Psixologiyada Tibbiy Yondashuv: Ruhiy Kasalliklarni Davolashning Zamonaviy Usullari

Daniel B. Block, MD, Pensilvaniya shtatida faoliyat yurituvchi, mukofotga sazovor bo‘lgan psixiatrdir.

Tibbiy model ruhiy salomatlik muammolarini jismoniy sabablar natijasi sifatida ko‘radi. Psixiatr R.D. Laing bu atamani "Oilaviy siyosat va boshqa esse" asarida shunday ta’riflagan: bu model — barcha shifokorlar o‘rgatiladigan protseduralar majmuasi.

Tibbiy modelning asosiy g‘oyalari va taxminlarini tushunish ruhiy kasalliklarni jismoniy kasalliklar kabi davolash usullarini yaxshiroq anglashga yordam beradi. Masalan, bezovtalik buzilishlarini dori vositalari yordamida davolash.

Tibbiy Model Nima?

Tibbiy model ruhiy kasalliklarni maxsus simptomlar yoki funktsional buzilishlarga olib keladigan jismoniy kasalliklar sifatida ko‘radi. Shuning uchun, ularni davolashda ko‘pincha dori vositalari qo‘llaniladi. Psixologiyada bu model ko‘proq psixiatrlar tomonidan qo‘llaniladi.

Tibbiy model tarafdorlari simptomlarni ichki jismoniy buzilishlarning aniq belgisi deb hisoblaydi. Agar simptomlar bir-biri bilan bog‘liq bo‘lsa, uni sindrom deb atash mumkin.

Tibbiy Modelning Asosiy Taxminlari

Tibbiy model biologik yondashuvga asoslanadi: genetik, neyrotransmitterlar, neyrofiziologiya, neyroanatomiya va boshqa jismoniy omillarni o‘rganadi. Bu yondashuv sovuq tushkunlik kabi jismoniy kasalliklarni tashxislash va davolashda ishlatiladigan tizimga o‘xshaydi.

Psixopatologiya ruhiy kasalliklarning organik yoki jismoniy sababga ega ekanligini ta’kidlaydi. Tibbiy model ruhiy holatlarning miya tuzilishi va funksiyasi bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi.

Masalan, ruhiy kasallikning simptomlari, xususan gallyutsinatsiyalar, kasallik sababli yuzaga keladigan sindrom sifatida tasniflanadi. Bu simptomlar psixiatrga tashxis qo‘yish va davolash belgilashga imkon beradi.

Tibbiy Model va Ruhiy Salomatlik

Tibbiy modelga ko‘ra, ruhiy kasalliklar qisman tibbiy holat sifatida davolanadi, shuning uchun ko‘pincha retsept bo‘yicha dori vositalari qo‘llaniladi.

Ruhiy kasalliklar uchun buyurilgan dori vositalari miya kimyosini o‘zgartiradi. Ko‘pincha ular kayfiyat, idrok, bezovtalik kabi ruhiy javoblarni tartibga soluvchi miya kimyoviy moddasining darajasini oshiradi, kamaytiradi yoki o‘zgartiradi.

To‘g‘ri dozada dori ruhiy holatni sezilarli darajada yaxshilashi mumkin.

Tibbiy Model Misoli: Bezovtalik Buzilishlari

Tibbiy modelning ruhiy salomatlikka qo‘llanilishiga misol sifatida bezovtalikni keltirish mumkin. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bezovtalik buzilishi, shu jumladan fobiyalar bilan og‘rigan odamlarda serotonin darajasini boshqarishda muammolar bo‘ladi.

Serotonin — neyrotransmitter bo‘lib, u neyronlar va boshqa hujayralar o‘rtasidagi signallarni boshqaradi. Serotonin kayfiyatni tartibga solishda muhim rol o‘ynaydi.

Oddiy holatda serotonin nerv hujayrasidan sinaptik bo‘shliq orqali keyingi nerv hujayrasiga uzatiladi, keyin esa birinchi nerv hujayrasi tomonidan qayta qabul qilinadi.

Serotonin darajasi juda yuqori yoki juda past bo‘lsa, bu depressiya va bezovtalik bilan bog‘liq. Shu sababli, bu ruhiy holatlar ko‘pincha selektiv serotonin qayta qabul qilinishini to‘xtatuvchi antidepressantlar (SSRI) bilan davolanadi.

SSRI serotoninning bir qismini qayta qabul qilinishidan saqlaydi va u sinaptik bo‘shliqda qolib, keyingi nerv hujayrasini ko‘proq stimulyatsiya qiladi. SSRI bezovtalikni davolashda eng samarali dori vositalaridan biridir, ammo yagona emas.

Tibbiy Modelga Qarshi Tanqidlar

Har bir kishi ruhiy kasalliklar har doim ham jismoniy sababga ega deb hisoblamaydi. Ushbu yondashuvning asosiy tanqidlardan biri shundaki, u insonning mental salomatligiga ta’sir qiluvchi boshqa omillar, masalan, atrof-muhitni hisobga olmaydi.

Ba’zilar ruhiy kasalliklarni jamiyatdagi adolatsizlik va bosim natijasi deb hisoblaydi. Bu ijtimoiy nogironlik modeli deb ataladi va ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi va davolanishi haqida boshqa qarashlarni taklif qiladi, masalan, jamiyatni o‘zgartirish orqali davolash.

Tibbiy modelga tanqidlar tabiiy va tarbiyaviy omillar bahsi doirasida ko‘riladi. Ruhiy kasalliklar biologiya yoki atrof-muhit natijasi ekanligi haqida ko‘plab mutaxassislar fikricha, bu omillarning kombinatsiyasi. Shuning uchun davolashda dori vositalari va psixoterapiya kabi ko‘p qirrali yondashuvlar qo‘llaniladi.

Qo‘shimcha ma’lumot uchun:

• Kasalliklar A dan Z gacha
• Fobiyalar

Manbalar sifatli, ilmiy tadqiqotlarga asoslangan va ishonchli ma’lumotlarni taqdim etadi. Bizning tahrir jarayonimiz haqida batafsil ma’lumot oling va kontentimizning to‘g‘riligini qanday ta’minlaymiz.

1. Laing RD. Oilaviy siyosat va boshqa esse.
2. Pilecki BC. Psixopatologiyaning tibbiy modeli. Encyclopedia of Personal Individual Differences. 2020.
3. Huda AS. Tibbiy model va uning ruhiy salomatlikda qo‘llanilishi. International Review of Psychiatry. 2021.
4. Deacon BJ. Ruhiy kasalliklarning biomedikal modeli: tanqidiy tahlil. Clinical Psychology Review. 2013.
5. Bystritsky A va boshqalar. Bezovtalik buzilishlarini tashxislash va davolash. P T. 2013.
6. Albert PR va boshqalar. Serotonin va bezovtalik fenotiplari. Frontiers in Behavioral Neuroscience. 2014.
7. Farre A, Rapley T. Tibbiy modelning evolyutsiyasi. Healthcare. 2017.
8. Hogan AJ. Nogironlik va ruhiy salomatlikning ijtimoiy va tibbiy modellari. CMAJ. 2019.
9. Sravanti L. Tabiatni tarbiyalash. Indian Journal of Psychiatry. 2017.

Muallif: Lisa Fritscher
Lisa Fritscher — mustaqil yozuvchi va muharrir bo‘lib, fobiyalar va ruhiy salomatlik mavzulariga chuqur qiziqadi.

Siz Fobiyalar bo'yicha foydali maqolalarni 04-11-2023 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Psixologiyada Tibbiy Yondashuv: Ruhiy Kasalliklarni Davolashning Zamonaviy Usullari " sizga Fobiyalar sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Psixologiyada Tibbiy Yondashuv: Ruhiy Kasalliklarni Davolashning Zamonaviy Usullari maqolasi sizga Fobiyalar bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.