Tutanxamon Qabrining Sirli Qorong‘iligi: Haqiqat Qanday?
Tutanxamon qabrining «lazgi»si asrlar davomida ko‘plab afsonalar va sirlarni yaratar ekan, haqiqiy sabablar endi ochilmoqda. Ushbu maqolada arxeologlarning sirli o‘limlari va afsonalar ortidagi ilmiy haqiqatni o‘rganamiz.
Qabrning qorong‘u sirlari insonlarni ko‘p yillar davomida hayratda qoldirdi, ammo asl sabab oddiy va tabiiy kasallik ekanligi ayon bo‘ldi.
Tutanxamonning qabri oldidagi yozuvda shunday so‘zlar bo‘lgan, deb ishoniladi: «Bu qabrlikni buzganlarga o‘lim engil qanotlar bilan keladi». Ushbu tahdidli yozuvni bir misr arxeologi ta’kidlagan bo‘lsa-da, uning mavjudligi hozirgacha aniq isbotlanmagan, chunki ingliz arxeologi Govard Karterning ishchilari bu devorni buzib tashlashgan. Shunga qaramay, bu afsona ko‘plab arxeologlar orasida kuchli ishonchni saqlab qolgan. Aynan shu sababli qabrni ochgan ko‘plab tadqiqotchilar hayotlarini yo‘qotishgan.
XX asr boshlarida Karter dunyoni hayratga soladigan kashfiyot qilishni orzu qilgan edi. U Misrda tasodifan qarzi beshinchi graflik Karnarvon Jorj Gerbert bilan tanishadi, u ham katta boylik va shuhrat orttirishni maqsad qilgan. Ular o‘z orzularini amalga oshirish uchun Tutanxamon qabrigini topishga qaror qilishdi. Graflik moliyalashtirishni ta’minladi, Karter esa boshqa arxeologlarning tashlab ketgan qazilma joylarida ish boshladi.
1922-yil 4-noyabrda Karter Ramzes VI qabri yaqinida toshdan yasalgan zinapoya topdi, bu orada yangi qabr borligini anglatardi. Keyinchalik topilmalar uning taxminlarini tasdiqladi. 25-noyabrda Gerbert kelib, qazishmalarni shaxsan kuzatdi. Qabr eshigi ochilganda, Karter ehtiyotkorlik bilan ichkariga chiroq nurini sochdi. Ichkarida qimmatbaho toshlar, sof oltindan yasalgan mebellar, nafis vazalar, ajoyib saqlangan fir’avn kiyimlari va oltin taxt topildi. Maqsadga erishilgan bo‘lsa-da, haqiqat faqat 1924-yil 3-fevralda, Karter oxirgi xona eshigini ochganda ochildi. Granitdan yasalgan qadimiy qabr ichida mumiyalashgan Tutanxamon jasadi bor edi, yuzini esa uning ko‘rinishini aks ettirgan oltin niqob yopgan edi.
Ushbu kashfiyot haqidagi xabar butun dunyoni larzaga soldi. Ko‘plab odamlar Misrga kelib, qadimiy oltin va bezaklarni topishga harakat qildilar. Lekin ba’zilari esa fir’avnlar boyliklarini qidirganlarning o‘lim bilan jazolanishiga ishonardi. Aynan shunday voqea 1922-yil qabr ochilgan kuni Karterning kanareykasi ilon tomonidan o‘ldirilgani bilan bog‘lanadi — ilon Misr hukmdorlarining bosh kiyimlarida ko‘p tasvirlangan edi. Eng dahshatlisi esa 1923-yil 5-aprelda Qohiradagi «Kontinental» mehmonxonasida Lord Karnarvon — qazishmalar homiysi va qabr ochilishida ishtirok etgan shaxs — vafot etdi. Keyinchalik amerikalik arxeolog Artur Meys, Karterga yordam bergan, qabr devorini buzganlardan biri ham hayotdan ko‘z yumdi. Lord Karnarvonning do‘sti, amerikalik temir yo‘l magnati Jorj Jey Gould ham sirli o‘limlarga qo‘shildi. Bularning barchasi qabrga bog‘liq «laqab» haqida mish-mishlarni kuchaytirdi.
1936-yilga kelib, Tutanxamon qabrini ochish bilan bog‘liq 33 kishi vafot etgani qayd etildi. Bu esa afsonaning yanada kuchayishiga sabab bo‘ldi. Qabrga kirgan har bir kishi o‘z hayotining oxiri haqida o‘ylardi.
Bu afsonaning haqiqatini aniqlash uchun Qohiradagi universitetning tibbiyot va biologiya professori doktor Ezzedin Taha tadqiqot olib bordi. U arxeologlar va Qohira muzeyi xodimlarining ko‘pincha nafas olish kasalliklaridan aziyat chekkanini qayd etdi. Ularning holati Aspergillus niger deb ataluvchi mog‘or qo‘ziqorinlari sababli yuzaga kelgan. Ushbu qo‘ziqorinlar minglab yillar davomida qabrlarda va mumiyalangan jasadlarda yashab kelgan. Aynan shu qo‘ziqorin Tutanxamonning sarkofagi va bandajlarida ko‘p uchragan.
Aspergillus niger eng xavfli mog‘or qo‘ziqorinlaridan biri hisoblanadi. U tanaga kirgach, o‘pkani zararlaydi, quruq yo‘tal va pnevmoniyani keltirib chiqaradi. Shuningdek, terida toshmalar, allergiyalar, oshqozon-ichak bezovtaliklari paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi, og‘ir hollarda yurak va markaziy asab tizimini ham zararlaydi. Ushbu qo‘ziqorin jigar, buyrak va qon tomirlarini ham buzadi, kuchli saraton va mutatsiya xususiyatlariga ega.
Shu bilan birga, Melburn universitetining ilmiy xodimi doktor Mark Nelson bu nazariyaga shubha bilan qaradi. XXI asr boshida u «laqab» bo‘lganlarning yoshini va o‘lim sharoitlarini o‘rganib, o‘rtacha umr davomiyligi 70 yosh ekanligini aniqladi. Unga ko‘ra, yurak xurujlari, qon quyilishi, infeksiyalar va autoimmun kasalliklar tabiiy qarish jarayoni va immunitetning pasayishi natijasi edi. Ya’ni, bu hodisalarning sababchisi oddiy inson umrining ohiri edi.
Sizningcha, haqiqat qaysi tomonda?
Foto: East News, Shutterstock/Fotodom.ru
Siz Haqiqiy Hayot bo'yicha foydali maqolalarni 09-01-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Tutanxamon Qabrining Sirli Qorong‘iligi: Haqiqat Qanday? " sizga Haqiqiy Hayot sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.
Tutanxamon Qabrining Sirli Qorong‘iligi: Haqiqat Qanday? maqolasi sizga Haqiqiy Hayot bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.