Emotsional Mehnat Nima Va Qanday Ta'sir Qiladi?
Emotsional mehnat — bu boshqalarni xursand qilish uchun bajariladigan ko‘pincha ko‘rinmas va haq to‘lanmaydigan ish. Ushbu maqolada uning kimlarga ta’sir qilishi va undan qanday qochish mumkinligi haqida bilib oling.
Ariane Resnik, CNC — ruhiy salomatlik sohasida yozuvchi, sertifikatlangan nutricionist va sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qiluvchi muallif.
Emotsional mehnat — bu boshqalarni xursand qilish yoki ularning talablarini qondirish uchun odamdan ko‘rsatiladigan ko‘pincha ko‘rinmas va haq to‘lanmaydigan mehnatdir.
Bu ish beruvchining xodimlardan mijozlarning yomon munosabatlariga javob bermaslik talab qilishi, sherikdan uy ishlarini va hayotiy masalalarni boshqarishni kutishi yoki tanishdan ularning xatti-harakatlari muammoli ekanligini tushuntirishni so‘rashi bo‘lishi mumkin.
Atamaning kelib chiqishi
“Emotsional mehnat” atamasi 1983 yilda sotsiolog Arli Xochshild tomonidan "The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling" kitobida kiritilgan bo‘lib, dastlab faqat ish joyidagi hodisa sifatida ta’riflangan.
So‘nggi o‘n yilliklarda bu atama jamiyatda ish joyi, ijtimoiy va oilaviy vaziyatlarda boshqalarni qoniqtirish uchun qilinadigan haq to‘lanmaydigan ko‘rinmas mehnatni anglatadi.
Ko‘pincha “emotsional mehnat” atamasi “hissiy ish” bilan aralashtiriladi, bu boshqalarni qoniqtirish uchun bajariladigan ijtimoiy vazifalarni anglatadi. “Hissiy ish” atamasi 1979 yilda Xochshild tomonidan kiritilgan.
Hissiy ish va emotsional mehnat atamalari dastlab alohida vaziyatlarga taalluqli bo‘lsa-da, so‘nggi yillarda ular o‘rnida ishlatilmoqda. 2018 yilda Gemma Hartley tomonidan yozilgan "Fed Up: Women, Emotional Labor, and the Way Forward" kitobi bilan emotsional mehnat atamasi ish joyidan tashqari sohalarni ham qamrab oldi.
Emotsional mehnat qanday namoyon bo‘ladi?
Emotsional mehnat turli sohalarda namoyon bo‘lishi mumkin. Eng keng tarqalganlari quyidagilar:
Ish joyida
Ish joyidagi emotsional mehnat — bu xodimlardan mijozlarni qoniqtirish maqsadida o‘z his-tuyg‘ularini boshqarish va ularni namoyon qilmaslik talab qilinadigan holatlar. Misollar:
- Xodimlardan har doim mijozlarga tabassum qilish yoki “quvnoq” bo‘lishni talab qilish
- Mijozning nojo‘ya yoki qo‘pol munosabatiga javob bermaslik
- Nohaq yoki noto‘g‘ri munosabatga javob bergani uchun jazolanish
Shaxsiy munosabatlarda
Yaqin munosabatlarda emotsional mehnat ko‘proq nozik tarzda namoyon bo‘ladi. Misollar:
- Bir kishi uy ishlarini butunlay o‘z zimmasiga olishi
- Farzand tarbiyasi va ularning ehtiyojlarini boshqarish faqat bir kishidan kutilishi
- Hayotiy va hissiy mavzular bo‘yicha suhbatlarni boshlash faqat bir kishiga yuklatilishi
Ijtimoiy tarmoqlarda
Ijtimoiy tarmoqlarda emotsional mehnat atamasi ko‘p ishlatiladi. Misollar:
- Kimdir irqchilik yoki jinsiy kamsitishda ayblanganda, ayblovchini o‘z harakatlarini tushuntirishga majburlash
- Mavzu bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumot so‘rash
- Tushuntirish berilganidan keyin ham o‘z niyatlarini oqlashni talab qilish
Kimlar emotsional mehnat yukini ko‘taradi?
Ko‘pincha emotsional mehnat yukini jamiyatdagi marginal guruhlar ko‘taradi, talab qiluvchilar esa odatda imtiyozli holatda bo‘ladi.
BIPOK (rangli odamlar)
Irqchilikni tushuntirish va oq tanlilar tomonidan yuzaga kelgan irqchi harakatlarni izohlash yukini ko‘pincha rangli odamlar ko‘taradi. Ayniqsa qora tanlilar bu borada ko‘proq qiyinchiliklarga duch keladi.
Ularning politsiya zo‘ravonligiga uchrashi, oilaviy zo‘ravonlik qurboni bo‘lish ehtimoli yuqori va tibbiy xizmatda kam e'tibor ko‘rsatilishi buning misollaridir. Shunday vaziyatlarda qora tanlilar oq tanlilar oldida o‘zlarini odobli tutishga majbur bo‘lishadi.
Tadqiqotlar ko‘rsatdiki, irqiy ozchilik guruhlar ko‘pincha ko‘pchilik tomonidan dehumanizatsiyaga uchraydi.
Agar BIPOK vakili oq tanlini irqchilikda ayblasa, oq tanli shaxsdan o‘z harakatlarini irqchi deb tushuntirish talab qilinishi emotsional mehnat talabidir.
Marginal jins vakillari
Cisgender bo‘lmagan shaxslardan o‘z jinsiy identifikatsiyasini tushuntirish talab qilinadi. Transgender, gender nomuvofiq yoki nonbinar shaxslar cisgenderlardan bunday savollarni olishadi.
Masalan, ular ishlatadigan zamon va olmoshlarni tushuntirishni so‘rash emotsional mehnat talabidir.
Ayollar
Oila ichida farzand parvarishi, moliyaviy boshqaruv va uy ehtiyojlarini qondirish ayollardan kutilishi emotsional mehnatning eng aniq ko‘rinishidir.
Jamoat kutgan rollarga moslashish va mojarolar yuzaga kelganda ayolning muammoni ko‘tarishi ham emotsional mehnatga kiradi.
Xodimlar
Mijozlar doimo haqli degan qarash xodimlarni og‘riqli holatga soladi. Ular mijozlarning yomon munosabatlariga jim turishga va doimo tabassum qilishga majbur bo‘lishadi.
COVID-19 pandemiyasi davrida zaruriy ishchilar deb atalgan xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar ko‘pincha past maosh oladi va o‘zini himoya qilish imkoniyatidan mahrum bo‘ladi.
Emotsional mehnatning ta’siri
Eng asosiy ta’siri — charchoq va ruhiy charchoq. Mijozlarning og‘zaki zo‘ravonligi xodimlarda charchoq va ishga qoniqmaslikni keltirib chiqaradi.
Marginal guruhlar, xususan qora tanlilar uchun bu holat ruhiy salomatlikka qanday ta’sir qilishi to‘liq o‘rganilmagan.
Boshqalardan emotsional mehnat talab qilmaslik uchun nima qilish kerak?
Emotsional mehnat doimiy yechim bo‘lishi shart emas. Yukni ko‘tarayotganlarga yordam berish uchun quyidagilarni amalga oshiring:
O‘zingiz tadqiq qiling
Agar kimdir sizning xatti-harakatlaringizni irqchi yoki kamsituvchi deb aytsa, o‘zingiz izlaning. Odamdan tushuntirish so‘ramang, balki internetda mavzu bo‘yicha qidiruv qiling.
Masalan, "Nobinar odamlar qanday guruhlarga a'zo bo‘lishadi?" kabi so‘rovlar bilan o‘zingiz javob topishingiz mumkin.
Boshqalarning nuqtai nazaridan qarang
Agar siz boshqalardan ko‘rinmas va haq to‘lanmaydigan ishlarni kutayotgan bo‘lsangiz, ularning o‘rniga o‘zingizni qo‘ying. Masalan, er sifatida bir kuni uy ishlarini bajarib ko‘ring, bu qanchalik kuch talab qilishini his eting.
Bu boshqalarni qadrlashga va ularga yordam berishga undaydi.
Adolatli ish joyi siyosatini yarating
Har doim xodimlardan tabassum qilishni yoki yomon munosabatlarga javob bermaslikni talab qilish xodimlarning noroziligiga olib keladi.
Ish beruvchilar xodimlar farovonligini ta’minlovchi adolatli siyosat yaratishi, xodimlarning o‘zini himoya qilishiga imkon beruvchi tizimlarni joriy qilishi kerak.
Bu ishchilarni emotsional jihatdan charchatmaslikka yordam beradi.
Qo‘shimcha ma’lumotlar uchun:
- Sog‘lom Turmush Tarzi
- Irq va Ijtimoiy Adolat
Manbalar va qo‘shimcha o‘qishlar mavjud.
Muallif: Ariane Resnik, CNC — ruhiy salomatlik yozuvchisi, sertifikatlangan nutricionist va inklyuzivlik hamda imkoniyatlarni targ‘ib qiluvchi muallif.
Siz Irq va Ijtimoiy Adolat bo'yicha foydali maqolalarni 25-09-2021 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Emotsional Mehnat Nima Va Qanday Ta'sir Qiladi? " sizga Irq va Ijtimoiy Adolat sohasidagi chuqur tahlil va amaliy maslahatlarni beradi. Har bir maqola ekspertlar tomonidan tayyorlangan va foydalanuvchiga maksimal foyda berishga yo'naltirilgan.
Emotsional Mehnat Nima Va Qanday Ta'sir Qiladi? maqolasi sizga Irq va Ijtimoiy Adolat bo'yicha bilimlaringizni kengaytirish, yangiliklardan xabardor bo'lish va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Har bir maqola unikal kontent asosida yozilgan.