AQShdagi Haitiy oilalari TPS dasturi tugashi bilan ajrashish xavfi oldida

AQShda vaqtinchalik himoya beruvchi TPS dasturi Haitidan kelgan oilalarga nisbatan xavfsiz yashash siyosatini taqdim etib kelgan. Endi uning tugashi yaqinlashgani bois, Marven, Guerline va Rochelle kabi oila a'zolari uchun kelajak noaniq bo‘lib qoldi; ular uchun jamiyatda qolishga yurakdan qarshi chiquvchi holatlar paydo bo‘lmoqda.

Haitiylardan kelganlar uchun 2010-yildan beri amal qilayotgan TPS dasturi ko‘plab odamlarni Amerikada ishlash, makon boshlab yashash va hayotiy xavfsizlikni ta’minlash imkonini berdi. Ammo 350 mingga yaqin Haitiyaliklar uchun ushbu dastur yaqin orada yakun bo‘lishi kutilmoqda, bu siyosiy kengaytmalar doirasida ko‘rilmoqda.

Rochelle endi 21 yoshda, Marvenning tug‘ilgan kunini nishonlash mumassarida nufuzdori bilan uchrashmoqda, lekin Guerline hayotlardagi xavf tufayli ko‘zlaridagi o‘ynoq/nojis zinhor buzilmaydi. Tez orada ular ham deportatsiya xavfi ostida bo‘lishi mumkin.

Shu orada 2010-yilda kizil hayotlaridan biri bo‘lgan Guerline Qo‘shma Shtatlar uchun boshpana izlab, Port-au-Prince’dagi og‘ir hayotidan qochdi. U Marvenni voyaga yetkazish uchun Fatiha singari oilalarni tarbiyalab kelgan, xuddi shunday turmush tarzi uchun yo‘l ochdi. Stacey Angulo esa qiyin davrlar faolliklaridan so‘ng Haiti chaqirig‘iga javoban farzandini voyaga yetkazish uchun o‘z yurtidan bolalarni qabul qilishga qaror qildi.

TPS 2023 yildan boshlab yengillashishi yoki kengayishi bo‘yicha turli-munozaralarda bo‘lsa-da, hukumat Haitida xavfsizlik va xavfsizlik holatlari yaxshilanganini aytmoqda. Biroq global xavfsizlikka nisbatan o‘z o‘rnini saqlab qolgan holda, ko‘plab munosabatlar ijobiy ko‘rinmaydi: qizlar va ayollar uchun xavf, yo‘l yo‘qligi va kundalik hayotdagi zo‘ravonliklar davom etmoqda.

Rochelle Port-au-Prince shahridagi hayotga nisbatan qo‘rqinchli xotiralarni eslatadi: “Maktabda bo‘lganimda ham yosh qizlar talon-toroj qilinardi. Ular uchun maniy tasmalar berib,(Keysinlar ko‘ymasdi.” Aholi orasidagi videolar doimiy ravishda jo‘natiladi, qotilliklar va nizolar kundalik holatga aylanganini ko‘rsatadi. Stacey, avvalgi biznesmenlik faoliyatidan keyin siyosiy-liberal ehtiroslarni tashlab, oilasini himoya qilishga qaror qildi, lekin endi tarqatmalar davlat siyosatidan ham tashqariga chiqishi mumkinligidan xavotirda.

TPS Haitidan bo‘lgan ko‘p odamlar uchun nafaqat huquqiy, balki ijtimoiy tajribalarni ham o‘zgartiradi. Ma’muriyat tsikllari “muvofiq bo‘lgan, xavfsiz qadam” deb tariflayotgan bo‘lsa-da, ayrim egaliklar uchun o‘z uyidan chiqmaslik – erkinlikka tahdid bo‘lib qolmaslik ehtimoli bor.

Joylarda munosabatlar va siyosiy fikrlar

Floridadagi ko‘plab saylovchilar immigration siyosatining pragmatik taraflarini qo‘llab-quvvatlaydi, lekin hayotiy insoniy oqibatlar haqida ham ohang bor. Stacey ilgari saylovlarda Qatar tomonidan ovoz bergan bo‘lsa-da, endi oilalarining yo‘qolishi mumkinligidan xavotirda. “Qonuniy chegaralar bo‘yicha qat’iy bo‘lish kerak, ammo oilalarni bo‘lib yuborish mumkin emas,” deydi u. Boshqa tarafdan mahalliy tadbirkor Sm Romain immigratsiya islohoti hozirgi huddi odamlar uchun amalda ishlashini aytadi, lekin xavfsizroq yo‘l-yo‘riqlar kerakligini ta’kidlaydi.

Hikoyaning asosiy mohiyati shundaki, Haitiylarning ta’sirchan oilaviy birliklari uchun xavfsiz joy qoldirish yoki yurtga qaytishni tanlash murakkab bo‘lib qolmoqda. Hukumat “haitiylar uchun xavfsiz hududlar” yaratishga va’dalarini xatoliklar bilan yo‘q qilishi mumkin, ammo insonlar uchun insoniy xavfsizlik yanada orzu qilinadi.

Haqiqiy hayotni ko‘rgan oilalar esa kelajakni bilmay qoldi. Rochelle va Guerline bu yil yo‘qligiga tayyormi? Maydonlar, makonlar, oila – bularning hammasi bir navbatda o‘z o‘rnini topadimi, yo‘qmi — bu savolga javob yo‘qdek tuyuladi.

TPS yakun bo‘lgan taqdirda, oilalar ko‘proq vaqt davomida o‘z huquqlarini himoya qilish uchun harakat qilishadi; ba’zilari bo‘lishi mumkin bo‘lgan imtiyozlar bilan qo‘llab-quvvatlashdan voz kechishi mumkin. Xullas, bu jamiyatda uddaburon innovatsiya va insonparvarlik vaqtida kurashni talab qiladi.

Kalit nuqta: Haitiy TPS dasturi tugashi oilalarning Amerikada qolish yoki yurtiga qaytish yo‘llarini keskin o‘zgartiradi — bu xavf va umid o‘rtasidagi kurashdir. Manba: BBC News

Kalit Xulosalar

• TPS tugashi Haitiy oilalarining AQShdagi yashash statusini xavf ostiga oladi.
• Oila a'zolari uchun ajrashish xavfi, zo‘ravonlik xavfi va noaniqliklar oshadi.
• Ma'muriyat xavfsizlikni sababi qilib olayotgan bo‘lsa-da, insoniy oqibatlar uchun yo‘l-qo‘llar bo‘lishi muhimdir.
• Mahalliy hamjamiyatlar va siyosiy tahlillar immigratsiya islohoti haqida turlicha fikrlar bildiradi.
• Qonuniy yo‘llar orqali qolish yoki yurtga qaytishni tanlash – oilalar uchun tortishuvli tanlov bo‘lib qolmoqda.

Ekspert fikri

Ekspert: Immigratsiya siyosatidagi o‘zgarishlar oilalarning xavfsizligini birinchi o‘ringa qo‘yishi kerak; TPS tugashi ko‘p oila uchun tatbiq etish qiyin bo‘ladi. Qo‘shimcha yuridik yordam va xavfsiz yo‘llar ta’minlanishi zarur.

Qisqacha xulosalar

Haitiy oilalarining AQShdagi yashashi uchun mo‘ljallangan TPS dasturi tez orada yakun bo‘lishi kutilmoqda. Bu, hayotlaridagi insoniy bog‘lanishlar va oilaviy birlik uchun xavf tug‘diradi, shuningdek, siyosiy munosabatlarda muhitni o‘zgartiradi. Huquqiy yo‘llar bo‘yicha chora-tadbirlar qisman ishlayotgan bo‘lsa-da, ko‘plab odamlar uyidan chiqmaslik yoki qochish yo‘llarini tanlash majburiyatiga duch keladi. Bu masala kelajakda ham siyosiy va insoniy munosabatlarni belgilab beradi.