Thrombophilia — Qonning Qalinlash Kasalligi: Belgilar, Sabablari va Davolash Yo'llari

Thrombophilia nima?

Thrombophilia — qon ivish jarayonida ishtirok etuvchi tabiiy oqsillar yoki faktorlarning nomutanosibligi holatidir. Bu holat qon tomirlarida qon pıhtılarining hosil bo‘lish xavfini oshiradi.

Qonning ivishi odatda jarohatlangan joyda qon ketishni to‘xtatish uchun muhim jarayon hisoblanadi.

Biroq, agar pıhtılar o‘z vaqtida yo‘qolmasa yoki jarohat bo‘lmagan holatlarda ham pıhtılar hosil bo‘lsa, bu hayot uchun xavfli bo‘lishi mumkin.

Qon pıhtilari qon oqimiga tushib, chuqur venalardagi tromboz yoki o‘pkaga emboliya kabi jiddiy kasalliklarni chaqirishi mumkin. Shuningdek, yurak xuruji va insultga ham olib kelishi ehtimoldan holi emas.

Thrombophilia ko‘p hollarda alomatlarsiz kechadi va faqat qon pıhti paydo bo‘lganda aniqlanadi. Bu kasallik irsiy hamda orttirilgan shaklda bo‘lishi mumkin.

Thrombophilia belgilari qanday?

Odatda thrombophilia alomatlarsiz bo‘ladi, shuning uchun faqat qon pıhti paydo bo‘lganda aniqlanadi. Qon pıhtining joylashgan joyiga qarab quyidagi belgilar kuzatiladi:

• Qo‘l yoki oyoqda: shishish, qizish, og‘riq va noqulaylik
• Qorin sohasida: qayt qilish, diareya, kuchli og‘riqlar
• Yurakda: nafas qisilishi, ko‘ngil aynishi, bosh aylanish, terlash, ko‘krak sohasida og‘riq va bosim
• O‘pkada: nafas qisilishi, terlash, isitma, qonli yo‘tal, yurak urishining tezlashishi, ko‘krak og‘rig‘i
• Miyada: nutq buzilishi, ko‘rish muammolari, bosh aylanish, yuz yoki a’zolarda zaiflik, birdaniga kuchli bosh og‘rig‘i

Chuqur vena trombozi (DVT) odatda bir oyog‘da yuz beradi va quyidagi belgilar bilan namoyon bo‘ladi:

• Oyoq qismida shishish va og‘riq
• Oyoq sohasida noqulaylik
• Oyog‘ingizni yuqoriga egilganda og‘riq kuchayishi
• Terining qizil va iliq bo‘lishi, odatda tizza ostida

DVT ba’zan ikkala oyog‘da ham paydo bo‘lishi mumkin, shuningdek, ko‘z, miya, jigar va buyraklarda ham uchrashi mumkin.

Agar pıhtı qon oqimiga tushib o‘pkaga yetib borsa, o‘pka emboliyasi yuzaga keladi — bu hayot uchun jiddiy xavf tug‘diradigan holat.

O‘pka emboliyasining belgilariga quyidagilar kiradi:

• Ko‘krak sohasida og‘riq
• Nafas qisilishi
• Bosh aylanish va hushdan ketish
• Quruq yo‘tal yoki qonli yo‘tal
• Orqa sohada og‘riq
• Hushdan ketish

Agar shunday belgilar mavjud bo‘lsa, zudlik bilan tez tibbiy yordamga murojaat qiling.

Shuningdek, takroriy homiladorlik tushirish ham thrombophilia belgisi bo‘lishi mumkin.

Thrombophilia sabablari nimalardan iborat?

Thrombophilia ikki asosiy turga bo‘linadi: irsiy va orttirilgan.

Irsiy shakllar

Eng keng tarqalgan irsiy shakl — Faktor V Leiden mutatsiyasi bo‘lib, asosan Yevropa kelib chiqishiga ega odamlarda uchraydi. Bu F5 genidagi o‘zgarish hisoblanadi.

Bu mutatsiya qon pıhti hosil bo‘lish xavfini oshiradi, ammo faqat taxminan 10% odamlarida klinik muammo yuzaga keladi.

Ikkinchi keng tarqalgan irsiy tur — protrombin mutatsiyasi bo‘lib, u ham asosan Yevropa kelib chiqishiga ega odamlarda uchraydi va F2 genidagi o‘zgarish natijasidir.

Bu irsiy shakllar ko‘p marta homiladorlik tushirish xavfini oshirishi mumkin, biroq ko‘pchilik ayollar sog‘lom homiladorlikni davom ettiradi.

Boshqa irsiy shakllarga quyidagilar kiradi:

• tug‘ma disfibrinogenemiya
• irsiy antitrombin yetishmovchiligi
• heterozigot protein C yetishmovchiligi
• heterozigot protein S yetishmovchiligi

Orttirilgan shakllar

Eng keng tarqalgan orttirilgan turi — antiphosfolipid sindromi bo‘lib, kasallanganlarning taxminan 70% ayollar hisoblanadi. Bundan tashqari, tizimli qizil qichishish (lupus) bilan kasallanganlarning 10-15%ida ham bu sindrom mavjud.

Bu autoimmun kasallik bo‘lib, tananing o‘ziga xos antitanqalari fosfolipidlarni maqsad qilib oladi, bu esa qonning normal konsistensiyasini buzadi.

Antiphosfolipid sindromi homiladorlikda quyidagi muammolar xavfini oshiradi:

• preeclampsia
• homiladorlik tushishi
• o‘lik tug‘ilish
• kichik tana vazni bilan tug‘ilish

Boshqa orttirilgan omillar:

• uzoq vaqt yotib davolanish (kasallik yoki shifoxona davrida)
• saraton kasalliklari
• jarohatlar
• orttirilgan disfibrinogenemiya

Thrombophilia bilan bog‘liq bo‘lmagan boshqa xavf omillari ham mavjud, jumladan:

• ortiqcha vazn
• jarrohlik amaliyotlari
• chekish
• homiladorlik
• og‘zaki kontratseptiv vositalar ishlatish
• gormon almashtirish terapiyasi

Thrombophilia qanday aniqlanadi?

Thrombophilia qon tahlillari orqali aniqlanadi. Ushbu testlar kasallikni aniqlashga yordam beradi, lekin sababini doimo ko‘rsatmasligi mumkin.

Agar oilangizda thrombophilia mavjud bo‘lsa, genetik testlar boshqa a’zolarda ham bu holatni aniqlashda yordam berishi mumkin. Genetik testlarni mutaxassis genetik maslahatchi nazorati ostida o‘tkazish tavsiya etiladi.

Thrombophilia davolash usullari

Ba’zi hollarda davolash talab qilinmasligi mumkin, faqat qon pıhti yuzaga kelganda yoki xavf yuqori bo‘lsa muolaja boshlanadi. Davolash qarorini yosh, oilaviy tarix, umumiy sog‘liq va hayot tarzi kabi omillar ta’sir qiladi.

Qon pıhti hosil bo‘lish xavfini kamaytirish uchun quyidagilarni amalga oshiring:

• Agar cheksangiz, tark eting.
• Vazningizni nazoratda tuting.
• Doimiy jismoniy faollikni saqlang.
• Sog‘lom ovqatlaning.
• Uzun vaqt bir holatda yotishdan yoki o'tirishdan saqlaning.

Davolashda antikoagulyant dorilar, masalan, warfarin yoki heparindan foydalaniladi. Warfarin og‘zaki qabul qilinadigan dori bo‘lib, ta’siri bir necha kundan keyin boshlanadi. Agar pıhtı tezda tarqalishini to‘xtatish kerak bo‘lsa, heparin tez ta’sir qiluvchi in’ektsiya shaklida qo‘llaniladi.

Warfarin dozasini to‘g‘ri belgilash uchun muntazam qon tahlillari – prothrombin va INR testi o‘tkaziladi. Doz juda past bo‘lsa, pıhtı xavfi saqlanadi, juda yuqori bo‘lsa esa qon ketishi xavfi yuzaga keladi.

Thrombophilia yoki antikoagulyant dorilarni qabul qilayotgan bo‘lsangiz, har qanday tibbiy amaliyot oldidan shifokorga ma’lum qiling.

Thrombophilia bo‘yicha umumiy ko‘rinish

Irsi thrombophiliya oldini olish mumkin emas, orttirilgan shaklini esa ba’zi choralar yordamida kamaytirish mumkin.

Qon pıthi belgilarini bilish va ularga vaqtida reaksiya qilish hayotingizni saqlab qolishi mumkin.

Ko‘pchilikda thrombophilia bo‘lsa-da, qon pıhti yuzaga kelmasligi mumkin va davolash talab qilinmasligi ham mumkin. Ba’zi hollarda shifokor uzoq muddatli qon suyultiruvchi davolash tavsiya qiladi.

Thrombophilia muvaffaqiyatli boshqarilishi mumkin bo‘lgan kasallikdir.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha foydali maqolalarni 25-02-2019 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Thrombophilia — Qonning Qalinlash Kasalligi: Belgilar, Sabablari va Davolash Yo'llari " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Thrombophilia — Qonning Qalinlash Kasalligi: Belgilar, Sabablari va Davolash Yo'llari maqolasi sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.