki muqobil dorilarni ko‘rib chiqing.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha qiziqarli mavzular va tahliliy materiallarni 16-02-2020 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Beta-Blokatorlar: Yon Ta’sirlar, Dori O'zaro Ta’siri va Xavfsizlik Maslahatlari " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi yangi tushunchalar va foydali maslahatlarni beradi. Har bir Mavzu diqqat bilan tahlil qilingan va foydalanuvchiga amaliy ma'lumot yetkazishga qaratilgan.

Beta-Blokatorlar: Yon Ta’sirlar, Dori O'zaro Ta’siri va Xavfsizlik Maslahatlari mavzusi sizning Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada oqilona qilishga yordam beradi. Saytimizdagi barcha mavzular, unikal va foydalanuvchi uchun qimmatli kontent hisoblanadi.