Jigar etishmovchiligi: xavf omillari va uni o‘z vaqtida aniqlash yo‘llari

Hatto oddiy gerpes ham jigar faoliyatining buzilishiga olib kelishi mumkin.

Jigar etishmovchiligi nima va u qanday turlari mavjud?

Jigar etishmovchiligi – bu jigar organining asosiy vazifalarini yetarlicha bajara olmasligi holatidir. Masalan, zararli moddalarni tana tashqarisiga chiqarish yoki ovqat hazm qilish uchun zarur bo‘lgan safro ishlab chiqarish qobiliyatining pasayishi.

Ba'zan jigar faoliyatidagi buzilishlar asta-sekin rivojlanadi va uzoq yillar davomida deyarli sezilmaydi. Bu holatga surunkali jigar etishmovchiligi deyiladi.

Biroq ayrim holatlarda jigar faoliyati birdaniga va juda qisqa vaqt ichida – haftalar yoki hatto kunlarda buzilishi mumkin. Bunday holat o‘ta xavfli bo‘lib, hayot uchun jiddiy tahdid soladi.

Qachon tez yordam chaqirish kerak?

Quyidagi uchta belgi paydo bo‘lsa, darhol 103 yoki 112 raqamlariga qo‘ng‘iroq qiling:

• Terining va ko‘z oqining sarg‘ayishi (sariqlik).
• O‘ng yuqori qorin sohasida og‘riq.
• Aqlning chalg‘ishi, uyquchanlik, joylashishni adashtirish yoki psixologik holatdagi boshqa noodatiy o‘zgarishlar.

Bular o‘ta og‘ir jigar etishmovchiligining eng ko‘zga ko‘ringan belgilaridir. Shuningdek, charchoq, umumiy holsizlik, qorin shishishi, ko‘ngil aynishi va qusish ham kuzatilishi mumkin, lekin ular har doim bo‘lavermaydi.

Surunkali jigar etishmovchiligining rivojlanish bosqichlari

Shifokorlar surunkali jigar etishmovchiligining bir nechta bosqichlarini ajratadilar.

1. Yallig‘lanish

Ko‘pincha infektsiya, zaharlanish yoki jarohat natijasida yuzaga keladi. Yallig‘lanish ba'zan hech qanday simptomlarsiz kechishi mumkin. Ammo uzoq davom etganda (masalan, tashxislanmagan gepatit C holatlarida) jigar to‘qimalari zarar ko‘radi.

2. Fibroz

Yallig‘langan joylarda chandiq to‘qimasining paydo bo‘lishi. Bunday to‘qima jigar kabi ishlay olmaydi, shuning uchun organ vazifalarini bajarishda qiyinchiliklar yuzaga keladi. Fibroz ko‘pincha simptomlarsiz kechadi, ammo vaqtida aniqlansa, davolash orqali jigar tiklanishi mumkin.

3. Sirroz

Jigar katta chandiqlarga to‘lib, sog‘lom to‘qima juda kam qoladi. Natijada, organ normal faoliyatini to‘liq bajara olmaydi va jigar kasalliklarining aniq belgilarini namoyon qiladi.

4. Terminal bosqich

Jigar deyarli butunlay ishdan chiqadi. Bunday holatda yagona davolash usuli transplantatsiya hisoblanadi.

5. Jigar saratoni

Jigar etishmovchiligining har qanday bosqichida paydo bo‘lishi mumkin, ammo sirroz kasalligi bo‘lgan bemorlarda bu xavf yuqoriroq.

Surunkali jigar etishmovchiligining belgilariga qanday e'tibor berish kerak?

Boshlang‘ich bosqichlarda kasallikni aniqlash qiyin, chunki simptomlar kam va noaniq bo‘ladi. Ularni oddiy charchoq yoki umumiy holsizlik bilan adashtirish mumkin.

• Charchoq va zaiflik.
• Ishtahaning pasayishi.
• Ba'zan sababsiz ko‘ngil aynishi yoki qusish.
• O‘ng yuqori qorin qismida yengil noqulaylik.

Kasallik rivojlangan sari quyidagi belgilarga e'tibor berish muhim:

• Terining va ko‘z oqining sarg‘ayishi.
• Siqilishi qorong‘ilashishi.
• Hatto engil jarohatlardan keyin ko‘karish paydo bo‘lishi.
• Qo‘l, oyoq va qorin sohasida shishish.
• Sababsiz teri qichishi.

Shuning uchun, agar sog‘lig‘ingizda kichik o‘zgarishlar bo‘lsa, ayniqsa qorin sohasida noqulaylik sezsangiz, shifokorga murojaat qilishingiz juda muhimdir. Faqat malakali mutaxassis to‘g‘ri tashxis qo‘yib, kerakli yordamni ko‘rsatishi mumkin.

Jigar etishmovchiligining asosiy sabablari

Surunkali jigar etishmovchiligi ko‘pincha gepatitlar (shu jumladan autoimmun), alkogolga bog‘liq jigar kasalliklari, alkogolsiz yog‘li jigar kasalligi va safro yo‘llarining buzilishlari (masalan, xolangit) natijasida yuzaga keladi.

O‘ta og‘ir holatlar esa quyidagi omillar bilan bog‘liq:

Paratsetamolning ortiqcha qabul qilinishi

AQShda bu eng keng tarqalgan o‘tkir jigar etishmovchiligi sababi hisoblanadi. Bir martalik yoki bir necha kun davomida tavsiya qilingan dozadan ko‘p paratsetamol qabul qilish jigar faoliyatini jiddiy buzishi mumkin.

Ba'zi retsept bo‘yicha beriladigan dori vositalarining yon ta'siri

Antibiotiklar, antidepressantlar, antifungal va antikonvulsant dorilar jigar uchun zararli bo‘lishi mumkin.

Ba'zi o'tlar va qo‘shimchalarga allergik reaksiyalar

Masalan, kava-kava, efedra yoki xitoyli xvoynik kabi o‘tlar jigarni shikastlantirishi mumkin.

Zaharlanish

Ushbu holat zaharli qo‘ziqorinlar yoki uy-ro‘zg‘or kimyoviy moddalaridan (masalan, sovutgichlardagi toksinlar, lak erituvchilari) zaharlanish natijasida yuzaga keladi.

Gepatit va boshqa viruslar

O‘tkir jigar etishmovchiligi A, B, E gepatitlari, autoimmun gepatit, shuningdek Epstein-Barr, sitomegalovirus va oddiy gerpes viruslari tufayli yuzaga kelishi mumkin.

Qon infeksiyasi (sepsis)

Patogen bakteriyalar qon aylanishiga kirib ketganda sepsis rivojlanadi.

Jigar saratoni

Jigar yoki boshqa organlardan jigar sohasiga tarqalgan o‘sma organ faoliyatini to‘xtatishi mumkin.

Jigar etishmovchiligini davolash usullari

Davolash kasallik turi va bosqichiga bog‘liq.

O‘tkir jigar etishmovchiligining davosi

Bu holatda bemor intensiv terapiya bo‘limida davolanadi. Jigar ishdan chiqishi miya shishi va ichki qon ketishlariga olib kelishi mumkin, shuning uchun doimiy shifokor nazorati talab etiladi.

Tasdiqlangan davolash usuli – jigarni qo‘llab-quvvatlash va tiklanishiga imkon berish. Agar sabab zaharlanish bo‘lsa, antiodlar qo‘llaniladi. Ammo ba'zan faqat transplantatsiya hayotni saqlab qolishi mumkin.

O‘tkir jigar etishmovchiligi holatlarida o‘lim darajasi taxminan 70% ni tashkil qiladi.

Transplantatsiya – bu shikastlangan jigar o‘rniga donor organini qo‘yish bo‘lib, bemorning hayotini saqlab qolishning yagona yo‘lidir.

Surunkali jigar etishmovchiligining davosi

Asosiy maqsad – jigarni shikastlayotgan omilni bartaraf etish. Masalan, gepatit bo‘lsa, antiviral dorilar yoki autoimmun jarayonlar bo‘lsa immunitetni susaytiruvchi dorilar buyuriladi.

Shuningdek, hayot tarzingizni o‘zgartirish orqali jigar sog‘ligini yaxshilash mumkin. Shifokor quyidagilarni tavsiya qiladi:

• Spirtli ichimliklardan voz kechish.
• Ortiqcha vazndan xalos bo‘lish uchun jismoniy faoliyat va sog‘lom ovqatlanish.
• Vitaminlar, minerallar va mikroelementlarga boy to‘g‘ri va muvozanatli ovqatlanish.

Jigar etishmovchiligining oldini olish choralari

Jigar kasalliklarini oldini olish uchun quyidagi tavsiyalarga amal qiling:

• Dori vositalarini faqat shifokor ko‘rsatmasi bo‘yicha va belgilangan dozada qabul qiling.
• O‘z-o‘zini davolashdan saqlaning, shu jumladan vitaminlar va o‘t qo‘shimchalari ham shifokor nazoratida bo‘lsin.
• Spirtli ichimliklarni me'yorida yoki umuman ichmang.
• Gepatitlarga qarshi emlash imkoniyatlarini shifokoringiz bilan muhokama qiling.
• Salomatligingizga xavf tug‘diruvchi xatti-harakatlardan saqlaning: himoyalanmagan jinsiy aloqa, noqonuniy dorilar, begona shaxslar bilan gigiena vositalarini bo‘lishish va boshqalar.
• Isbotlangan va ishonchli salonlarda tatuirovka va pirsing qiling.
• Yovvoyi qo‘ziqorinlarni iste'mol qilishdan saqlaning.
• Uy-ro‘zg‘or kimyoviy vositalardan foydalanishda ehtiyotkorlik qiling va xavfsizlik qoidalariga rioya qiling.
• Sog‘lom vaznni saqlang, chunki ortiqcha vazn jigar uchun zararli.

Siz Sog‘lom Turmush va Wellness bo'yicha foydali maqolalarni 05-02-2022 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Jigar etishmovchiligi: xavf omillari va uni o‘z vaqtida aniqlash yo‘llari " sizga Sog‘lom Turmush va Wellness sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.

Jigar etishmovchiligi: xavf omillari va uni o‘z vaqtida aniqlash yo‘llari maqolasi sizga Sog‘lom Turmush va Wellness bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.