Efiopiyadagi vulkan otilishi Dehliya ash bulutini olib keldi: parvozlar kechikdi va yo‘naltirildi

Xalqaro havo yo‘llarida jiddiy o‘zgarishlar ro‘y berdi. Efiopiyada joylashgan Hayli Gubbi vulkani otilishi tufayli uchayotgan ash buluti Qizil dengiz bo‘ylab o‘tib, Oman va Yaman orqali Dehli shahriga yetib keldi. Ushbu hodisa ko‘plab parvoz rejasini o‘zgartirishga majbur qildi.

Vulkanik ash buluti va uning yo‘l‑ko‘ri

Vulkan otilishi ertalab boshlangan bo‘lib, atmosfera ichiga minglab fut balandlikdagi ash ustunini chiqardi. Boshqa daraxtlar, daryo yo‘lini to‘sib qo‘ymaydi, lekin samolyotlar uchun xavfli bo‘lgan ash zarrachalarini o‘z ichiga oladi. Qizil dengizdan o‘tish yo‘llarini bosib Dehliya yetib kelgan ash buluti havo harakatlariga ta‘sir ko‘rsatmoqda.

Parvozlar va aviatsiya boshqarmasi talablari

Bir nechta xalqaro va mahalliy yo‘lovchi reyslari bekor qilingani yoki kechikib turishi kuzatilmoqda. Hindistonning Aviatsiya boshqarmasi yo‘lovchi operatorlariga o‘zgaruvchan ash bulutiga duch kelgan havo yo‘llari hududlaridan qat’iy voz kechishni tavsiya etdi.

Hindiston Davlat yo‘l-yo‘riqchisi Boshqarmasi (DGCA) uchuvchilarga ash bilan uchish ehtimoli bor hududlarda darhol hisobot berish, samolyotlarning motor ishlashi bo‘yicha o‘rganishlar o‘tkazish va xavf tufayli yo‘nalishlarni to‘xtatish yoki kechiktirish bo‘yicha ko‘rsatmalar berdi.

Meteorologlar fikri va yo‘nalishlar

IMD (India Meteorological Department) vakillari ash bulutining qayerga tarqashi va qancha vaqt davom etishi aniq bo‘lmaganini taʼkidladi. Bulut balandligi taxminan 8,5–15 kilometr oralig‘ida bo‘lmoqda deb maʼlum qilindi. Bu darajadagi ash samolyot motorlariga zarar yetkazishi, shuningdek, spektakl ko‘rinishini pasaytirishi mumkin.

Skymet Weather nomli xususiy agentlikning fikricha, bulutning tarqalishi qanchalik davom etishi aniq bo‘lmagan, lekin IMD prognozi Dehli yo‘llarini kechgan yoki bo‘lishi mumkin bo‘lgan havo qamrovi bo‘yicha yaqin ertsaga qadar tozalanish ehtimolini ko‘rsatadi.

Hodisani baholash

2000‑yillarning boshlarida sodir bo‘lgan vulkanik hodisalar dunyo bo‘ylab sayohatni buzib yuborgan edi. 2010 yilda Islandiyaning Eyjafjallajökull vulkani tarqalishi Yevropa havo yo‘llarini uzoq vaqt yo‘nalishda to‘sib qo‘ygan edi. Bu tajribalar oliy texnologiyalardan tortib, xavfsizlik choralarini yanada kuchaytirishga sabab bo‘ldi.

Xulosa

Vulkan otilishi tufayli paydo bo‘lgan ash buluti Dehli viloyatiga yetib kelgan bo‘lsa-da, meteorologlar havo sifatiga jiddiy zarar yetishini oldindan aytishmaydi. Xavfsizlik bo‘yicha yo‘riqnomalar berilgan bo‘lib, parvozlar jadvali mos ravishda tubdan o‘zgarishi mumkin. Zaxiralar texnologiyalari yordamida kuzatuv doimiy ravishda davom etmoqda.

Kalit nuqtalar

• Hayli Gubbi vulkani otilishi Qizil dengiz yo‘llari orqali Dehliya yetib keldi.
• Parvozlar ko‘plab yo‘nalishlarda kechikdi yoki bekor qilindi; Hindiston DGCA ogohlantirish eʼlon qildi.
• Ash bulutining balandligi 8,5–15 kilometr oralig‘ida; samolyot motorlariga xavf mavjud bo‘lish ehtimoli bor.
• IMD va Skymet Weather bulutning to‘liq tarqalishini ko‘rsatmoqda; barqaror iqlim sovuqligi hozircha taxminiy.
• O‘tgan voqealar Yevropada aviasiya tizimiga qanchalik ta’sir qilishi mumkinligidan darak beradi.

Ekspert sharhi

Taqdimchi ekspert: “Ash bulutlari xavfsiz uchishni qiyinlashtiradi, lekin tezkor ma’lumotlar bilan boshqaruv organlari samarali choralar ko‘rmoqda. Havo yo‘llari mutlaqo moslashuvchan bo‘lib qolishi kerak.”

Qisqa xulosa

Dehliya yetib kelgan ash buluti parvoz xavfsizligini sezilarli darajada ta’sir qilmoqda. Tegishli idoralar vakillari tomonidan xavfsizlik choralarini kuchaytirish, parvozlar jadvalini moslashtirish va ta’sir seziladigan hududlarda nazoratni kuchaytirish davom etmoqda. Yo‘lovchilar parvozlar holatini tekshirib borishlari va aeroportlarda yangilangan ma’lumotlardan xabardor bo‘lishlari muhim.

Vulkan ash bulutlari sayohatga sezilarli to‘sqinliklar olib keladi; xavfsiz operatsiyalar uchun tezkor monitoring va hamkorlik zarur.

Manba: BBC News