Kichik Tolali Neyropatiya: Belgilari, Sabablari va Davolash Usullari

Umumiy ma’lumot

Kichik tolali neyropatiya — periferik asab tizimidagi mayda tolalarning shikastlanishi bilan yuzaga keladigan holatdir. Terida joylashgan kichik tolalar og‘riq va harorat haqidagi sezgi ma’lumotlarini uzatadi. Ichki a’zolarda esa ular yurak urishi va nafas olish kabi avtomatik funksiyalarni boshqaradi.

Kichik tolali neyropatiya ko‘pincha qandli diabet kabi asosiy kasallik belgisi sifatida namoyon bo‘ladi. Ba’zida esa aniq sabab topilmaydi.

Ushbu holat og‘riq, yonish va qichishish kabi sezgi belgilarini keltirib chiqaradi. Belgilar odatda oyoqlardan boshlanib, asta-sekin yuqoriga tarqaladi va vaqt o‘tishi bilan kuchayishi mumkin.

Kichik tolali neyropatiya periferik neyropatiyaning bir turi bo‘lib, u miya va umurtqa orqa miya tashqarisidagi asablarga ta’sir qiladi. Bu holda aynan mayda tolalar zarar ko‘radi.

Belgilar

Kichik tolali neyropatiya belgilari turlicha bo‘lishi mumkin. Eng keng tarqalgan belgisi — og‘riq. Boshqa belgilar qatoriga quyidagilar kiradi:

• yonish, qichishish yoki karıncalanma (paresteziya)
• qisqa muddatli og‘riq hujumlari
• sezgining yo‘qolishi

Ba’zan tashqi ta’sirlar ham sezgi belgilarini kuchaytirishi mumkin. Masalan, ba’zi odamlar paypoq kiyganida yoki choyshabga tegilganda oyoq og‘rig‘ini his qilishadi.

Belgilar dastlab yengil bo‘lishi mumkin, ammo vaqt o‘tishi bilan ko‘proq oyoqlardan qo‘l va boshqa tana qismlariga tarqaladi — bu holat “paypoq va qo‘lqop” taqsimoti deb ataladi.

Ba’zi hollarda, kichik tolali neyropatiya avtomatik nerv tolalarini ham shikastlaydi. Bunday tolalar tananing o‘z-o‘zidan bajaradigan funksiyalarini — hazm qilish, qon bosimi, siydik chiqarish kabi jarayonlarni boshqaradi.

Avtomatik funksiyalar buzilganda quyidagi belgilar paydo bo‘lishi mumkin:

• qabziyat
• terlashda qiyinchilik
• bosh aylanishi
• quruq ko‘zlar
• og‘iz quruqligi
• siydik ushlab turolmaslik
• jinsiy funktsiya buzilishi
• teri rangining o‘zgarishi

Sabablari

Kichik tolali neyropatiya ko‘pincha qandli diabet kabi asosiy kasallikning dastlabki belgisi hisoblanadi. Bundan tashqari, quyidagi kasalliklar ham ushbu holatga sabab bo‘lishi mumkin:

• endokrin va metabolik buzilishlar
• gipotiroidizm
• metabolik sindrom
• merosiy kasalliklar
• Fabri kasalligi
• merosiy amiloidoz
• merosiy sezgi-avtomatik neyropatiya
• Tanjyer kasalligi
• immün tizimi buzilishlari
• seliakiya
• Gillen-Barre sindromi
• yallig‘lanishli ichak kasalliklari
• lupus
• aralash biriktiruvchi to‘qima kasalligi
• psoriaz
• revmatoid artrit
• sarkoidoz
• skleroderma
• Sjogren sindromi
• vaskulit
• infektsion kasalliklar
• gepatiit C
• OIV (HIV)
• Laym kasalligi

Bundan tashqari, ayrim dorilar, jumladan kimyoterapiya preparatlari, vitamin B12 yetishmovchiligi va alkogolizm ham kichik tolali neyropatiyaga olib kelishi mumkin.

Ba’zan aniq sabab topilmaydi va bunday holatlarda neyropatiya idiopatik deb ataladi.

Xavf omillari

Yuqorida sanab o‘tilgan kasalliklarga ega bo‘lish kichik tolali neyropatiya rivojlanish xavfini oshiradi.

Qandli diabet eng keng tarqalgan xavf omili hisoblanadi. Tadqiqotlarga ko‘ra, diabetga chalingan odamlarning taxminan 50 foizida hayot davomida neyropatiya rivojlanadi. Kichik tolali neyropatiya esa boshqa diabetik neyropatiyalarga nisbatan kamroq uchrasa-da, jiddiy muammo hisoblanadi.

Shuningdek, idiopatik kichik tolali neyropatiyaga chalingan odamlarda glyukoza tolerantligi buzilishi ko‘proq uchraydi. Bu holat prediabet bilan bog‘liq bo‘lib, kichik tolali neyropatiya prediabetning dastlabki belgisi bo‘lishi mumkin.

Yoshi kattalar, ayniqsa 65 yoshdan oshganlar orasida bu kasallik ko‘proq uchraydi. Erkaklarda ham ko‘proq kuzatilishi mumkin.

Tashxis

Shifokorlar kichik tolali neyropatiyani aniqlash uchun turli xil tekshiruvlardan foydalanadi:

Tibbiy tarixni o‘rganish

Shifokor sizning belgilar, oilaviy kasalliklar va oldingi sog‘liq holatingiz haqida so‘raydi. Bu, yuzaga kelgan muammolar sabablarini aniqlashga yordam beradi.

Nerv o‘tkazuvchanlik testi va elektromiyografiya

Bu testlar katta tolali periferik neyropatiyani inkor etish uchun o‘tkaziladi. Agar natijalar normal bo‘lsa, kichik tolali shikastlanishni aniqlash uchun qo‘shimcha tekshiruvlar kerak bo‘ladi.

Teri biopsiyasi

Teri biopsiyasi kichik tolali neyropatiyani aniqlashda eng samarali usullardan biri hisoblanadi. Bu jarayon biroz invaziv bo‘lib, odatda son terisidan kichik to‘qimalar olinadi va mikroskop ostida tekshiriladi.

Refleks testlari

QSART testi avtomatik nerv tolalarining funksiyasini baholash uchun qo‘llaniladi. Bu testda teriga engil elektr stimulyatsiyasi beriladi va terlash darajasi o‘lchanadi. Kichik tolali neyropatiyada terlash kamayishi kuzatiladi.

Boshqa tekshiruvlar

Shifokor qon tahlillari, genetik testlar va tasvirlash usullaridan foydalanib, kasallik sabablarini aniqlashi mumkin.

Davolash

Davolash asosiy kasallikka qarab belgilanadi. Masalan, qandli diabet yoki prediabet sababli yuzaga kelgan kichik tolali neyropatiyada qon shakarini nazorat qilish va sog‘lom vaznni saqlash muhimdir.

Agar sabab aniqlanmasa, davolash simptomlarni yengillashtirishga qaratiladi. Og‘riqni kamaytirish uchun quyidagi dorilar qo‘llaniladi:

• antidepressantlar
• antikonvulsantlar
• kortikosteroidlar
• mahalliy og‘riq qoldiruvchi kremlar
• analgetiklar

Oldindan ko‘riladigan natija

Kichik tolali neyropatiyada belgilar odatda sekin rivojlanadi va oyoqlardan yuqoriga tarqaladi. Bu kasallik keyinchalik katta tolali neyropatiyaga aylanishi shart emas.

Neyropatik og‘riq vaqt o‘tishi bilan kuchayishi yoki o‘z-o‘zidan yo‘qolishi mumkin. Ko‘pchilikda og‘riqni doimiy boshqarish zarur bo‘ladi.

Agar asosiy sabab aniqlansa va davolansa, og‘riq kamayishi va uzoq muddatli sog‘ayish imkoniyati oshadi.

Savol-javob: Kichik tolali neyropatiya va nogironlik

Savol:

Kichik tolali neyropatiya nogironlik hisoblanadimi?

Javob:

Kichik tolali neyropatiya belgilarining og‘irligi juda farq qiladi — yengil noqulaylikdan tortib kuchli og‘riqgacha. Agar og‘riq ish qobiliyatiga jiddiy zarar yetkazsa, nogironlik sifatida tan olinishi mumkin. Masalan, Ijtimoiy Xavfsizlik Ma’muriyati (SSA) nogironlik to‘lovlari uchun 9.08 va 11.14 bo‘limlarida neyropatiya bilan bog‘liq og‘ir simptomlar, jumladan titroq, falaj, qo‘l va oyoqlarda nazoratsiz harakatlar yoki harakat qilish qiyinchiliklari keltirilgan. Nogironlik to‘g‘risidagi qarorlar ko‘plab omillarga bog‘liq bo‘lib, bu borada advokat yoki yurist bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.

Deborah Weatherspoon, PhD, MSN, RN, CRNA
Ushbu ma’lumotlar tibbiy ekspertlar fikriga asoslangan bo‘lib, faqat ma’lumot uchun mo‘ljallangan. Tibbiy maslahat sifatida qabul qilinmasligi kerak.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha foydali maqolalarni 08-01-2018 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Kichik Tolali Neyropatiya: Belgilari, Sabablari va Davolash Usullari " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Kichik Tolali Neyropatiya: Belgilari, Sabablari va Davolash Usullari maqolasi sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.