Viola Ford Fletcher: Tulsa irqiy zo‘ravonliklarining eng qadimiy guvohlaridan biri bo‘lib 111 yoshida vafot etdi

Tulsa shahridagi Greenwood mahallasida 111 yoshida dunyodan o‘tgan Viola Ford Fletcher Tulsa irqiy zo‘ravonliklarining eng qadimiy guvohlaridan biri sifatida e’lon qilindi. Shu yo‘l bilan u nafaqat o‘z yoshlig‘idan qolgan xotiralarni, balki jamiyatning adolat izlanishini ham qoldirdi.

Fletcher 1921 yil yozidagi voqealarda etti yoshda edi, o‘sha paytda Greenwood qoraxalq yashaydigan yorqin hamjamiyat edi. Rasmiy hisobotlar bo‘yicha voqea oqibatida taxminan 300 kishi halokatga uchradi. U va boshqa guvohlar kelajakda rasmiy tan olish hamda kompensatsiya berilishi uchun kurashdilar; ammo bu yo‘l ko‘p yillar davomida qiyin kechdi.

Shahar meri Monroe Nichols Fletcherning adolat yo‘lida qilgan yo‘lini ta’kidladi. U “Onajon Fletcher ning yashashi maqsadli yo‘l-yo‘lboshchi bo‘lib xizmat qildi” deb ta’kidlar edi. Tulsa shaharida 1921 yil voqealarining so‘ngida yashagan eng so‘nggi hayotiy bo‘lgan Lessie Benningfield Randle ham 111 yoshda bo‘lib qolmoqda.

Tulsa irqiy zo‘ravonliklari 31-maydan 1-iyungacha davom etdi va Greenwood mahallasi talon-taroj bo‘lib koraka, uylar, bizneslar va cherkovlar yo‘q qilindi. Keyingi yillarda jabrlanuvchilar adolat va firmanlikni talab qilib turdilar. 2024 yilda Oklahoma Oliy sudi ularning da’volarini rad etdi, ammo shahar Tulsa 1930-yillardan keyin eng katta kompensatsiya paketi bo‘yicha 105 million dollar miqdoridagi reja bildirdi.

Qo‘shma Shtatlar Adliya Departamenti tomonidan conformatsiya qilinadigan 2025 yilgi baholashda Kashfiy etish matbuotida “guvohlarning hikoyalari xavfli tarzda keskin o‘zgartirilgan” deb yozildi. Gardnerda adolat va tarixiy hal qilinishi uchun kurash davom etmoqda. Fletcher ning hayoti ayollik va irqiy tenglik uchun kurashning ramzi sifatida qoladi.

Viola Ford Fletcher, 1921-yilda Greenwood mahallasiga tegishli irqiy zo‘ravonliklar oqibatida o‘lgan insonlarning xotirasini yo‘lga soluvchi va kelajak avlodlarga adolat tarafini yo‘lga qo‘ygan namunadir. U adolat izlanishlariga o‘z umrini bag‘ishlab, mahalliy siyosiy hamjamiyatga ilhom berib keldi.

Tarixiy kontekst: 1921-yil Tulsa voqealari

1921-yil 31-maydan 1-iyungacha Tulsa shahrining Greenwood mahallasida yuz bergan voqealar qora jamoatchilik uchun og‘ir sinov bo‘ldi. Oq jamoa tomonidan boshqarilgan zo‘ravonliklar oqibatida ko‘p-o‘lganlar, ko‘priklar yo‘qolishi va bozordagi o‘g‘irlashlar sodir bo‘ldi. Greenwood — “Qora devorlar ko‘prigi” deb ham ataladigan bu hudud yo‘l-yo‘lakay vayron bo‘ldi, 1200 ga yaqin uy, vaqtincha qurilmalar va cherkovlar yo‘qoldi. Hech kim jazo topmadi, hudud qayta qurish ham ko‘rsatmalar bo‘yicha amalga oshmadi.

Adolat va kompensatsiya maqsadlari

Viola Fletcher va boshqa jabrlanuvchilar uzoq yillar davomida rasmiy tan olinish hamda kompensatsiya uchun kurashdilar. 2024 yilda Oklahoma Oliy sudi ularning da’volarini rad qilgan bo‘lsa-da, Tulsa shahar hokimiyati bu voqealardan kelib chiqqan ta’sirlarni qoplash uchun 105 million dollarlik kompensatsiya paketi e’lon qildi.

Xususiy fikrlar va jamiyatga ta’siri

Shahar meri Monroe Nichols Fletcherning hayotiy faoliyatini yuqori baholab, uning jamiyat adolatliligi yo‘lida qilgan sa’y-harakatlarini ijobiy baholadi. Ularning kurashi kelajak avlodlar uchun tarixiy adolatning qattiq ramzi bo‘lib qoladi.

Asosiy xulosalar

• Viola Ford Fletcher Tulsa irqiy zo‘ravonliklarining eng qadimiy guvohlaridan biri sifatida yodga olindi.
• 1921 yilgi voqealar Greenwood mahallasini vayron qilgan, yuzlab insonlar yo‘qotilgan va adolat izlanishi davom etgan.
• 2024 yilda da’volar rad etilgan bo‘lsa ham, shahar bug‘unning oqibatlariga qarshi 105 million dollarlik kompensatsiya paketini taqdim etdi.
• Fletcher ning merosi adolat, tarixiy haqiqatni tan olish va jamiyatdagi tenglik uchun kurashni yoritadi.

Ekspert fikri: Tarixiy haqiqatni katta ruh bilan yodda saqlash jamiyatning adolatli kelajagini qurishga yordam beradi. Hamma uchun teng imkoniyatlar yaratish bo‘yicha rejalashtirish hozirgi kundagi qarorlar bilan bosqichma-bosqich amalda bo‘ladi.

Qisqa xulosalar

Viola Fletcher ning hayoti Tulsa voqealarining insonparvarlik tarafini eslatadi. U nafaqat o‘z yoshlig‘idan qolgan xotiralarni, balki jamiyatning adolat izlanishini ham meros qilib qoldirdi. Bugungi kunda adolat va kompensatsiya yo‘lida davom etayotgan kurashlar, uning xotirasini yanada tobarga yuboradi. Tarixni to‘g‘ri yodda tutish jamiyatni yanada taraqqiytopshirishga xizmat qiladi.

Qisqa xulosalarda aytilgani kabi, tarixiy haqiqatni tan olish va adolat yo‘lida kurash davom etishi muhim. Manbaa: BBC News