Aditya-L1: Hindiston Quyosh missiyasi 2026-yilda yangi bosqichga chiqadi

Hindistonning birinchi Quyosh missiyasi Aditya-L1 2026-yilda o‘zining eng muhim bosqichini boshidan kechiradi. U Quyoshning maksimal faoliyat siklini bevosita kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladi.

Bu sikl taxminan har 11 yilda bir keladi: Quyosh magnit qobig‘i qutblari almashtiriladi va Yerga ta’siri kuchayadi. Bu davr Yer atrofidagi kosmos ob-havosiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Koronal mass ejectionlar (KMM) deb ataladigan zarracha bulutlari soni shu davrda oshadi. KMM Quyosh koronasining tashqi qismidan chiqarilgan katta zarracha bulutlari bo‘lib, zaryadli zarrachalardan tashkil topadi.

KMM Yerga yo‘naltirilgan bo‘lishi mumkin; ularning tezligi ba’zan 3 000 kilometr/soniyaga yetishi mumkin va Yer–Quyosh masofasini eng yuqori tezlikda taxi 15 soatda bosib o‘tadi.

Hindiston Astrofizika Instituti (IAI) bosh tadqiqotchisi R. Ramesh ta’kidlashicha: “Oddiy yoki past faoliyat davrlarida kunlik 2–3 ta KMM bo‘ladi; 2024-yildan boshlab bu son kundan-kunga 10 taga yoki undan ko‘proq bo‘lishi kutilmoqda.”

Velc — Ko‘rinadigan Emission Chiziqli Koronograf (Visible Emission Line Coronagraph, Velc) — Aditya-L1 ning eng muhim ilmiy asboblaridan biri bo‘lib, Quyosh koronasini 24/7 kuzatish uchun mo‘ljallangan. U Quyosh fotosferasini yashirib, koronaning deyarli butun qismini ko‘rinishda ushlab turadi — sun’iy Oy kabi ishlaydi.

Bu missiya boshqa observatoriyalardan farqli ravishda ko‘rinadigan nur orqali KMM ning harorati va issiq energiyasini o‘lchash imkoniyatiga ega bo‘lib, Yerga yaqin kosmosdagi hodisalarni oldindan baholash uchun muhim ko‘rsatkichlarni beradi, deydi R. Ramesh.

2024-yil 13-sentyabrda boshlangan eng katta KMMlardan biri 270 million tonna og‘irligida bo‘lgan. Boshlang‘ich harorati 1,8 million °C, energiya tarkibi esa 2,2 million megatont TNT ga teng edi. Ramesh uni o‘rtacha kattalikdagi hodisa deb baholaydi, ammo kelajakdagi maksimal faoliyat davrida undan ham kuchli nagativlar bo‘lishi mumkin.

Shu tariqa Quyosh koronasidan olingan ma’lumotlar Yerga yaqin kosmosdagi inshootlarni himoyalash bo‘yicha choralarni ishlab chiqishda yordam beradi, deb qo‘shimcha qiladi u.

NASA bilan hamkorlikdagi olingan ma’lumotlar Aditya-L1 ning kuzatish imkoniyatlarini kengaytirishga yordam beradi.

• Hindiston Oy missiyasining ilmiy ahamiyati qaerda namoyon bo‘ladi
• Oy va Marsga yetib borish xarajatlari nima uchun juda past bo‘ladi

Ekspert izohi: KMM ning oldindan aniqlanishi elektr tarmoqlarini va sun‘iy yo‘ldoshlarni himoyalash uchun choralarni ishlab chiqishga yordam beradi.

Qisqa xulosa: Aditya-L1 Quyosh faoliyatining yuqori siklini o‘rganishda yagona vosita bo‘lib, Yer yaqinidagi kosmos xavfsizligini yanada oshirishga xizmat qiladi.

Asosiy xulosa: Quyosh faoliyatining eng yuqori siklini oldindan ko‘rish uchun Aditya-L1 kabi missiyalar zarur bo‘lib, Yer atrofidagi kosmos xavfsizligini yaxshilashga yordam beradi. Manba: BBC News