Doha shahridagi MF Husain nomidagi Lawh Wa Qalam muzeyi ochildi

Doha chekkasidagi kulrang-ko‘k rangli yangi bino shahar manzarasiga o‘rnatildi va quyosh ostida yuzasidagi panelshalar o‘zgarib, geometrik soyalarni yaratadi. Bino Husainning so‘zsiz ifodalarini jamlashga mo‘ljallangan sobit bir hikoyani so‘zlab turadi.

Muzey dunyodagi MF Husain nomiga bag‘ishlangan birinchi markaz bo‘lib, Hindiston san'atining buyuk merosini keng ko‘rsatadi. U Qatarda joylashgan Ta’lim shahri (Education City) ichidagi keng kampusdan joy oldi va o‘tgan hafta tashrif buyuruvchilar uchun ochildi.

Muzey maydoni taxminan 3 000 kvadrat metr bo‘lib, 150 dan ortiq asar va buyumlarni — chizmalar, haykallar, filmlar, gilamlar va suratlar — o‘z ichiga oladi. Bu ekspozitsiya Husainning faoliyati davomida ko‘rsatgan keng qamrovni, shaxsiy hayotidagi tasavvurlar va ilhom manbalarini nuqtai nazardan ochib beradi.

Kurator Noof Mohammed muzeyning “uy kabi his etiladigan joy” bo‘lishini maqsad qilganini aytadi: “Tashrif buyuruvchilar Husain qachon va qanday dunyoni ko‘rganini yaqindan his qilishlari uchun yaqinlik, o‘yinchanlik va muloyim o‘ylash usulini tajribalaydilar.”

Husain ko‘p sayohat qilgan va tasavvurlarini har tomonlama rivojlantirgan ijodkor sifatida classical va bohom bo‘lgan kadrlarni birlashtirganini ko‘p kimlar eslatadi. Uning “Hindistonning Pikasso” maqomi uning dinamik, muskulyar ot rassomlarining mashhur bo‘lgan asarlarini ham o‘z ichiga oladi.

Uning uslubiga ko‘p hollarda bolalar o‘g‘ri jinsiy totally bo‘lgan bildirgan bo‘lsa-da, Husain o‘zining ko‘p qirrali yo‘nalishlarini bildirdi: hind san’ati ilhomini zamonaviy mavhumlik bilan uyg‘unlashtirib, tarixiy va mifiy hikoyalarni yorqin ranglar bilan haykaltarosh qildi.

Bo‘yi bo‘yoqli otlar Husainning eng taniqli janrlaridan bo‘lib, muzeyning markaziy o‘rinlariga chiqadi. “Biz uning yoyilib yurgan hikoyalarni nafaqat yodga soladigan, balki ularni o‘rganishga imkon beradigan interaktiv formato yaratdik,” deb kuratorlar Bayon qiladi.

Seeroo fi al ardh (Yerlar bo‘ylab sayohat) — Husainning oxirgi yillarini qamrab olgan, hodisalar, ovozlar va mexanik koreografiyalardan iborat multimediya loyiha bo‘lib, sivilizatsiya rivoyatini yaratishga intilgan. Bino o‘zi 2008 yilda Husain uchun ilhom manbai bo‘lgan chizma asosida qurilgan bo‘lib, ikki massasiyalak bino ko‘rinishidagi tashakkurni birlashtiradi.

Qurilish jarayoni uchun hind arxitektori Martand Khosla tanlangan bo‘lib, u bitta eskizdan haqiqiy muzeyga aylantirishning qiyinligini ta’kidlaydi. “Eskiz o‘lchamga ega emas, bu maqsaddir. Bu maqsadni amaliy muzeyga aylantirish boshqa yo‘l edi,” deydi u.

Natijada mehmondor loyiha Husainning qalamli ishoralarini izchil yo‘lga qo‘yuvchi yo‘l bo‘ylab yo‘lga solingan, tashrif buyuruvchilarni har bir chiziq, soy va pudratchichilik bo‘ylab sayohatga undaydi. “Har bir tashrif o‘zgacha kashfiyot uyg‘otadi,” deydi arxitektor.

Shu jumlada husainning so‘nggi davrida tasvirlangan bo‘yoqli otlar asosiy rolni o‘ynaydi. “Shaxslar bilan suhbatlar orqali uning kimligini yanada yaqinroq anglash mumkin,” deydi Noof Mohammed.

Qator ko‘rgazmalar ichida Seeroo fi al ardh loyihasi muhimi — Arab dunyosi va Islomiy ilmiy tarixini tadqiq qilish yo‘lida Husainning yangi yo‘lini ochmoqda. 2008-yilda Sheikh Moza bint Nasser tomonidan Berilgan Buyurtma doirasida u Doha studiyalaridan Arab tsivilizatsiyasini yorituvchi asarlar yaratgan. Islom astronomlari, faylasuvlar va sahroiy hayot tarzini uning dinamik chiziqlari bilan tasvirlab, qizil/gold ranglar o‘rta tonlar bilan gulf mintaqasining tabiatini ifodalagan.

“Badr jangoti” kabi suratlar uning tarixiy va ma’naviy rivoyatlarni uyg‘unlashtirish qobiliyatini namoyon etadi. Husain umuman 99 ta ish uchun bu buyurtmani qabul qilgan bo‘lsa-da, umrining oldingi bosqichlarida faqat 35 tasini yakunlay oldi. Endi ularning rotatsiyasi orqali tashrif buyuruvchilar asarlar boyligini bosqichma-bosqich ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘lishadi.

Muzey Hindistondan kelib chiqqan ko‘p qirrali dunyoqarashni saqlab qolgan bo‘lib, uni yangi kontekstga joylashtirishga intiladi. Arxitektorlar aytganidek, Husain ko‘p o‘ziga xos identifikatsiyalarga ega bo‘lgan va bu qattiq bo‘lib boshlangan loyihani boyitishda beqiyos rol o‘ynadi.

Ekspert fikri: “Muzey Husainning tarixi bilan chegaralanib qolmasdan, uning hikoyasini zamonaviy interaktiv formatda taqdim etadi.” “Bu joy o‘rgatuvchi va hayotiy bo‘lgan tarzda ta’sirchan bo‘lib qoladi,” deydi xizmatkorlar.

Qisqa xulosa

Doha’da ochilgan Lawh Wa Qalam muzeyi Husainning Hindiston bilan Arab madaniyati o‘rtasidagi ko‘prik rolini namoyish etadi. Bino arxitekturasi uning eskizidan ilhomlanib qurilgan bo‘lib, ko‘rgazmalar 150 dan ortiq asarni qamrab, tomoshabinlarni turli yo‘nalishlar bo‘yicha o‘ylantiradi. Ekspertlar muhiti interaktiv bo‘lishi tufayli tomoshabinlar Husainning hayotini yanada yaqinroq his qilishi mumkinligini ta’kidlaydilar.

Husainning ko‘p qirrali qadriyatlarini muzey orqali yangi kontekstda ochib berish – uning madaniyatlararo o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatadi. BBC xabari