Valyuta Swaplari: Tushuncha, Ishlash Mexanizmi va Asosiy Turlari

Liz Manning yillar davomida savdo, investitsiya va shaxsiy moliya sohalarida tadqiqotlar olib borib, mazkur yo‘nalishlarda maqolalar yozib keladi. U ilgari institutsional savdo, tijorat bankchiligi, chakana investitsiyalar, xedjing strategiyalari, fyucherslar va kunlik savdo bo‘yicha faoliyat yuritgan.

Valyuta Swaplari Nima?

Valyuta swaplari — bu ikki tomon o‘rtasida turli valyutalardagi qarzlar bo‘yicha foiz to‘lovlarini almashtirish bo‘yicha kelishuvdir. Ba’zan asosiy qarz miqdori ham almashtiriladi, ammo odatda asosiy summa faqat foizlarni hisoblash uchun ishlatiladi va haqiqatan almashilmaydi.

Asosiy Nuqtalar

• Valyuta swaplari bir valyutada olingan qarz bo‘yicha foizlarni boshqasidagi qarzning foizlari bilan almashtirishni o‘z ichiga oladi.
• Kelishuv asosiy qarz summalarini ham almashishni o‘z ichiga olishi mumkin.
• Asosiy swap turlari: doimiy foizli swap va doimiy-floating foizli swap.
• Ushbu swaplar kompaniyalarga mahalliy banklardan arzonroq foiz stavkalarida qarz olish imkonini beradi.
• Shuningdek, ular valyuta kursining o‘zgarishidan kelib chiqadigan xavflardan xedjing vositasi sifatida foydalaniladi.

Valyuta Swaplarini Tushunish

Valyuta swaplarining asosiy maqsadi — xorijiy valyutada arzonroq foiz stavkalarida qarz olishdir. Masalan, 2008-yil moliyaviy inqirozi davrida AQSh Federal zaxirasi bir nechta rivojlanayotgan davlatlarga likvidlik muammolarini yengillashtirish uchun valyuta swaplari orqali qarz olish imkoniyatini taqdim etdi.

1981-yilda dunyodagi birinchi valyuta swapini Jahon banki IBM kompaniyasi bilan amalga oshirdi: IBM Deutsche markasi va Shveytsariya franklarini AQSh dollariga almashtirdi.

Valyuta swaplari 10 yilgacha bo‘lgan muddatdagi qarzlar uchun tuzilishi mumkin. Ular foiz stavkalari swaplaridan farqli ravishda, asosiy summani ham almashishni o‘z ichiga oladi.

Valyuta Swaplari Jarayoni

Valyuta swapida har bir tomon boshqasining qarzi bo‘yicha foiz to‘lovlarini kelishuv davomida amalga oshiradi. Agar asosiy summa almashilgan bo‘lsa, kelishuv tugagach, u yana kelishilgan kurs bo‘yicha yoki bozor kursi asosida qaytariladi, bu esa tranzaksiya xavfini kamaytiradi.

Swaplar ko‘pincha London Interbank Offered Rate (LIBOR)ga bog‘langan edi. LIBOR — bu xalqaro banklar o‘rtasida qarz oladigan foiz stavkalarining o‘rtachasi hisoblanadi. Ammo 2023-yildan boshlab SOFR (Secured Overnight Financing Rate) LIBOR o‘rnini bosadi. 2021-yil oxiridan boshlab AQSh dollaridagi yangi bitimlarda LIBOR qo‘llanilmaydi, faqat mavjud kelishuvlar uchun ma’lumot sifatida mavjud.

Valyuta Swaplarining Turlari

• Doimiy-Doimiy Swap: Ikkala tomon ham belgilangan foiz stavkalarini o‘zaro almashtiradi. Bu tur foiz to‘lovlarining barqarorligini ta’minlash uchun qulay.
• Doimiy-Floating Swap: Bir tomon doimiy foiz to‘laydi, ikkinchisi esa o‘zgaruvchan foiz asosida to‘laydi. Bu tur foiz stavkalaridagi o‘zgarishlardan foyda ko‘rish yoki xavfsizlikni ta’minlash uchun ishlatiladi.
• Floating-Floating Swap: Ikkala tomon ham o‘zgaruvchan foiz to‘lovlarini almashtiradi. Bunday swap bazis swap deb ataladi va turli bozorlardagi foiz stavkalarining o‘zgarishidan foyda olish uchun mos keladi.
• Amortizatsiyalanuvchi Swap: Asosiy summa vaqt o'tishi bilan kamayadi va asosiy qarz to‘lovlari jadvaliga mos keladi, bu ko‘pincha loyihalarni moliyalashtirishda qo‘llaniladi.
• O‘suvchi Swap: Asosiy summa vaqt o‘tishi bilan oshib boradi.
• Zero-kupon Swap: Bir tomon muntazam foiz to‘lovlarini amalga oshiradi, ikkinchisi esa foizlarni oxirida bir martalik to‘laydi.

Qiziqarli Fakt

Valyuta swaplari iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish uchun kapitalni kerakli joyga yo‘naltirishda muhim rol o‘ynaydi. Ular hukumatlar va bizneslarga arzonroq qarz olish va valyuta kursining o‘zgarishidan himoyalanish imkoniyatini beradi.

Valyuta Swaplaridan Foydalanish Sabablari

Qarz Tashkil Etish Xarajatlarini Pasaytirish

Valyuta swaplari arzonroq qarz olish uchun keng qo‘llaniladi. Misol uchun, Yevropalik Kompaniya A AQShdagi Kompaniya B dan 120 million dollar qarz oladi, shu bilan birga AQShdagi Kompaniya A Yevropalik Kompaniya A dan 100 million yevro qarz oladi. Almashinuv 1,2 dollarlik spot kursi va LIBOR indeksiga asoslanadi. Bu kelishuv har ikkala tomon uchun qulay foiz stavkalarida qarz olish imkonini beradi.

Valyuta Kursi Xavfini Kamaytirish

Valyuta swaplari shuningdek, valyuta kursining kutilmagan o‘zgarishlaridan kelib chiqadigan xavflardan himoya qilish uchun ishlatiladi. Masalan, AQShdagi Kompaniya A va Shveytsariyalik Kompaniya B o‘zaro valyuta pozitsiyalarini almashtirib, valyuta kursining o‘zgarishidan kelib chiqadigan zararlarni kompensatsiya qilishi mumkin.

Valyuta Swaplariga Bog‘liq Xatarlar

Eng katta xavf — valyuta kursi o‘zgarishidan kelib chiqadigan xavfdir. Kurs o‘zgarishi bir tomon uchun kutilganidan ko‘proq to‘lov qilishga olib kelishi mumkin. Masalan, agar kompaniya dollarni yevroga almashtirsa va yevro qiymati oshsa, unga ko‘proq dollar to‘lashga to‘g‘ri keladi.

Foiz stavkasi xavfi ham mavjud: foiz stavkalari kutilmagan tarzda oshishi yoki pasayishi to‘lovlarni o‘zgartirishi mumkin.

Shuningdek, qarzdorlik xavfi mavjud, ya’ni bir tomon o‘z majburiyatlarini bajarmasa, ikkinchi tomon moliyaviy zarar ko‘rishi mumkin. Bu xavfni kamaytirish uchun tomonlar o‘zaro ishonchni tekshiradi yoki markazlashtirilgan clearing tizimlaridan foydalanadi.

Likvidlik xavfi ham ahamiyatga ega, chunki valyuta swaplari ko‘p hollarda uzoq muddatli bo‘ladi va savdo bozorida zarur pozitsiyani tezda sotish yoki sotib olish qiyin bo‘lishi mumkin.

Valyuta Swaplari va Valyuta Ayirboshlash Savdosi Farqi

Valyuta swaplari va valyuta ayirboshlash (foreks) savdosi har ikkalasi ham valyutalarni almashtirish vositalari hisoblanadi. Ammo swaplar uzoq muddatli, asosiy summalar va foizlarni almashishni o‘z ichiga oladi. Foreks savdosi esa oddiy va qisqa muddatli bo‘lib, valyutani hozirgi yoki kelajakdagi belgilangan vaqtda almashtirishni nazarda tutadi.

Foreks savdosi ko‘proq qisqa muddatli spekulyatsiya yoki korporativ ehtiyojlar uchun ishlatilsa, swaplar asosan uzoq muddatli moliyaviy boshqaruv va xedjing uchun mo‘ljallangan.

Nima uchun Kompaniyalar Valyuta Swaplarini Tanlaydi?

Valyuta swaplari kompaniyalarga xorijiy valyutada arzonroq qarz olish imkonini beradi va valyuta kursining o‘zgarishidan kelib chiqadigan moliyaviy xavflardan himoyalanishga yordam beradi.

Valyuta Swaplarining Asosiy Turlari Nimalardan Iborat?

Ular orasida doimiy foizli swaplar, doimiy-floating foizli swaplar va floating-floating foizli swaplar mavjud. Kelishuv shartlariga qarab, tomonlar o‘zlarining foiz to‘lovlarini o‘zgaruvchan yoki doimiy stavkalar bo‘yicha almashtirishlari mumkin.

Birinchi Valyuta Swapi Qachon Yuzaga Kelgan?

Dunyodagi birinchi valyuta swapini 1981-yilda Jahon banki va IBM kompaniyasi o‘rtasida amalga oshirilgan deb hisoblashadi.

Xulosa

Valyuta swaplari ikki tomon o‘rtasida turli valyutalardagi asosiy qarz va foiz to‘lovlarini almashish orqali valyuta va foiz stavkalari xavfini boshqarishga yordam beruvchi moliyaviy vositalardir. Ular kompaniyalar va hukumatlarga qulay shartlarda moliyalashtirishni ta’minlash va uzoq muddatli valyuta risklarini xedjlash imkonini beradi.

Siz Forex Savdolari Qo‘llanmasi bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 14-07-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Valyuta Swaplari: Tushuncha, Ishlash Mexanizmi va Asosiy Turlari " sizga Forex Savdolari Qo‘llanmasi sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Valyuta Swaplari: Tushuncha, Ishlash Mexanizmi va Asosiy Turlari haqidagi ma'lumotlar sizga Forex Savdolari Qo‘llanmasi bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.