Rugby bo‘yicha Kuzgi Millatlar Seriyasidagi qizil kartalar, TMO interferenslari va hakamlikni tiklash zarurati

Kuzgi Millatlar seriyali davomida o‘yinlar nafaqat jismoniy kurash, balki hakamlar qarorlari bilan ham ajralib turdi. Qizil kartalarning ko‘payishi, TMO (televiding video tekshiruv) tomonidan berilgan qarorlar va bunker tizimi o‘yinni sekinlashtirishi muxlislar orasida noroziliklarni keltirib chiqardi.

Rugby xavfsizlikka katta ahamiyat beradigan sport bo‘lib qolayotgan bo‘lsa-da, yuqori darajadagi o‘yinda ham amaliyotlar, kurashlar va jol urinishlar juda ko‘p bo‘lmoqda. TMO tomonidan ko‘p marta o‘yinni to‘xtatishlar yuzaga kelmoqda, bu esa o‘yinchilarning va tomoshabinlarning sabrini sinovdan o‘tkazmoqda.

O‘yinni boshdan oxirigacha nazorat qilib borayotgan hakamlar uchun ayni paytda eng katta savol: qoidaga amal qilishda qachon va qanday karta berish kerak? Ko‘plab hollarda belgilangan javoblar oxir-oqibat o‘zgartirilmoqda yoki bekor qilinmoqda, natijada tomoshabinlar chalg‘ab qolmoqda.

Ba’zilar buni murakkab bo‘lgan hakamlikning tabiiy qiyinchiliklari deb hisoblaydi, boshqalar esa ko‘rib chiqilayotgan jarayonlarning o‘yinni yoqimli va samarali qilishi uchun yanada aniqroq bo‘lishi kerakligini aytadi.

Bir tomondan, o‘tgan yillar ichida ikki asosiy yangilik joriy etildi: bunker tizimi va 20 daqiqalik qizil karta. Bunkerda noaniq vaziyatlar bo‘yicha hakamlar oflayn tarzda video ko‘rib chiqadi, o‘yinni davom ettirib, zarurat bo‘lsa yevro karta qo‘yadi. 20 daqiqalik qizil karta esa qoidalarga rioya qilishni saqlab qolish maqsadida jazo chorasi sifatida qo‘llanilishi rejalanadi, lekin o‘yinni butunlay o‘zgartirib yubormaslik uchun o‘yindan voz kechirish imkoniyatini taqdim etadi.

Har ikkala mexanizm ham ideal bo‘lishi uchun mo‘ljallangan bo‘lsa-da, amalda ular ham tizimni 100% aniq qila olmayapti. Dastlab Beirne ning sariq kartasi 20 daqiqalik qizil kartaga o‘zgartirilgan, lekin keyin qo‘shimcha tahlildan so‘ng bekor qilingan; Mostert ham shunday yakuniy qarorga yetdi. Yaponiyalik Hockings ham qizil kartaga uchrasa, lekin keyinchalik bekor qilindi. Bu holatlar hakamlar tizimini va TMO ni yanada ishonchli qilish zaruratini ko‘rsatadi.

Hakamlaridan, muxlislardan va ekspertlardan eng muhim savol: qoidalar va jarayonlarni soddalashtirib, o‘yinni dakikada qachon to‘xtatish kerakligini aniq belgilash mumkinmi? Bu esa muxlislar ko‘ziga yoqimli, shovqinli va adolatli o‘yin uchun zarurdir.

Shu kunlarda bir nechta takliflar ko‘rib chiqilmoqda: hakamlar kengaytirilgan bo‘lmagan, ko‘zga ko‘rinmas bo‘lgan TMO ta'sirini kamaytirish; maydonda bo‘lgan hakamlarga yuqori sifatli TMO-lar yordamida yanada aniqroq yo‘riq berish; World Rugby bilan markazlashtirilgan kelishuvlar orqali hakamlik bo‘yicha barqaror izchil qarorlar qabul qilish. Bundan tashqari, bosqichma-bosqich o‘zgarishlar ham muhokama qilinmoqda; masalan, o‘yinni yanada tijoratlashish evaziga o‘rinbosarliklarning qisqarishi haqida.

Ekspertlar fikricha, dunyo bo‘ylab hakamlik darajasini tenglashtirish uchun “markaziy kontraktlar” yoki hamma liga va turnirlarda bir xil qoidalar interpretatsiyasini joriy etish muhim. Ular shuningdek, hakamlar darajasini oshirish va o‘yinni tezlatish uchun TMO yukini kamaytirishni tarafdorlashmoqda.

G‘oyani olingan natijaga moslashtirishga odatlangan bo‘lishiga qaramay, ayrim yulduzlar hali ham bo‘lishi kerak bo‘lgan o‘zgarishlar borligini ta’kidlamoqda. Ular orasida Ugo Monye “recalibration” — ya’ni hakamlar tizimini moslashtirish zarur, ayrim qarorlar aniq bo‘lgan holda ham bunker bo‘yicha xatoliklar ketmoqda, deb aytadi. Ekspertlar shuningdek, hakamlar faoliyatini tezlashtirish uchun oflayn bo‘lmagan, darhol qarorlar qabul qiluvchi hakamlarni afzal ko‘rish tarafdori.

G‘oyaviy yo‘nalishda, yuqori sifatli hakamlar bo‘lib, maydonda bo‘lganlar uchun eng ishongan yo‘lni topish zarur, deb hisoblanadi. Hozirgi muammolar yuzaga kelishi bilan ham xalqaro darajada o‘zgarishlar davom etmoqda; Hozirgi mavsumdagi o‘yindan keyin ham aql bilan yondoshuv takliflari ko‘paymoqda.

Garchi kelajakdagi o‘yinlar uchun muammolar ko‘p bo‘lsa-da, Angliya bosh murabbiyi Stiv Bornvik tomonidan aytilganidek, test rugby o‘zi hali ham sog‘-salomat ko‘rinmoqda va o‘yinlar oxirgi daqiqalarda hal qilinayotgan holatlar ko‘p bo‘lmoqda. Xulosa qilib aytganda,qoidalar va hakamlik bo‘yicha kichik o‘zgarishlar kutilmoqda; ularning muvaffaqiyati kelgusi Yevro chempionatlari va 2026-yilda bo‘lib o‘tadigan Nations Championship bilan bog‘liq bo‘ladi.

Asosiy voqealardan o‘rib chiqqan xulosalar

• Hakamlar qarorlarining shaffofligini oshirish uchun TMOdan ko‘proq soddalashgan yo‘lni tanlash zarurati bor.

• Bunker tizimi va 20 daqiqalik qizil karta prinsiplari yanada barqaror ishlashi uchun yanada mustahkam qoidalar talab etadi.

• Eng yuqori sifatli hakamlar yordamida qo‘llaniladigan yo‘riqlarni barcha turnirlarda bir xilda tatbiq etish muhim.

• Qisqarilgan o‘yinlar uchun hakamlar faoliyatini tezlashtiradigan tartiblar ishlab chiqilishi kerak.

• Kelajakdagi turnirlar, xususan 2026-yil Nations Championship va 2027-yildagi Jahon chempionati uchun hakamlik tizimini moslashtirish zarurati ko‘rsatildi.

Ekspert izohi

Ekspert izohi: Hakamlar tizimini moslashtirish zarur, bu o‘yinni yanada shaffof va oqilona qiladi. Bunker kabi mexanizmlar noto‘g‘ri boshqarilsa, hakamlarning ishonchliligi kamayadi.

Qisqa xulosa

Autumn Nations Series davomida ko‘rsatganlar hakamlikka nisbatan yangi yondoshuvlarni talab qilmoqda. Qoidalar va TMO interferensiyalari bo‘yicha barqaror, aniq qarorlar ishlab chiqilishi kerak. Tomoshabinlar uchun o‘yinni qiziqarli saqlab qolish bilan birga xavfsizlikni ta’minlash ham muhimdir; bu yo‘nalishda yaqin kelajakda muhim o‘zgarishlar kutilyapti.

Eng muhimi: hakamlik tizimini moslashtirish o‘yinni yanada adolatli va oqilona qilishi mumkin. BBC Sportdan olingan mavzu bo‘yicha xulosalar shu yo‘nalishda kelajakdagi qadamlarni ko‘rsatmoqda.