Dializ Jarayonining Yon Ta’sirlari va Ular Bilan Kurashish Yo‘llari

Dializ jarayoni ko‘p hollarda teri qichishi, mushaklarning spazmlari va qon bosimining oshishi kabi yon ta’sirlarni keltirib chiqarishi mumkin. O‘z shifokoringiz bilan bu muammolar haqida gaplashib, ularni oldini olish yoki yengillashtirish yo‘llarini muhokama qiling.

Dializ buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlar uchun hayotni saqlab qoluvchi muolaja sanaladi. Ammo dializ boshlanganda, qon bosimining pasayishi, mineral muvozanatining buzilishi, qon ivishi, infeksiyalar, vazn ortishi kabi noxush holatlar yuzaga kelishi mumkin.

Shifokorlar va tibbiy guruh sizga ushbu yon ta’sirlarni boshqarishda yordam beradi, shunda ular uzoq muddatli salbiy oqibatlarga olib kelmaydi.

Dializ turlari qanday?

Dializ buyrak funktsiyasi past bo‘lgan bemorlarning qonini tozalash va filtrlashga yordam beradigan tibbiy usuldir. Ko‘pincha dializ buyrak yetishmovchiligi sababli qo‘llaniladi.

Dializning uch turi mavjud:

• Gemodializ (HD): maxsus hemodializator qurilmasi yordamida qon tozalanadi. Bu qurilma sun’iy buyrak vazifasini bajarib, qonning zararli moddalarini chiqaradi va tozalangan qon organizmga qaytariladi.
• Peritoneal dializ (PD): qorin bo‘shlig‘iga maxsus suyuqlik (dializat) kiritilib, qon tozalanadi. Ushbu suyuqlik qon aylanishidan chiqadigan zararli moddalarni o‘ziga singdiradi.
• Doimiy buyrak almashtirish terapiyasi (CRRT): asosan og‘ir buyrak shikastlanishlari yoki oxirgi bosqich buyrak kasalligi (ESRD) bo‘lgan bemorlarga shifoxonada qo‘llaniladi. Bu usul qon filtrlash uchun maxsus mashinadan foydalanadi.

Gemodializ va peritoneal dializ haqida batafsil ma’lumot olish mumkin.

Dializning asosiy yon ta’sirlari nimalardan iborat?

Har qanday dializ turida eng ko‘p uchraydigan yon ta’sir — charchoqdir. Quyida dializ turlariga ko‘ra boshqa yon ta’sirlar keltirilgan:

Gemodializ

• Qon bosimining pasayishi: Dializ davomida suyuqlik yo‘qotilishi sababli qon bosimi tushishi mumkin. Bu holatda bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi, terlash va ko‘rishning noaniqlashishi kuzatiladi.
• Mushaklarning spazmlari: Suyuqlik va mineral balansining o‘zgarishi natijasida natriy, magniy, kalsiy va kaliy yetishmasligi mushaklarning siqilishiga olib keladi.
• Teri qichishi: Dializ sessiyalari orasida qon tarkibida chiqindi moddalar to‘planib, teri qichishishiga sabab bo‘lishi mumkin. Agar qichishish asosan oyoqlarda bo‘lsa, bu bezovta oyoq sindromi belgilari bo‘lishi mumkin.
• Qon ivishi: Fistula joyida tomirlarning torayishi natijasida qon ivishi yuzaga kelishi mumkin, buni angiogram yordamida bartaraf etish mumkin. Bu holat shishish bilan namoyon bo‘ladi. ESRD bemorlarda chuqur venalar trombozi ham uchrashi mumkin.
• Infeksiya: Tez-tez igna kiritilishi bakteriyalarga duchor qilish xavfini oshiradi. Tunellanadigan dializ kateterlari bo‘lgan bemorlar bakteriemiya va sepsis xavfi yuqori.
• Boshqa ta’sirlar: Uyqu buzilishi, kuchsizlik va jiddiy holatlarda yurak to‘xtashi kabi asoratlar ham bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik yon ta’sirlar suyuqlik va mineral muvozanatining buzilishi bilan bog‘liq.

Peritoneal dializ

Infeksiya xavfi tashqari, PD yon ta’sirlari HDga nisbatan biroz farq qiladi.

• Peritonit: Qorin bo‘shlig‘i membranasining bakterial yallig‘lanishi bo‘lib, kateter orqali infeksiya kelib chiqishi mumkin. Belgilari: qorin og‘rig‘i, shishish, ko‘ngil aynishi va diareya.
• Gemora (Herniya): Qo‘shimcha bosim tufayli qorin devorida bo‘shliq yuzaga keladi. Eng ko‘p uchraydigan belgi — kichik shish.
• Qon shakarining oshishi: Dializat tarkibidagi dekstroza diabetik bemorlarda qon shakarini oshirishi mumkin. Shuning uchun qandli diabeti borlar uchun dekstrozsiz icodextrin yechimi mavjud.
• Vazn ortishi: Dializatdagi qo‘shimcha kaloriyalar va kam harakat vazn ortishiga olib kelishi mumkin.
• Boshqa ta’sirlar: Doimiy tibbiy muolajalar stress va depressiyaga olib kelishi mumkin. 2018-yil tadqiqotlari dializ va keksa yoshdagi demensiya o‘rtasida bog‘liqlikni ko‘rsatgan.

Doimiy buyrak almashtirish terapiyasi

2019-yil tadqiqotlariga ko‘ra, CRRTda quyidagi muammolar uchrashi mumkin:

• Kateterning yetarlicha ishlamasligi sababli qon aylanish tizimida ivish
• Fosfor miqdorining kamayishi (gipofosfatemiya)
• Tanadagi harorat pasayishi
• Qon bosimining pasayishi
• Elektrolit muvozanatining buzilishi

Shifokor bilan bog‘lanish uchun belgilar:

Dializ davomida yoki undan keyin quyidagi holatlar yuzaga kelsa, darhol tibbiy yordamga murojaat qiling:

• nafas olishda qiyinchilik
• ongning bulanishi yoki diqqatni jamlashning qiyinligi
• qo‘l yoki oyoqlarda og‘riq, qizarish yoki shishish
• 38°C dan yuqori isitma
• ong yo‘qotilishi

Ushbu belgilar qon bosimining pasayishi, qon shakarining oshishi, qon ivishi yoki jiddiy infeksiya bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin va zudlik bilan davolashni talab qiladi.

Dializ yon ta’sirlarini davolash mumkinmi?

Ro‘yxatdan o‘tgan dietolog sizga to‘g‘ri ovqatlanish bo‘yicha maslahat beradi, qaysi oziq-ovqatlarni iste’mol qilish va qaysilaridan voz kechish kerakligini tushuntiradi.

Uy sharoitida yon ta’sirlarni kamaytirish uchun quyidagilarni amalga oshiring:

• Dializ joyini muntazam tekshirib turing, bu infeksiya xavfini kamaytiradi.
• O‘rtacha darajadagi aerobik mashqlar bilan shug‘ullanib, vaznni nazorat qiling.
• Dializ sessiyalarini ko‘proq va qisqa muddatlarda o‘tkazish qon bosimi tushishi va vazn ortishining oldini oladi.
• Sevgan mashg‘ulotlaringiz bilan shug‘ullanish kayfiyatni yaxshilaydi.

Dializ yon ta’sirlari bilan yashash imkoniyati qanday?

Agar buyraklaringiz to‘liq ishlamay qolgan bo‘lsa, hayotingiz davomida dializdan foydalanishingiz kerak bo‘ladi. Shunday bo‘lsa-da, yon ta’sirlarni yaxshi boshqarish orqali to‘liq hayot kechirish mumkin.

Muxtasar qilib aytganda

Gemodializda qon bosimining pasayishi, infeksiya xavfi, mushak spazmlari, terining qichishi va qon ivishi kabi yon ta’sirlar uchraydi.

Peritoneal dializda esa peritonit, gemora, qon shakarining o‘zgarishi, kaliy darajasining pasayishi va vazn ortishi kuzatiladi.

Doimiy buyrak almashtirish terapiyasida esa qon aylanish tizimida ivish, fosfor yetishmasligi, tana haroratining tushishi va qon bosimining pasayishi kabi muammolar ko‘p uchraydi.

Har qanday noxush alomatlarni sezganingizda darhol tibbiy xodimlarga murojaat qiling. Ular sizga yordam berib, muammolarni bartaraf etishda ko‘maklashadi.

Biz bilan bog‘laning!

Surunkali buyrak kasalligi (SBK) haqida yangiliklar va foydali ma’lumotlar uchun bizning yangiliklar byulletenimizga obuna bo‘ling va SBK markazimizni o‘rganing.

Siz Jinsiy Salomatlik bo'yicha eng so'nggi yangiliklar va aktual voqealarni 13-03-2024 sanasida topdingiz. Maqola sarlavhasi: " Dializ Jarayonining Yon Ta’sirlari va Ular Bilan Kurashish Yo‘llari " sizga Jinsiy Salomatlik sohasidagi eng dolzarb va ishonchli ma'lumotlarni taqdim etadi. Har bir yangilik chuqur tahlil qilingan va sizga foydali bilimlar berish uchun tayyorlangan.

Dializ Jarayonining Yon Ta’sirlari va Ular Bilan Kurashish Yo‘llari haqidagi ma'lumotlar sizga Jinsiy Salomatlik bo'yicha qarorlaringizni yanada to'g'ri qilishga yordam beradi. Saytimizda yangiliklar doimiy yangilanadi va Jurnalstika standartlariga to'liq javob beradi.