Ko‘p tugunli qalqonsimon bez kengayishi haqida bilishingiz kerak bo‘lganlar

Umumiy ma'lumot

Qalqonsimon bez bo‘yningizda joylashgan va tanangizdagi ko‘plab funksiyalarni boshqaruvchi gormonlarni ishlab chiqaruvchi kichik, ammo muhim bezdir. Qalqonsimon bezning kattalashishi goiter deb ataladi.

Ko‘p tugunli goiter — qalqonsimon bezda bir nechta alohida tugunlar (nodullar) paydo bo‘lib, bezning kattalashishiga olib keladigan holatdir. Ko‘p hollarda bu tugunli goiter hech qanday simptomlarsiz kechadi va sababi ko‘pincha noma’lum bo‘ladi.

Ko‘p tugunli goiter qalqonsimon bez saratoni rivojlanish xavfini oshiradi, ammo bu ikki holat o‘rtasidagi aniq bog‘liqlik hali to‘liq o‘rganilmagan. Agar sizda ko‘p tugunli goiter aniqlansa, shifokoringiz qalqonsimon bez saratoni uchun tekshiruv o‘tkazishni tavsiya qiladi.

Ko‘p tugunli goiterni davolash:

• qalqonsimon bezning gormon ishlab chiqarish darajasiga, ya’ni gipertireoz yoki gipotireozga;
• goiterning kattaligi;
• tugunlarning saratonli yoki yo‘qligiga bog‘liq holda farq qiladi.

Ko‘p tugunli goiterning simptomlari

Aksar hollarda ko‘p tugunli goiter hech qanday alomat ko‘rsatmaydi va tibbiy ko‘rik paytida tasodifan aniqlanadi.

Agar goiter «toksiqli» bo‘lsa va ortiqcha qalqonsimon gormon ishlab chiqarsa, quyidagi gipertireoz belgilari paydo bo‘lishi mumkin:

• keskin va tushunarsiz vazn yo‘qotish;
• tezkor yurak urishi;
• oshgan ishtaha;
• bezovtalik yoki tashvish;
• qo‘llarda titroq;
• terlash;
• issiqlikka nisbatan sezgirlik oshishi.

Agar goiter juda katta bo‘lsa va qovurg‘alar orasiga o‘sib ketsa, quyidagi belgilarga duch kelishingiz mumkin:

• nafas olish yoki yutishda qiyinchilik;
• ovqatning tomoqda tiqilib qolayotgandek his qilish;
• bo‘yin sohasida to‘liq va og‘ir his qilish.

Juda katta goiter ko‘pincha bo‘yinda ko‘zga tashlanadi.

Sabablari

Ko‘p hollarda ko‘p tugunli goiterning aniq sababi noma’lum bo‘ladi. Hashimoto qalqonsimon bez yallig‘lanishi (tiroidit) esa tugunlar paydo bo‘lishiga olib kelib, goiter rivojlanish xavfini oshiradi. Hashimoto — autoimmun kasallik bo‘lib, AQShda gipotireozning eng keng tarqalgan sababi hisoblanadi. Gipotireozda qalqonsimon bez yetarlicha gormon ishlab chiqarmaydi.

Iod yetishmasligi ham ko‘p tugunli goiterga sabab bo‘lishi mumkin, ammo bu holat AQShda juda kam uchraydi.

Qalqonsimon bez saratoni va ko‘p tugunli goiter

Ko‘p tugunli goiterga ega bo‘lganlarning taxminan 20 foizida qalqonsimon bez saratoni rivojlanishi mumkin. AQShda aholining taxminan 1,2 foizida hayot davomida qalqonsimon bez saratoni tashxisi qo‘yiladi, shuning uchun ko‘p tugunli goiter ushbu saraton turi rivojlanish xavfini oshiradi. Uy sharoitida bo‘yni tekshirishning oddiy usullari qalqonsimon bez saratonini dastlabki bosqichda aniqlashda yordam beradi.

Qalqonsimon bez saratonining aniq sababi hali aniqlanmagan. Tadqiqotchilar ko‘p tugunli goiter va saraton o‘rtasidagi bog‘liqlikni chuqur o‘rganmoqda. Shunga qaramay, ushbu goiter turi saraton xavfini oshirganligi sababli, bunday bemorlar muntazam tekshiruvdan o‘tishi shart.

Shifokor ko‘p tugunli goiter aniqlanganda qalqonsimon bez ultratovush tekshiruvini buyuradi. Agar natijalar shubhali bo‘lsa, nozik ignali biopsiya orqali tugunlardagi hujayralar saraton belgilari uchun tekshiriladi.

Agar sizda boshqa saraton xavfi omillari bo‘lsa yoki ultratovushda tugunlar shubhali ko‘rinishda bo‘lsa, qo‘shimcha tekshiruvlar talab qilinadi.

Qo‘shimcha asoratlar

Ba’zi ko‘p tugunli goiterlar toksik bo‘lib, ortiqcha qalqonsimon gormon ishlab chiqaradi va gipertireozga olib keladi. Gipertireozni gormon ishlab chiqarishni bostiruvchi dorilar, radioaktiv yod yoki qalqonsimon bez to‘qimasini jarrohlik yo‘li bilan olib tashlash orqali davolash mumkin.

Juda katta goiter esa nafas olish yoki yutishda qiyinchilik keltirib chiqaradigan siqilish simptomlariga sabab bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda shifokor jarrohlik amaliyotini tavsiya qiladi.

Diagnostika

Shifokor birinchi navbatda qalqonsimon bezning kattaligini va tugunlar sonini aniqlash uchun ko‘rik o‘tkazadi. Shuningdek, qalqonsimon bez faoliyatini baholash uchun qon tahlillari buyuriladi.

Fizik ko‘rik va qon tahlillari yordamida tugunlarning saratonli ekanligini aniqlash mumkin emas.

Shuning uchun qalqonsimon bez ultratovush tekshiruviga murojaat qilinadi. Bu usul tugunlarning suyuqlik bilan to‘ldirilgan yoki kalsifikatsiyalanganligini, ularning joylashuvi va sonini aniqlashda yordam beradi hamda potentsial saratonli tugunlarni aniqlash imkonini beradi.

Agar tugunlar shubhali ko‘rinishda bo‘lsa yoki sizda saraton xavfi omillari mavjud bo‘lsa, nozik ignali biopsiya tavsiya etiladi. Bu usulda juda nozik igna yordamida tugundan hujayralar olinib, laboratoriyada saraton belgilari uchun tekshiriladi. Odatda bu amaliyot shifokor kabinetida amalga oshiriladi.

Davolash usullari

Saraton bo‘lmagan va simptomlar keltirib chiqarmagan goiterlar har doim davolanishni talab qilmaydi. Ba’zida shifokor faqat kuzatuvni tavsiya qiladi — goiterning kattalashishini nazorat qilish uchun.

Agar goiter juda katta bo‘lsa yoki simptomlar paydo bo‘lsa, bir nechta davolash usullari mavjud.

Radioaktiv yod — gipertireoz holatlarida goiterni kichraytirish uchun ishlatiladi. Bu usul qalqonsimon bezning bir qismini yo‘q qilib, gormon ishlab chiqarishni normallashtirishga yordam beradi. Ba’zi bemorlarda radioaktiv yoddan keyin gipotireoz rivojlanishi mumkin.

Methimazol (Tapazole) va propiltiyouratsil kabi dorilar qalqonsimon gormon ishlab chiqarishni kamaytirishga yordam beradi va gipertireozni davolashda qo‘llaniladi.

Agar goiter juda katta bo‘lsa yoki nafas olish va yutishda muammo tug‘dirsa, qalqonsimon bezning bir qismi yoki butunlay jarrohlik yo‘li bilan olib tashlanadi. Jarrohlik hajmi goiter kattaligi, tugunlar soni, ularning toksik yoki saratonli bo‘lishiga qarab belgilanadi. Agar tugunlardan biri saratonli bo‘lsa, jarrohlik eng maqbul davolash usulidir.

Agar qalqonsimon bez to‘liq olib tashlansa, bemorga hayot davomida qalqonsimon gormonlarini o‘rnini bosuvchi dori qabul qilish kerak bo‘ladi.

Natija va tavsiyalar

Aksariyat ko‘p tugunli goiterlar simptomlarsiz kechadi. Agar sizda gipertireoz belgilarini sezsangiz yoki nafas olish va yutishda qiyinchiliklar bo‘lsa, shifokorga murojaat qiling.

Ko‘p tugunli goiter qalqonsimon bez saratoni rivojlanish xavfini oshiradi, ammo ayni paytda u dori-darmonlar, radioaktiv yod yoki jarrohlik yordamida muvaffaqiyatli davolanishi mumkin. Ko‘p tugunli goiter o‘zi hayot uchun xavfli kasallik emas, ammo unga e'tibor berish zarur.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 02-09-2017 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Ko‘p tugunli qalqonsimon bez kengayishi haqida bilishingiz kerak bo‘lganlar " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Ko‘p tugunli qalqonsimon bez kengayishi haqida bilishingiz kerak bo‘lganlar haqidagi ma'lumotlar sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.