Kasallxonada yuquvchi infeksiya: sabablari va xavflari

Kasallxonaga yotqizilgan har bir bemor yuquvchi infeksiya xavfi ostida bo‘ladi.

Kasallxonada yuquvchi infeksiya nima?

Kasallxonada yuquvchi, yoki nozokominal infeksiyalar – bu tibbiy yordam ko‘rsatish vaqtida yuqadigan infektsiyalar. Odatda ular statsionar sharoitida yuzaga keladi, ammo dializ markazlari yoki uzoq muddatli parvarish markazlarida ham uchrashi mumkin.

Infektsiya sababchilari bakteriyalar, viruslar yoki zamburug‘lar bo‘lishi mumkin. Ko‘pchiligi antibiotiklarga chidamli bo‘lib, AQShda o‘tkazilgan tadqiqotda kasallxonadagi infektsiyalarning taxminan 16% antibiotikaga chidamli mikroorganizmlar tomonidan yuzaga kelishi aniqlangan.

Eng xavfli hisoblanganlar orasida antibiotiklarga chidamli Acinetobacter va Enterobacteriaceae bakteriyalari, Candida auris zamburug‘i hamda diareyaga sababchi Clostridium difficile bor.

Shuningdek, β-laktamaz ishlab chiqaruvchi enterobakteriyalar, metitsillin-rezistent Staphylococcus aureus, vankomitsinga chidamli enterokokklar va karbapenemga chidamli Pseudomonas aeruginosa kabi bakteriyalar jiddiy asoratlar keltirib chiqarishi mumkin.

Kasallxonada yuquvchi infektsiyalar qanchalik keng tarqalgan?

Nozokominal infektsiyalar dunyo bo‘ylab keng tarqalgan.

Masalan, 2015 yilda AQShda statsionar bemorlarning 3,2%i bunday infektsiyalarga chalingan.

Yevropada esa 2016 yildagi tadqiqotda shoshilinch yordam ko‘rsatiladigan kasalxonalarda 6,5%, uzoq muddatli parvarish markazlarida esa 3,9% bemorlarda kasallxonada yuquvchi infektsiyalar qayd etilgan.

Rossiyada 2013 yilda o‘tkazilgan tadqiqotda tez yordam statsionarlarida infektsiya tarqalish darajasi 7,6% ni tashkil qilgan.

Ushbu ma’lumotlar asosida mamlakat bo‘yicha yillik yuquvchi infektsiyalar soni taxminan 2,3 millionga teng deb hisoblanadi.

Kasallxonada yuquvchi infektsiya qanday yuqadi?

Infeksiya organizmga turli yo‘llar bilan kirishi mumkin. Quyida keng tarqalgan yuqish yo‘llari va ularning oqibatlari keltirilgan.

Venoz kateter orqali

Kateter kiritishda teridan bakteriya va zamburug‘lar tibbiy asbobning ichki qismlariga o‘tib, keyinchalik qon oqimiga kiradi va infeksiya yuzaga keladi.

Asoratlar orasida pürülan tromboflebit, endokardit, septik artrit, osteomielit, absess hosil bo‘lishi va sepsis bo‘lishi mumkin.

Havo-tomchi yo‘li yoki sun’iy nafas olish orqali

Havo orqali yuqadigan bakteriyalar yoki ifloslangan aerozol orqali 48 soat ichida kasallxonada pnevmoniya rivojlanishi mumkin.

Shuningdek, sun’iy nafas olish qurilmasi orqali traxeyaga intubatsiya qilinishi natijasida ventilator bilan bog‘liq pnevmoniya yuzaga keladi, bu esa protseduradan o‘tgan bemorlarning 5-15% da uchraydi.

Bu yo‘l bilan antibiotiklarga chidamli bakteriyalar yuqishi mumkin. Natijada nafas yetishmovchiligi, o‘pkalar ostida yiring va suyuqlik to‘planishi, sepsis yuzaga kelishi ehtimoli bor.

Siqish kateteri orqali

Urologik kateter qo‘yilganda 15-25% bemorlarda infeksiya yuzaga keladi.

Infeksiya yuqori siydik yo‘llariga – buyrak va siydik quvurlariga tarqalishi yoki sepsisga olib kelishi mumkin.

Suv va oziq-ovqat orqali

Fekal-orali yo‘l bilan, ya’ni yuvilmagan qo‘llar bilan ta’sirlangan iflos oziq-ovqat orqali Clostridium difficile bakteriyasi yuqishi mumkin.

C. difficile toksinlar ishlab chiqarib, ichak epitelial hujayralarini shikastlaydi, natijada diareya va kolit yuzaga keladi.

Asoratlar sifatida qayta takrorlanuvchi va chidamli infektsiyalar, toksik dilatatsiya (ichakning haddan tashqari kengayishi), suvsizlanish va sepsis kelib chiqishi mumkin.

Jarrohlik amaliyotlari vaqtida

Operatsiyadan keyingi 30 kun ichida yoki implant o‘rnatilgandan keyingi 90 kun ichida bemorlarning 2-5% da infektsiyalar yuzaga keladi.

Infeksiya faqat teri va yog‘ to‘qimasini yoki mushaklar, fasiyalar va ichki organlarga tarqalishi mumkin.

Infeksiya yaralarning bitishini sekinlashtirishi, implantlarning rad etilishiga olib kelishi va qayta jarrohlik aralashuvini talab qilishi mumkin. Shuningdek, bakteriyalar absess hosil qilishi, tana bo‘shliqlarini zararlashi va sepsis keltirib chiqarishi mumkin.

Kasallxonada yuquvchi infektsiyaning xavflari

Nozokominal infektsiyalar natijasida yuzaga keladigan asoratlar bemorlarning o‘lim xavfini sezilarli darajada oshiradi, ayniqsa og‘ir holatdagi bemorlar uchun.

75 mamlakatdan 14 ming kishining ma’lumotlarini o‘rgangan xalqaro tadqiqotda, kasallxonada yuquvchi infektsiya yuqtirgan bemorlarda o‘lim xavfi ikki barobarga oshgani aniqlangan. Fin olimlari ham 8 mingdan ortiq bemor ma’lumotlarini tahlil qilib, shunga o‘xshash natijalar olgan.

Norvegiya olimlari 7 yil davomida 19 mingdan ortiq bemor holatini o‘rganib, infeksiya bilan kasallanganlarda o‘lim xavfi 1,5 barobar ortishini aniqlashgan.

Shuningdek, infektsiya bemorning kasalxonada qolish muddatini o‘rtacha ikki hafta uzaytiradi. Bir nechta infektsiyalarni yuqtirgan bemorlar esa deyarli bir oy davomida kasalxonada qolishi mumkin.

Kimlar kasallxonada yuquvchi infektsiyaga ko‘proq moyil?

Har bir kishi yuqtirishi mumkin, ammo quyidagi omillar xavfni oshiradi:

• yoshning kattaligi;
• kasalxonadan kasalxonaga ko‘chirilish;
• uzoq muddatli statsionar davolanish;
• favqulodda jarrohlik yoki jarohatdan keyingi statsionar davolanish;
• oshqozon-ichak traktiga oid operatsiyalar;
• organ ko‘chirib o‘tkazish;
• turli invaziv qurilmalar, ayniqsa markaziy venoz kateter qo‘yilishi;
• sun’iy nafas olish;
• antimikrob preparatlarni, ayniqsa sefalosporinlarni qabul qilish;
• og‘ir asosiy kasalliklar yoki qo‘shimcha kasalliklar, masalan, buyrak etishmovchiligi, saraton, OIV, immunitetning pasayishi, surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi.

Kasallxonada yuquvchi infektsiyadan qanday himoyalanish mumkin?

To‘liq himoya qilish imkonsiz bo‘lsa-da, tibbiyot xodimlari tomonidan qo‘llaniladigan samarali strategiyalar qon va siydik yo‘llari infektsiyalarining 65-70%, pnevmoniya va jarrohlik infektsiyalarining 55% oldini olishga yordam beradi.

Xavfni kamaytirish asosan tibbiyot xodimlariga bog‘liq. Ular qo‘llarini toza yuvishi, infektsiyalangan bemorlar bilan aloqada niqob, qo‘lqop va ko‘zoynak taqishi, tibbiy asbob-uskunalar va xonalarni toza saqlashi kerak. Shuningdek, antibiotiklarni keraksiz qabul qilish infektsiya xavfini oshirishi sababli, shifokorlar ularni faqat zarur hollarda buyurishi lozim.

Bemorlar uchun ham ba’zi choralar mavjud:

1. Agar boshqa kasalxonadan ko‘chirilgan bo‘lsangiz yoki yaqinda infektsiya bo‘lgan bo‘lsangiz, shifokorga xabar bering.
2. Shifokordan kasallxonada yuquvchi infektsiyalardan himoya choralarini so‘rang.
3. Agar kateter qo‘yilgan bo‘lsa, uni qachon olib tashlash mumkinligini har kuni so‘rab turing.
4. Agar operatsiya kutayotgan bo‘lsangiz, infeksiya xavfini kamaytirish uchun qanday tayyorlanish kerakligini so‘rang.
5. Qo‘llaringizni muntazam yuvib turing va kasalxona xodimlarining ham buni bajarishini nazorat qiling. Agar tashrif buyuruvchilar bo‘lsa, ularga ham eslatib qo‘ying.
6. Antibiotiklarni qabul qilish zaruriyatini va davomiyligini shifokordan aniqlang.
7. Agar isitma, ongning chalkashishi, nafas qisilishi, ko‘p terlash, kuchli og‘riqlar, yurak tezligi oshishi kabi belgilarning paydo bo‘lishini sezsangiz, darhol shifokorga xabar bering. Bu sepsis belgisi bo‘lishi mumkin.
8. Agar antibiotik qabul qilayotganingizda oxirgi 24 soatda uch marta diareya bo‘lsa, shifokorga murojaat qiling. Bu C. difficile infektsiyasining alomati bo‘lishi mumkin.

Agar shifokorning davolash usuli sizga mos kelmayotgandek tuyilsa, boshqa mutaxassis bilan maslahatlashishdan tortinmang.

Siz Kerakli Qollanmalar bo'yicha foydali maqolalarni 01-06-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Kasallxonada yuquvchi infeksiya: sabablari va xavflari " sizga Kerakli Qollanmalar sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Kasallxonada yuquvchi infeksiya: sabablari va xavflari maqolasi sizga Kerakli Qollanmalar bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.