Yurak Kasalliklari Natijasida Yuzaga Keladigan Jigar Muammolari: Belgilar, Sabablar va Davolash Usullari
Yurak yetishmovchiligi yoki tug'ma yurak kasalliklari jigar sog'lig'iga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ushbu maqolada yurak sirrozi belgilaridan tortib, tashxis va samarali davolash usullari haqida ma'lumotlar bilan tanishing.
Yurak sirrozi — bu yurak qon aylanishidagi muammolar natijasida yuzaga keladigan jigar kasalligi bo‘lib, ayniqsa yurak yetishmovchiligi sabab bo‘lishi mumkin. Kasallikni boshqarishda asosiy maqsad yurakdagi asosiy muammoni samarali davolashdir.
“Yurak sirrozi” atamasi yurak kasalliklari natijasida jigar tomirlarida qon to‘planishi yoki suyuqlik yig‘ilishi tufayli yuzaga keladigan jigar shikastlanishlarini ifodalaydi. Sog‘lom qon aylanishi jigarning normal ishlashi uchun juda muhimdir. Yurak faoliyati buzilganda, jigar funktsiyalari jiddiy zarar ko‘rishi mumkin.
Ko‘pincha yurak sirrozi yurak yetishmovchiligi bilan bog‘liq bo‘lib, uni aniqlash qiyin bo‘lishi mumkin, chunki gepatit va yog‘li jigar kabi boshqa kasalliklar ham jigar sog‘lig‘iga ta’sir qiladi.
Yurak sirrozini davolash yurakdagi asosiy muammoni hal qilishni talab qiladi. Kasallikning davomiyligi va yurak sog‘lig‘i natijalarga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.
Quyida yurak sirrozining belgilari, sabablari, tashxisi va davolash usullari haqida batafsil ma’lumot berilgan.
Yurak sirrozi nima?
Yurak va jigar sog‘ligi o‘zaro chambarchas bog‘liq. Jigar kasalligi organizmda zaharli moddalarni samarali tozalay olmasligini anglatadi, bu esa yurak va boshqa organlarga zarar yetkazishi mumkin.
Agar yurak jigarga kislorod va oziqlantiruvchi qon yetkazishda davomiy muammolarga duch kelsa, jigar sirrozining rivojlanishi ehtimoli yuqori bo‘ladi.
Yurak sirrozi yoki kongestiv gepatopatiya deb ataluvchi holatda, yurak yetishmovchiligi tufayli jigar tomirlaridagi bosim oshadi va jigar hujayralari shikastlanadi. Bu jarayonda jigar to‘qimalarida shish, suyuqlik yig‘ilishi, va oxir-oqibat jigar funktsiyalarida buzilishlar yuzaga keladi.
Sabablari va xavf omillari
Yurak sirrozining asosiy sababi o‘ng yurak yetishmovchiligi hisoblanadi. Chunki bu holatda yurakning o‘ng atriumi bosimi oshadi, natijada jigar tomirlarida bosim kuchayadi.
O‘ng yurakning yuqori qismida joylashgan o‘ng atrium qonning jigar va butun tanadan kelishini qabul qiladi. Shu sababli o‘ng atrium bosimining oshishi jigar tomirlarida ham bosimni oshiradi va vena kava orqali qonning yurakka qaytishini qiyinlashtiradi.
O‘ng yurak yetishmovchiligiga quyidagi kasalliklar sabab bo‘lishi mumkin:
- Chap yurak yetishmovchiligi (vaqti kelib o‘ng yurakka ta’sir qiladi)
- Surunkali o‘pka kasalliklari (kor pulmonale)
- O‘pka gipertenziyasi
- O‘pka emboliyasi
- Qon tomir klapanlarining buzilishi (masalan, mitral klapan stenozisi va trikuspid klapan regurgitatsiyasi)
- Qon bosimining yuqori bo‘lishi
- Kontriktiv perikardit
Bundan tashqari, ba’zi tug‘ma yurak nuqsonlari ham yurak sirrozini keltirib chiqarishi mumkin.
Yurak sirrozining belgilari
Ko‘pincha yurak sirrozi dastlab alomatlarsiz kechishi mumkin. Ammo jigar faoliyati buzilganda quyidagi belgilar paydo bo‘lishi mumkin:
- O‘ng yuqori qorin sohasida og‘riq
- Terining va ko‘z oqining sarg‘ayishi (yengil sariqlik)
Agar o‘ng yurak yetishmovchiligi mavjud bo‘lsa, quyidagi alomatlar yuzaga kelishi ehtimoli bor:
- Qorin shishishi va og‘riq (ascites)
- Ko‘ngil aynishi va ishtahaning pasayishi
- Bir haftada 2,3 kg dan ortiq vazn ortishi (ishtahasizlikka qaramay)
- Oyoqlarda shishish
Qanday tashxis qo‘yiladi?
Agar sizda yurak yetishmovchiligi tashxisi qo‘yilgan bo‘lsa, shifokor jigar holatini ham baholashi kerak. Bu jigar kattalashuvi yoki og‘riq bor-yo‘qligini tekshirish, shuningdek sariqlik, qorin og‘rig‘i va najas yoki siydik rangi o‘zgarishini aniqlash uchun o'tkaziladi.
Qon tahlillari orqali jigar fermentlari darajasi o‘rganiladi. Fermentlar yuqori bo‘lsa, jigar kasalligi mavjudligi ehtimoli oshadi. Zarur bo‘lsa, quyidagi tasviriy tekshiruvlar amalga oshiriladi:
- Jigar ultratovushi
- Kompyuter tomografiyasi (KT)
- Gepatosplenik skanerlash
2020-yilgi tadqiqotlar yurak sirrozining ko‘pincha aniqlanmasligini, chunki standart tasviriy tekshiruvlar bu kasallikni o‘z vaqtida ko‘rsatmasligini ta’kidlaydi. Ba’zan jigar biopsiyasi – ya’ni kichik jigar to‘qimasini laboratoriyada tekshirish tavsiya etiladi. Bu ayniqsa yurak transplantatsiyasi zarur bo‘lgan hollarda foydalidir.
Davolash usullari
Yurak sirrozini davolashning asosiy maqsadi o‘ng yurak yetishmovchiligini bartaraf etishdir. Amerika Yurak Assotsiatsiyasi o‘ng yurak yetishmovchiligining sabablarini aniqlash va davolash bo‘yicha quyidagi tavsiyalarni beradi:
| Sabab | Davolash |
|---|---|
| Kor pulmonale | O‘pka kasalliklarini aniqlash va davolash |
| O‘pka emboliyasi | Qon ivishini oldini oluvchi dorilar |
| Yurak klapanlarining buzilishi | Klapanni ta’mirlash yoki almashtirish |
| Yurak elektr o‘tkazuv tizimi buzilishi (bundle branch block) | Biventrikulyar pacemaker yoki yurak resinhronizatsiya terapiyasi |
| Chap yurak yetishmovchiligi | Beta-blokerlar, ARNIs, MRA va SGLT2 ingibitorlari orqali kompleks terapiya |
Quyidagi dorilar yurak funksiyasini yaxshilash uchun qo‘llaniladi:
- Beta-blokerlar: qon bosimini tushiradi va yurakni yengillashtiradi
- ACE inhibitorlari, ARB va ARNIs, masalan, Entresto: qon bosimini nazorat qiladi va buyraklarni himoya qiladi
- Mineralokortikoid retseptor antagonisti (spironolakton): shishishni kamaytiradi va yurak yetishmovchiligini davolaydi
- SGLT2 ingibitorlari, masalan, empagliflozin: qand miqdorini nazorat qiladi va yurak-qon tomir kasalliklarida o‘lim xavfini kamaytiradi
2020-yilgi tahlil yurak sirrozi bo‘lgan bemorlarda diuretiklar qo‘llanilishini tavsiya qiladi. Diuretiklar organizmdagi ortiqcha suyuqlikni kamaytirib, simptomlarni yengillashtiradi.
Shuningdek, Milliy Yurak, O‘pka va Qon Instituti yurak pompasi (ventrikulyar yordamchi qurilma) qo‘llashni taklif qiladi, agar yurak yetarlicha kislorod bilan boyitilgan qon ta’minlay olmasa.
Yurak sirrozi bo‘lgan bemorlar quyidagi sog‘lom turmush tarzini amal qilishlari zarur:
- Shifokor ko‘rsatmasiga binoan alkogol iste’molini cheklash yoki to‘xtatish
- Muntazam jismoniy faollik
- Tamaki chekishni tashlashda yordam olish
- Kerak bo‘lsa, vaznni kamaytirish
Jigar faoliyatining yaxshilanishi yurak sog‘lig‘i tiklangan taqdirda mumkin.
Kasallikning kelajagi qanday?
2016-yilgi sharh natijalariga ko‘ra, yurak sirrozi natijasida yuzaga kelgan jigar kasalligi bemorning umr ko‘rish muddatiga kam ta’sir qiladi. Asosiy ta’sir yurak yetishmovchiligining darajasi bilan bog‘liq.
Yurak yetishmovchiligini yaxshi boshqarish o‘lim holatlarini kamaytirgan.
2017-yilgi tadqiqotlarga ko‘ra, yurak sirrozi bilan tashxis qo‘yilgan bemorlarning bir yillik omon qolish ko‘rsatkichi 80-90%, besh yillik esa 50-60% atrofida. Yurak faoliyati yaxshilanmasa yoki yomonlasha boshlasa, jigar muammolari yurak kasalliklari bilan birga davolashni murakkablashtirishi mumkin.
Xulosa
Yurak sirrozi yurak yetishmovchiligi yoki tug‘ma yurak kasalliklari natijasida yuzaga keladigan jigar kasalliklaridan biridir. U jigarning qon va zaharli moddalarni tozalash qobiliyatini pasaytirib, jigar funktsiyalarini buzishi mumkin.
Yurak kasalligini davolash va yurak mushaklarini sog‘lom saqlash bo‘yicha tavsiyalarni bajarish jigar sog‘lig‘ini yaxshilashga va shikastlanishni kamaytirishga yordam beradi.
Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 25-04-2023 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Yurak Kasalliklari Natijasida Yuzaga Keladigan Jigar Muammolari: Belgilar, Sabablar va Davolash Usullari " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.
Yurak Kasalliklari Natijasida Yuzaga Keladigan Jigar Muammolari: Belgilar, Sabablar va Davolash Usullari haqidagi ma'lumotlar sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.