Sport Jarohatlari: Turlari, Davolash Usullari va Oldini Olish Bo‘yicha Muhim Maslahatlar

Umumiy ma'lumot

Sport jarohatlari odatda jismoniy mashqlar yoki sport o‘ynash vaqtida yuzaga keladi. Bolalar bu jarohatlarga ayniqsa moyil, lekin kattalar ham bunday xavf ostida bo‘lishi mumkin.

Sport jarohatlariga duch kelish xavfi quyidagi holatlarda yuqori bo‘ladi:

• muntazam jismoniy faollik qilmaslik;
• mashqdan oldin haroratni to‘g‘ri ko‘tarib olmaslik;
• kontakt sport turlarida qatnashish.

Quyida sport jarohatlari turlari, ularni davolash usullari va oldini olish bo‘yicha foydali maslahatlar bilan tanishishingiz mumkin.

Sport jarohatlarining asosiy turlari

Sport jarohatlarining turli turlari o‘ziga xos belgilar va asoratlarni keltirib chiqaradi. Eng ko‘p uchraydiganlari:

• Burilishlar (sprainlar). Bo‘g‘imdagi ikki suyakka ulanib turuvchi ligamentlarning haddan tashqari cho‘zilishi yoki yirtilishi natijasida yuzaga keladi.
• Tortilishlar (strainlar). Mushaklar yoki tendonlarning cho‘zilishi yoki yirtilishi tufayli paydo bo‘ladi. Ko‘pincha sprain bilan aralashib ketadi, ammo ularning farqlarini bilish muhim.
• Tizza jarohatlari. Tizza bo‘g‘imining harakatlanishiga ta’sir qiluvchi turli jarohatlar, masalan, mushak yoki to‘qimalarning cho‘zilishi yoki yirtilishi.
• Shishgan mushaklar. Jarohatga javoban paydo bo‘ladigan shish, og‘riq va zaiflik bilan birga bo‘lishi mumkin.
• Achilles tendonining yirtilishi. Oyog‘ining orqa tomonida joylashgan kuchli tendonning yorilishi og‘riq va yurishda qiyinchilik keltirib chiqaradi.
• Suyak sinishlari (frakturalar). Suyakning sindirilishi yoki shikastlanishi.
• Bo‘g‘imlarning joyidan chiqishi (dislokatsiyalar). Suyakning o‘z joyidan chiqishi natijasida og‘riq, shish va zaiflik yuzaga keladi.
• Rotator manjetining jarohati. Yelka harakatlarini ta’minlovchi to‘rt mushakdan biri yoki bir nechtasining yirtilishi rotator manjetning zaiflashishiga olib keladi.

Sport jarohatlarini davolash

Eng ko‘p qo‘llaniladigan davolash usuli – RICE metodi:

• Rest – dam olish;
• Ice – muz qo‘yish;
• Compression – siqish;
• Elevation – jarohatlangan joyni ko‘tarish.

Bu usul yengil jarohatlar uchun samarali bo‘lib, jarohatdan keyingi dastlabki 24-36 soat ichida qo‘llanilishi zarur. U shishishni kamaytiradi va og‘riq hamda ko‘karishni oldini oladi.

Shuningdek, og‘riq va shishni kamaytirish uchun dorilar ham mavjud. Og‘riq kuchli bo‘lsa, shifokorga murojaat qiling.

Agar jarohat jiddiy bo‘lsa, quyidagi belgilar paydo bo‘lsa, tez tibbiy yordamga murojaat qiling:

• kuchli shish va og‘riq;
• bo‘g‘imda bo‘g‘ma yoki deformatsiya;
• bo‘g‘imni harakatlantirganda qarsillash yoki g‘ichirlash;
• og‘riq tufayli og‘irlik qo‘yolmaslik;
• bo‘g‘imning barqaror emasligi.

Shuningdek, nafas olish qiyinlishuvi, bosh aylanishi yoki isitma kuzatilsa, darhol shifokorga murojaat qilish zarur.

Jiddiy jarohatlar jarrohlik va reabilitatsiya talab qilishi mumkin. Agar jarohat ikki haftadan ko‘proq davom etsa, shifokorga murojaat qiling.

Sport jarohatlarini oldini olish

Jarohatlardan saqlanishning eng samarali yo‘li — mashqdan oldin to‘g‘ri isinib olish va cho‘zilish mashqlarini bajarishdir. Sovuq mushaklar osongina cho‘zilib, jarohat oladi, issiq mushaklar esa elastik va moslashuvchan bo‘ladi.

Quyidagi maslahatlar bilan jarohatlar xavfini kamaytiring:

To‘g‘ri texnikani o‘rganing

Sport turiga mos harakatlarni va pozitsiyalarni o‘rganing. Masalan, tizzani to‘g‘ri egish bel yoki son jarohatlarining oldini oladi.

To‘g‘ri jihozlardan foydalaning

Oyoq kiyim va himoya vositalari mos kelishi muhim. Noto‘g‘ri jihozlar jarohat xavfini oshiradi.

Ortiqcha yuklamang

Agar jarohat olgan bo‘lsangiz, to‘liq tuzalguncha mashg‘ulotlarga qaytmang va og‘riqni e’tiborsiz qoldirmang. Qaytish jarayonida mashqlarni asta-sekin boshlang.

Mashg‘ulotdan so‘ng tinchlaning

Mashg‘ulotdan keyin ham cho‘zilish va isinib olish mashqlarini bajaring.

Faoliyatga asta-sekin qayting

Jarohatdan so‘ng haddan tashqari dam olish tiklanishni kechiktirishi mumkin. Dastlab issiqlik bilan mushaklarni bo‘shashtiring va sekin-asta mashg‘ulotlarni tiklang.

Sport jarohatlari bo‘yicha statistik ma’lumotlar

Har yili AQShda 3,5 milliondan ortiq bola va o‘smirlar sport yoki jismoniy faollik jarayonida jarohatlanadi. Bolalar orasida eng ko‘p uchraydigan jarohatlar – burilishlar va tortilishlar.

Kontakt sport turlari (futbol, basketbol) no-contact sportlarga (suzish, yugurish) qaraganda ko‘proq jarohat keltiradi.

5 dan 24 yoshgacha bo‘lgan yoshlar orasida sport jarohatlari soni yiliga taxminan 8,6 millionni tashkil etadi, ularning aksariyati erkaklar.

Jarohatlar ko‘proq pastki ekstremitalarda (42%), keyingi o‘rinlarda yuqori qo‘llarda (30,3%) va bosh hamda bo‘yin sohasida (16,4%) kuzatiladi.

Sport jarohatlari sababli o‘lim holatlari kam uchraydi, ko‘pincha bosh jarohatlaridan kelib chiqadi.

Jarohat olish xavfi omillari

Har kim sport jarohati xavfi ostida bo‘lishi mumkin, ammo ba’zi omillar bu xavfni oshiradi:

Bolalik

Bolalar faol va o‘z chegaralarini yaxshi bilmasligi sababli jarohatlarga moyil bo‘lishadi.

Yosh

Yosh o‘tishi bilan jarohat olish xavfi va tiklanish qiyinlishuvi ortadi.

Davolashga e’tiborsizlik

Kichik jarohatlar e’tiborsiz qoldirilsa, ular jiddiy muammolarga aylanishi mumkin.

Ortiqcha vazn

Qo‘shimcha vazn bo‘g‘imlarga bosimni oshiradi, bu esa jarohat olish xavfini kuchaytiradi.

Sportga yangi boshlovchilar uchun shifokor ko‘rigidan o‘tish tavsiya etiladi.

Sport jarohatini aniqlash

Ko‘pchilik sport jarohatlari darhol og‘riq bilan namoyon bo‘ladi, lekin ba’zilari uzoq muddatda aniqlanadi. Aniqlash uchun shifokor quyidagilarni amalga oshiradi:

• Jismoniy tekshiruv – jarohatlangan bo‘g‘im yoki sohani harakatga keltirish;
• Tibbiy tarixni so‘rash – jarohat qanday yuz bergani, keyingi holatlar;
• Imaging testlari – rentgen, MRI, KT yoki ultratovush yordamida ichki tuzilmani ko‘rish.

Agar sprain yoki strain gumon qilinsa, RICE usuli tavsiya qilinadi. Belgilar kuchayganda shifokorga murojaat qiling.

Shifokorga murojaat qilish kerak bo‘lgan holatlar

Agar shish paydo bo‘lsa yoki jarohatlangan joyga og‘irlik qo‘yish qiyin bo‘lsa, shifokorga murojaat qiling. Oldingi jarohat joyida muammo yuzaga kelsa, buni ham darhol ko‘rsatish muhim.

RICE usulini qo‘llagandan keyin 24-36 soat ichida yaxshilanish bo‘lmasa, tibbiy yordam oling.

Bolalarda suyaklar hali to‘liq rivojlanmaganligi sababli, jarohatlar kattalarga qaraganda og‘irroq bo‘lishi mumkin. Shuning uchun bolalarning jarohatlarini e’tiborsiz qoldirmang.

Eslatib o‘tamiz, erta tashxis va davolash tiklanishni tezlashtiradi va sportga qaytishingizni osonlashtiradi.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 13-11-2018 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Sport Jarohatlari: Turlari, Davolash Usullari va Oldini Olish Bo‘yicha Muhim Maslahatlar " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Sport Jarohatlari: Turlari, Davolash Usullari va Oldini Olish Bo‘yicha Muhim Maslahatlar haqidagi ma'lumotlar sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.