Bank kartalaridagi raqamlar nimani anglatadi va ularni qanday aniqlash mumkin?
Bank kartalaridagi raqamlar qanday tuzilganini va ularning haqiqiyligini qanday aniqlash mumkinligini bilib oling. Ushbu maqolada kartalar raqamlarining sirli tizimi, nazorat raqami va ularning kundalik hayotdagi ahamiyati haqida so'z boradi.
Bugungi kunda bank kartasiga ega bo‘lmagan kishini topish qiyin. Ish haqi kartaga tushiriladi, to‘lovlarni do‘konlarda yoki internetda amalga oshiramiz, kredit kartalari orqali esa qarzga mahsulot va xizmatlar olamiz.
Har bir bank kartasi o‘ziga xos identifikator — 16 xonali noyob raqamga ega. Ko‘pchilik odamlar va kartalar borligi sababli, ba'zilar tizimni aldash maqsadida tasodifiy raqamlarni kiritishga harakat qiladi, masalan, ro‘yxatdan o‘tishda. Ammo bunday urinish ishlamaydi, chunki bank kartalari raqamlari maxsus qoidalarga asoslanadi va bu kartaning haqiqiyligini bankga murojaat qilmasdan ham aniqlash mumkin.
Misol uchun, Visa kartalari raqamlari doim "4" bilan boshlanadi. Agar birinchi raqam boshqa bo‘lsa, kartaning Visa ekanligini tasdiqlab bo‘lmaydi.
Rossiyada aksariyat kartalar Visa va MasterCard tizimlari tomonidan chiqariladi. Ularning raqamlarining boshlanishi quyidagicha:
- Visa: 4-
- MasterCard: 51-, 52-, 53-, 54-, 55-
To‘liq bank kartalari prefikslar ro‘yxatini tegishli manbalardan topish mumkin.
Nazorat raqami va Luhn algoritmi
Ko‘plab ilovalar kartalari ma'lumotlarini saqlash va kiritishni osonlashtirsa-da, odamlar raqamlarni qo‘lda kiritishda ko‘pincha xatolarga yo‘l qo‘yadi. Xatolarni tez aniqlash uchun nazorat raqamlar ishlatiladi.
Bank kartasidagi oxirgi raqam — bu oldingi 15 raqam asosida hisoblangan nazorat raqamidir. Uni aniqlash uchun Luhn algoritmi qo‘llaniladi. Bu algoritm 1954 yilda Hans Piter Luhn tomonidan ishlab chiqilgan va hozirda xalqaro ISO/IEC 7812-1 standartiga asoslangan.
Luhn algoritmi juda oson va samarali: noto‘g‘ri kiritilgan bitta raqamni aniqlashga yordam beradi, shuningdek, ko‘plab raqamlarning juft almashtirilishini aniqlaydi. Biroq, nazorat raqami faqat bitta raqam bo‘lgani uchun, taxminan 10% hollarda tasodifiy raqam to‘g‘ri chiqishi mumkin.
Algoritm quyidagicha ishlaydi: 16 xonali raqam chapdan o‘ngga qarab tartiblanadi, birinchi va undan keyingi har ikkinchi raqam 2 ga ko‘paytiriladi. Agar ko‘paytma 9 dan katta bo‘lsa, undan 9 ayiriladi. Keyin barcha raqamlar yig‘indisi olinadi va u 10 ga bo‘linadigan bo‘lsa, raqam to‘g‘ri hisoblanadi. Aks holda, nazorat raqamini to‘g‘rilash kerak.
Nazorat raqamlarining kundalik hayotdagi roli
Nazorat raqamlar faqat bank kartalarida emas, balki boshqa ko‘plab sohalarda ham qo‘llaniladi. Masalan, mahsulotlarning shtrix kodlari, shaxsiy hujjatlar raqamlari va boshqa identifikatsiya tizimlarida ma'lumotlarning to‘g‘ri va buzilmaganligini ta'minlash uchun keng foydalaniladi.
Ma'lumotlarning yaxlitligini ta'minlash: Paritet bitlari
Kompyuter texnologiyasining ilk davrlarida xotira kam ishonchli bo‘lib, ma'lumotlarni buzilishidan himoya qilish uchun paritet bitlari ishlatilgan. Har bir baytdagi 8 bit yig‘indisi tekshirilib, unga mos nazorat bit qo‘shilgan. Agar baytdagi bitlar soni juft bo‘lsa, nazorat biti 1, aks holda 0 qilib belgilanadi.
Bu usul oddiy bo‘lsa-da, kamchiliklari ham bor edi — qaysi bit noto‘g‘ri kiritilgani aniqlanmasdi va ikki xatolik paydo bo‘lsa, ular o‘tib ketishi mumkin edi. Hozirgi zamon kompyuterlari ko‘proq ishonchli xotiraga ega bo‘lib, ECC (Error Correcting Code) kabi ilg‘or xatoliklarni tuzatish tizimlari qo‘llaniladi. ECC bitlar xatolarini aniqlab, ularni avtomatik tuzatadi, bu ayniqsa banklar va energetika sohasida juda muhim.
Ma'lumotlarni xavfsiz saqlash: RAID texnologiyasi
Qattiq disklar (HDD) hali ham ma'lumotlar saqlashning asosiy usuli hisoblanadi, chunki ular narxi jihatdan qattiq holatli disklar (SSD) ga nisbatan ancha arzon. Ammo HDD mexanik qismlarga ega bo‘lgani uchun tez-tez buzilib qolishi mumkin.
Muqobil yechim sifatida, ma'lumotlar bir nechta diskka tarqatiladi va ularning ustida nazorat raqamlari saqlanadi. RAID texnologiyasi bu tamoyilga asoslangan — agar bitta disk ishdan chiqsa, boshqa disklar yordamida ma'lumotlar tiklanadi. Shu bilan birga, RAID disklari tizimi ma'lumotlar xavfsizligini oshiradi va tizimning uzluksiz ishlashini ta'minlaydi.
RAID dastlab "Redundant Array of Inexpensive Disks" (arzon disklar ko‘p qatori) deb nomlangan bo‘lsa-da, hozirda "Redundant Array of Independent Disks" (mustaqil disklar ko‘p qatori) deb atiladi.
Hayotimizda ham xatoliklardan saqlanish uchun turli tekshiruvlar va eslatmalar yaratamiz. Masalan, eshikni qulflaganimizdan keyin uni yana bir bor tekshirish, vazifalar ro‘yxatini tuzish yoki eslatmalar qo‘yish — bularning barchasi xatolarni kamaytirishga xizmat qiladi.
Siz Zamonaviy Texnologiyalar bo'yicha qiziqarli mavzular va tahliliy materiallarni 25-01-2014 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Bank kartalaridagi raqamlar nimani anglatadi va ularni qanday aniqlash mumkin? " sizga Zamonaviy Texnologiyalar sohasidagi yangi tushunchalar va foydali maslahatlarni beradi. Har bir Mavzu diqqat bilan tahlil qilingan va foydalanuvchiga amaliy ma'lumot yetkazishga qaratilgan.
Bank kartalaridagi raqamlar nimani anglatadi va ularni qanday aniqlash mumkin? mavzusi sizning Zamonaviy Texnologiyalar bo'yicha qarorlaringizni yanada oqilona qilishga yordam beradi. Saytimizdagi barcha mavzular, unikal va foydalanuvchi uchun qimmatli kontent hisoblanadi.