Tailandning Iqtisodiy Rivojlanishi: O‘sish va Imkoniyatlar

Suzanne — kontent marketingi mutaxassisi, yozuvchi va faktlarni tekshiruvchi. U Bridgewater State Universitetida moliya bo‘yicha bakalavr darajasiga ega va kontent strategiyalarini ishlab chiqishda yordam beradi.

Tailand tez sur'atlar bilan rivojlanayotgan mamlaka sifatida qisqa vaqt ichida kam rivojlangan davlatlardan yuqori o‘rta daromadli davlatga aylangan yorqin misoldir. 1980-yillarda Tailand kam daromadli davlat bo‘lgan bo‘lsa, Jahon banki 2011-yilda uni "yuqori o‘rta daromad" toifasiga ko‘tarib qo‘ydi. 1960 yildan 1996 yilgacha mamlakat iqtisodiyoti yillik o‘rtacha 7,5% o‘sish sur'atiga ega bo‘lgan, biroq 1997-98 yillardagi Osiyo moliya inqiroziga uchragan.

Keyingi yillarda inqirozdan tiklanib, 2007-08 yillardagi global moliya inqirozi ta’sirida yana sekinlashdi. Hozirgi kunda Tailand iqtisodiy o‘sishi yirik rivojlangan davlatlarga qaraganda pastroq, ya’ni 5%dan kam darajada davom etmoqda.

2016 yilda harbiy hukumat "Tailand 4.0" dasturini e’lon qildi — bu siyosat mamlakat iqtisodiyotini yuqori texnologiyali ishlab chiqarish va xizmatlarni jalb qilish orqali tubdan o‘zgartirishni maqsad qilgan. (Avvalgi bosqichlar — Tailand 1.0 dan 3.0 gacha — qishloq xo‘jaligidan tortib og‘ir sanoat va energetikaga o‘tishni ifodalaydi.) Bu tashabbus Tailandni yuqori daromadli mamlakatga aylantirish, ijtimoiy tengsizlikni kamaytirish va ekologik barqaror o‘sishni ta’minlashga qaratilgan.

Asosiy xulosalar

• Tailand Janubi-Sharqiy Osiyodagi ikkinchi yirik iqtisodiyot bo‘lib, kam rivojlangan davlatdan o‘rta daromadli davlatga tezlik bilan ko‘tarildi.
• Uning asosiy iqtisodiy tarmoqlari qishloq xo‘jaligi, ishlab chiqarish va xizmatlar sohasidan iborat.
• 1930-yillardan beri davom etayotgan siyosiy beqarorlik tufayli iqtisodiy o‘zgaruvchanliklar kuzatiladi.

Iqtisodiy o‘zgaruvchanlik sabablari

Tailand iqtisodiyoti ko‘p yillar davomida ichki va tashqi omillar ta’sirida tebrandi. Ichki siyosiy beqarorlik, harbiy to‘ntarishlar va hukumat almashinuvi bu holatga asosiy sabab bo‘ldi. 1932 yildan beri 13 muvaffaqiyatli to‘ntarish va ko‘plab urinishlar amalga oshirilgan, oxirgisi 2014 yilda sodir bo‘lib, hozirgi harbiy boshqaruv joriy etildi. Siyosiy beqarorlik biznes uchun salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Shuningdek, tabiiy ofatlar ham iqtisodiyotga zarar yetkazdi. Tailandning past tekislikdagi sohil hududi sifatida ko‘p marta suv toshqinlariga duch keldi. Eng yomon toshqinlardan biri 2011 yilda yuz berib, taxminan 46 milliard AQSh dollari miqdorida iqtisodiy zarar keltirdi.

Ko‘plab rivojlanayotgan davlatlardagi kabi, Tailandda ko‘chmas mulk bozorida ham aktiv pufakchalari yuzaga keldi. 1990-yillarning oxirida ortiqcha kreditlash va qurilish iqtisodiyotga salbiy ta’sir ko‘rsatdi. 1997 yilda markaziy bank bahtni qadrsizlantirgach, ko‘chmas mulk narxlari pasaydi va mamlakat chuqur inqirozga yuz tutdi. Bu Osiyo moliya inqirozining boshlanishiga sabab bo‘ldi. 2019 yilda ko‘chmas mulk narxlari yana yuqori darajaga ko‘tarilib, bo‘ron xavfini oshirdi, ammo 2020 yildan boshlab uy-joy narxlari barqarorlashdi.

Global iqtisodiy sharoitlar ham Thailandga ta’sir ko‘rsatadi: 2000 yildagi dotkom bo‘roni, 2001 yil 11 sentyabr hujumlari va 2007-08 yillardagi global moliya inqirozi. 2010 yildan keyin yalpi ichki mahsulot (YIM) 7,5% o‘sdi, lekin keyingi yillarda o‘sish sekinlashib, ba’zi yillarda 1%dan pastga tushdi. 2021 yilda YIM 1,6% ga o‘sib, taxminan 506 milliard AQSh dollariga yetdi.

Tailand ASEAN (Janubi-Sharqiy Osiyo Millatlari Assotsiatsiyasi)ning 10 ta davlatidan ikkinchisi bo‘lib, uning iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi, sanoat va xizmat ko‘rsatish sohalari muhim o‘rin egallaydi.

Qishloq xo‘jaligi

Tailand iqtisodiyotining o‘zgarishida qishloq xo‘jaligi katta rol o‘ynagan. Bu rivojlanish ikki bosqichda amalga oshdi: 1960-yillardan 1980-yillargacha bo‘lgan davrda bo‘sh ishchi kuchi va er resurslari samarali foydalanildi. O‘sha paytda qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotning asosiy haydovchisi bo‘lib, ishchi kuchining taxminan 70% ini ish bilan ta’minlagan.

Ikkinchi bosqichda ishchi kuchi shaharlarga ko‘chib o‘tgan, yangi yerlar foydalanilmagan bo‘lsa-da, mexanizatsiya va rasmiy kreditlar yordamida hosildorlik oshgan.

Qishloq xo‘jaligining iqtisodiy ulushi 1979 yildagi 24% dan 2022 yilda taxminan 6% gacha kamaygan, ammo u hanuz ishchi kuchining 31% ini band qiladi.

Bu ko‘rsatkich dunyodagi eng rivojlangan mamlakatlarga nisbatan yuqori bo‘lsa-da, Janubi-Sharqiy Osiyodagi boshqa davlatlarga o‘xshashdir. Tailandning asosiy qishloq xo‘jalik mahsulotlari orasida konservalangan tonna, ananas, muzlatilgan qisqichbaqalar, kauchuk va tapioka mahsulotlari bor.

Sanoat

2021 yilda sanoat sohasi, jumladan ishlab chiqarish, qazib olish, qurilish, elektr, suv va gaz xizmatlari, yalpi ichki mahsulotning taxminan 35% ini tashkil etdi.

Ishlab chiqarish sohasidagi o‘sish ikki davrda sodir bo‘lgan. 1960-1985 yillarda import o‘rnini bosish siyosatiga asoslangan bo‘lsa, 1986 yildan boshlab eksportga yo‘naltirilgan strategiya qo‘llanildi.

Dastlab qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash sanoati rivojlangan. Keyinchalik neft kimyosi, elektronika, avtomobil va uning qismlari, kompyuter texnikasi, temir va po‘lat, minerallar hamda integratsiyalashgan sxemalar kabi sanoat tarmoqlari rivojlantirildi va investitsiya uchun imtiyozlar yaratildi.

Xizmatlar sohasi

Xizmat ko‘rsatish sohasi yalpi ichki mahsulotning taxminan 56% ini tashkil qiladi va ishchi kuchining 46% ini jalb etadi. Ushbu sohada transport, ulgurji va chakana savdo (avtomobil va mototsikllarni ta’mirlash, shaxsiy va uy-ro‘zg‘or buyumlari savdosi), turizm va sayyohlik faoliyati yetakchi o‘rin tutadi.

Eksportning ahamiyati

Tailand iqtisodiyoti tobora eksportga ko‘proq tayanmoqda — 2021 yilda eksport yalpi ichki mahsulotning 58% ini tashkil qildi, bu 1960 yildagi 16% ga nisbatan sezilarli o‘sishdir. Bu esa iqtisodiy o‘zgaruvchanlikni kuchaytiradi, chunki mamlakat tashqi bozorlarga juda bog‘liq bo‘lib, hamkor mamlakatlarning iqtisodiy pasayishlari va valyuta kursi o‘zgarishlaridan ta’sirlanadi.

Tailandning asosiy eksport bozorlariga Xitoy, Yaponiya, AQSh, Gonkong va Vetnam kiradi. Asosiy eksport tovarlari ofis uskuna qismlari, oltin, avtomobillar, kauchuk va oziq-ovqat mahsulotlaridir.

Natija

Tailand iqtisodiyoti kuchli qishloq xo‘jaligi bilan birga rivojlangan ishlab chiqarish va barqaror xizmat ko‘rsatish sohalarini o‘z ichiga oladi. Qishloq xo‘jaligi ulushi kamaygan bo‘lsa-da, u hali ham ishchi kuchining katta qismini band qiladi va mamlakat eksportining asosiy qismini tashkil etib, iqtisodiy o‘sishga xizmat qiladi.

Siz Bozorlar bo'yicha foydali maqolalarni 01-06-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Tailandning Iqtisodiy Rivojlanishi: O‘sish va Imkoniyatlar " sizga Bozorlar sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Tailandning Iqtisodiy Rivojlanishi: O‘sish va Imkoniyatlar maqolasi sizga Bozorlar bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.